Huyền thoại cờ vua Paul Morphy - Phần 3

Huyền thoại cờ vua Paul Morphy  

Tiểu sử chính được viết bởi Thomas Eichhorn

Chuyến du lịch Châu Âu 1858-1859

Năm mới chỉ được một tháng sau, khi thực tế là một lời thách thức - thực sự chứ không chỉ là lời nói suông - đã được gửi đến châu Âu. Câu lạc bộ cờ vua New Orleans, với tư cách là chủ tịch danh dự mà Morphy tất nhiên đã được bầu, đã đưa ra lời thách thức và người ta có thể chắc chắn rằng điều này đã được thực hiện theo thỏa thuận với Liên đoàn cờ vua Hoa Kỳ và người dân New York. Lời thách thức được gửi đến không ai khác chính là Howard Staunton, nhà vô địch người Anh, người được mời đến New Orleans để đấu với nhà vô địch mới đăng quang của Hoa Kỳ. Lời mời này là để chứng kiến ​​sự khởi đầu của một câu chuyện trong đó lòng tự hào dân tộc - sau cùng thì đó là một cuộc thi giữa Hoa Kỳ và Anh - những hiểu lầm và cuối cùng là những âm mưu đóng vai trò quan trọng.

Trước hết, chúng ta phải nói đôi lời về Howard Staunton. Trong Giải đấu London năm 1851, mà chúng ta biết là chiến thắng của Adolf Anderssen, rõ ràng là Howard Staunton đã qua thời kỳ đỉnh cao nhất trong sự nghiệp của mình và chắc chắn không còn được coi là kỳ thủ Anh mạnh nhất nữa. Nếu ông xét như vậy, thì trước hết là vì hai lý do: ông đã có thể che giấu sự thiếu thành công của mình trong giải đấu bằng đủ mọi lý do và ông vẫn là người có ảnh hưởng nhất trong thế giới cờ vua Anh, trước hết là nhờ những mối quan hệ tuyệt vời của ông với báo chí.

Howard Staunton đã làm hai điều về lời thách đấu được gửi đến ông. Trong một lá thư gửi trực tiếp đến Câu lạc bộ cờ vua New Orleans, ông giải thích rằng những cam kết khác đòi hỏi ông quá nhiều, đến nỗi ông thậm chí khó có thể tham gia một cuộc đấu tay đôi căng thẳng như vậy ngay tại quê nhà London của mình; còn việc đi đến New Orleans thì hoàn toàn không thể. Trên thực tế, ông đã có những cam kết: trong một thời gian dài, để thỏa mãn tham vọng văn chương của mình, ông đã làm việc trên một phiên bản minh họa của Shakespeare. Về chuyến đi đến New Orleans, ông hoàn toàn đúng: vào thời điểm đó, người thách đấu phải tìm ra nhà vô địch tại nơi nhà vô địch sống. Người ta phải nói rằng những người bạn Mỹ của Morphy đã hơi ngây thơ với lời thách đấu của họ và phải nói rõ ràng ở đây (vì điều này sẽ rất quan trọng trong phần sau) rằng Staunton thậm chí đã từ chối một trận đấu với Morphy ở London. Cùng lúc đó, Staunton đã thực hiện một bước nữa. Trong tờ báo "thuần" của mình, tờ Illustrated London News, ông đã xuất bản một bài viết với giọng điệu sắc sảo hơn: theo hiểu biết của ông, Morphy là một thanh niên không có nghĩa vụ nghề nghiệp; nếu muốn kiếm được khen thưởng, ông nên đến châu Âu, nơi ông chắc chắn sẽ gặp những bậc thầy mà ông có thể đánh giá được sự tiến bộ của mình. Đây là câu then chốt trong bài viết của ông; giữa các dòng, người ta có thể đọc được rằng Staunton không thực sự tin tưởng Morphy, thậm chí có thể coi ông là một nhà thám hiểm người Mỹ điển hình.

Lúc này ở Mỹ đã nảy sinh một cuộc giằng co xung quanh Morphy. Ông bị thúc ép phải đến châu Âu; bạn bè ông có thể nghĩ rằng điều gì có thể ngăn cản ông khi đó là vấn đề giành được danh tiếng cho nước Mỹ? Về phần mình, Morphy dường như không chuẩn bị cho chuyến đi. Ông có mối liên hệ chặt chẽ với quê hương và gia đình; có thể ông đang lên kế hoạch bắt đầu sự nghiệp chuyên môn của mình, và trên hết là mẹ ông đã lên tiếng phản đối chuyến đi đến châu Âu. Vì vậy, ông đã bị bao vây bởi những xung đột nội tâm, trước khi cuối cùng ông quyết định thực hiện chuyến đi.

Vào ngày 20 tháng 6 năm 1858, hai ngày trước sinh nhật lần thứ 21 của mình, anh đã đến Birmingham. Câu lạc bộ cờ vua Birmingham đã lên kế hoạch tổ chức một giải đấu quốc tế vào khoảng thời gian này và đã mời Morphy. Tuy nhiên, đã có sự chậm trễ và giải đấu hiện sẽ bắt đầu vào tháng 8 hoặc tháng 9, vì vậy Morphy đã thẳng tiến đến London để bày tỏ lòng kính trọng của mình đối với những kỳ thủ cờ vua địa phương và trên hết là Staunton. Anh đã gặp Staunton khá sớm và nhanh chóng gia hạn lời thách đấu của mình. Và Staunton, người mà chúng ta biết đã từ chối một trận đấu về nguyên tắc, giờ đã đưa ra một câu trả lời đáng kinh ngạc: anh ấy yêu cầu một chút thời gian để trau chuốt khai cuộc và cờ tàn của mình một chút; sau đó anh ấy sẽ sẵn sàng cho một trận đấu. Đồng thời, anh ấy đã mời Morphy đến thăm anh ấy tại ngôi nhà cuối tuần của mình. Morphy (và Barnes) đã chơi hai ván đấu tham vấn với Staunton (và Owen) và giành chiến thắng trong cả hai ván. Chúng ta không biết những gì đã được thảo luận trong chuyến thăm này. Liệu có phải là một sai lầm khi suy đoán rằng lời mời là một nỗ lực tinh tế để thuyết phục Morphy trong cuộc trò chuyện riêng tư để kiềm chế hoàn toàn khỏi một trận đấu? Staunton có một điểm yếu của con người: đó là tính phù phiếm của anh ta. Bị bắt gặp trước mặt những người chứng kiến, anh ta không muốn hành động một cách tồi tệ và đã đồng ý một trận đấu, mà trong thâm tâm anh ta không bao giờ sẵn sàng. Do đó, nếu chúng ta chấp nhận rằng lời mời của Staunton cũng có ý định cho anh ta khả năng rút lui khỏi trận đấu với Morphy, thì chúng ta phải nói rằng đó là nỗ lực cuối cùng của anh ta để thay đổi suy nghĩ của Morphy bằng các biện pháp công bằng.

Chúng ta sẽ phải quay lại với những gì sau này được gọi là "vụ Staunton", nhưng trước tiên hãy cùng xem qua các hoạt động cờ vua của Morphy ở London. Một trong những đối thủ đầu tiên của ông - trong các ván đấu không chuyên - là Thomas Barnes, người mà ông cũng đã tranh tài trong các ván đấu tham vấn với Staunton/Owen. Rõ ràng là Morphy vẫn còn yếu sau chuyến đi dài, và Thomas Barnes đã giữ vững phong độ của mình, cho đến khi Morphy lấy lại toàn bộ sức mạnh và giành chiến thắng trong một loạt ván đấu. Các ván đấu này chủ yếu được chơi ở Divan, nhưng ông không bỏ lỡ cơ hội đến thăm các câu lạc bộ cờ vua khác trong thành phố. Trong số nhiều đối thủ mà ông gặp trong các ván đấu thông thường như vậy, người ta phải đặc biệt nhắc đến Henry Bird và Samuel Boden. Vào đầu tháng 8, có một trận đấu với Loewenthal được chia thành hai phe giữa Câu lạc bộ cờ vua St. George và Câu lạc bộ cờ vua London.

Morphy - Loewenthal 1858

Morphy thắng 10:4. Loewenthal vừa mới chuyển nhà và khi Morphy biết được điều này, ông đã tặng anh ta chiếc ví của người chiến thắng để mua đồ đạc. Đây là một thí dụ nổi bật về sự thay đổi hoàn toàn lý tưởng của Morphy. Vào thời điểm những người chơi cờ vua chuyên nghiệp đầu tiên xuất hiện, ông bám chặt vào sự miễn cưỡng của mình khi chấp nhận phần thưởng tài chính và tránh điều đó khi có thể. Khi không thể tránh được, ông đã chuyển số tiền thắng cược của mình sang các mục đích khác.

Đến lúc này, thời gian Morphy dành cho Staunton để xem xét đã kết thúc. Staunton phải phản ứng, và phản ứng của ông diễn ra theo cách không tao nhã, nếu không muốn nói là đáng xấu hổ. Bất kỳ nỗ lực nào nhằm đưa ra một bản tường trình đầy đủ về "Vụ Staunton" với tất cả những diễn biến phức tạp của nó sẽ vượt xa phạm vi của bản phác thảo này, nhưng chúng ta có thể đưa ra những điều cơ bản của nó. Khi đi sâu vào vấn đề, người ta có thể coi đó là một chiến dịch phỉ báng nhân cách. Vì từ giờ trở đi, các bài báo bắt đầu xuất hiện - ẩn danh hoặc chỉ ký bằng chữ viết tắt - mô tả sự thật theo cách thiên vị và bóp méo. Một mặt, Staunton tiếp tục nhấn mạnh vào các cam kết và mặt khác - và điều này quan trọng hơn - Morphy một lần nữa bị coi là một nhà thám hiểm, đến châu Âu mà không có người thứ hai và không có sự hỗ trợ tài chính cần thiết cho các trận đấu: tất cả các cáo buộc đều hoàn toàn vô căn cứ. Chúng ta chỉ có thể suy đoán về người đã viết những bài báo này. Nhưng điều đáng chú ý là chúng xuất hiện trong các tạp chí do Staunton biên tập và phần nào tiết lộ sự hiểu biết sâu sắc về chuyện riêng tư của Staunton, rằng tác giả ít nhất phải là bạn thân của Staunton nếu không muốn nói là chính Staunton.

Cuối cùng, tuy nhiên, với những lời chỉ trích của mình đối với Morphy, Staunton đã tự bóp cổ mình. Các bài viết đã phân cực thế giới cờ vua Anh trong nháy mắt và trong các cuộc tranh chấp tiếp theo, hầu như tất cả các bậc thầy cờ vua người Anh đều đứng về phía Morphy. Về mặt danh dự, một trận đấu giữa Staunton và Morphy đã trở nên bất khả thi, và chúng ta có thể nhận ra rõ nhất Morphy, người luôn nhạy cảm trong những vấn đề như vậy, đã nhận được sự vu khống như thế nào khi anh từ bỏ ý định tham gia giải đấu Birmingham. Tuy nhiên - và đây có thể là một dấu hiệu cho thấy lòng tự hào của anh - khi bắt đầu giải đấu, vào ngày 27 tháng 8, anh đã đối mặt với tám người chơi trong một trận đấu bịt mắt cùng một lúc. Đây là một kỷ lục thế giới. Anh đã thắng sáu ván và chỉ thua một ván. Sau lần xuất hiện ấn tượng này, trong một cử chỉ không thể nhầm lẫn khác, anh quay lưng lại với nước Anh và đến Pháp. Từ đó, anh đã viết một lá thư để bảo vệ danh dự của mình cho Lord Lyttleton, chủ tịch Liên đoàn cờ vua Anh, và trong đó anh mô tả vụ việc của Staunton theo cách anh nhận thức được. Trên thực tế, ngay cả Lord Lyttleton, dù có thiện cảm với Staunton đến đâu, cũng phải chứng thực rằng ông ta không hề có tội gì cả. Điều này đã vạch ra một ranh giới cho toàn bộ vụ việc khó chịu này, mà giờ đây chúng ta có thể gác lại để chuyển sang việc Morphy ở lại Pháp.

Người bạn đồng hành của ông trong chuyến đi này là Frederick Edge, một người Anh mà Morphy đã quen biết tại Đại hội cờ vua Hoa Kỳ và người này đã đảm nhận vai trò thư ký của ông tại Anh. Bây giờ ông đã đi cùng ông đến Pháp, nơi họ đến Paris vào ngày 1 tháng 9 và đến Café de la Régence nổi tiếng vào tối hôm sau, thánh địa của làng cờ vua Paris.

Ở đó, Morphy gặp phải một nhóm đối thủ hỗn hợp. Vào thời điểm đó, các kỳ thủ người Pháp hầu như không phải là những người giỏi nhất thế giới và danh tiếng của Café de la Régence chủ yếu là nhờ một số bậc thầy nước ngoài.

Daniel Harrwitz

Một trong số đó là Daniel Harrwitz, người cũng giống như Anderssen đến từ Breslau. Ông là đối thủ nghiêm túc đầu tiên của Morphy tại Paris. Và một lần nữa lại có căng thẳng và xung đột. Morphy có thể đã có đánh giá rất cao về Harrwitz với tư cách là một kỳ thủ cờ vua, nhưng ở cấp độ con người, dường như ngay từ ngày đầu tiên đã có sự phản cảm theo bản năng giữa hai bậc thầy. Vì Harrwitz là một kỳ thủ "chuyên nghiệp" thực thụ, người không bao giờ bỏ lỡ cơ hội kiếm được một vài franc bằng cách chơi cờ chấp với bất kỳ ai muốn, trong khi như chúng ta đã thấy, thái độ như vậy là điều đáng ghét đối với Morphy. Hơn nữa, Harrwitz đã sử dụng đủ mọi thủ thuật và biện pháp phòng ngừa, trước khi sẵn sàng cho một trận đấu. Nhưng xét về góc độ cờ vua, ông là một đối thủ xứng tầm; ông đã ghi được kết quả tốt nhất mà bất kỳ bậc thầy nào từng có được trước Morphy. Một bằng chứng về sức mạnh của Harrwitz có thể là sau một ván đấu off-hand, anh ta cũng thắng hai ván đầu tiên, mặc dù sau đó anh ta đã có một cử chỉ phản thể thao khi nắm lấy cổ tay Morphy và thốt lên rằng mạch đập của Morphy không nhanh hơn một chút nào và điều này có nghĩa là Morphy không quan tâm nếu anh ta thua? Sau đó, Morphy được cho là chỉ trả lời rằng đó là ván đấu cuối cùng Harrwitz sẽ thắng. Đó chính xác là những gì đã xảy ra, và những giai thoại như thế này chắc chắn đã góp phần tạo nên một huyền thoại xung quanh Morphy, điều này phần nào làm lu mờ những thành tích của anh ta. Morphy nhanh chóng giành chiến thắng trong các ván đấu tiếp theo và Harrwitz từ đó đã ẩn náu trong tình trạng không khỏe để hoãn cuộc đấu. Khi Morphy dẫn trước 5:2, anh ta không còn xuất hiện nữa. Và bây giờ đến câu hỏi về tiền cược: Harrwitz không thừa nhận thất bại, tuyên bố rằng anh ta đã bỏ trận đấu vì lý do sức khỏe. Những người ủng hộ Morphy đã lên tiếng phản đối điều này; nhưng sau đó Morphy đã chấm dứt mọi tranh cãi bằng một cử chỉ cao cả: ông đề xuất số tiền đó sẽ được dùng để tài trợ cho chuyến đi đến Paris của Anderssen, để Anderssen có thể đối đầu với ông trong một trận đấu. Không ai có thể phản đối điều này. Anderssen được coi là nhà vô địch thế giới không chính thức và một cuộc thi đấu với Morphy phải vì lợi ích tốt nhất của toàn bộ thế giới cờ vua.

Cuộc đấu sẽ diễn ra vào cuối tháng 12, và Morphy hẳn đã rất thích thú khi chờ đợi: ông đã trở thành người nổi tiếng, yêu thích Paris, đến thăm các nhà hát opera và bảo tàng và được mời vào giới quý tộc với tư cách là khách. Tuy nhiên, ông không tìm thấy bất kỳ ván cờ nghiêm túc nào ở đó. Nhưng ít nhất người ta cũng phải nhắc đến màn bịt mắt đồng loạt ngoạn mục tại Régence cũng như một ván cờ nhẹ nhàng tuyệt đẹp mắt không có giá trị thể thao, ván đấu tại Nhà hát Opera Ý với Công tước Karl xứ Brunswick và Bá tước Isouard, một ván cờ không thể xác định được ngày tháng một cách chắc chắn.

Cuối cùng, thời điểm của trận đấu với Anderssen đã đến. Trận đấu bắt đầu vào ngày 20 tháng 12 năm 1858. Morphy đã bị cảm lạnh nghiêm trọng và theo khuyến nghị cấp bách nhất của bác sĩ, trận đấu đã diễn ra tại phòng của Morphy ở Hôtel Breteuil tại số 1 phố Dauphin. Sau thất bại ở ván đầu tiên, Morphy đã nhanh chóng giành chiến thắng. Và lần này ít nhất anh đã đối đầu với một đối thủ đã cho anh thấy bản chất tốt bụng và sự đồng cảm chân thành của mình. Anderssen không hề tìm cách che giấu thất bại của mình, và sau đó anh đã viết một số câu đẹp nhất từng được thốt ra về Morphy: "Bất kỳ ai chơi với Morphy", anh viết trong một lá thư, "nên từ bỏ mọi hy vọng rằng anh ta có thể rơi vào một cái bẫy, dù nó có tinh vi đến đâu ... Ấn tượng mà Morphy tạo ra cho tôi không thể diễn tả tốt hơn bằng cách nói rằng anh ấy đối xử với cờ vua với sự nghiêm túc và tận tâm của một nghệ sĩ."

Vì vậy, Morphy có thể coi mình là nhà vô địch thế giới mới. Do đó, càng đáng kinh ngạc hơn khi vài ngày sau vào ngày 5 tháng 1 năm 1859, ông tuyên bố rằng từ giờ trở đi ông sẽ chỉ chơi với bất kỳ ai trên thế giới với tỷ lệ chấp chốt và nước đi, và với tỷ lệ chấp mã với bất kỳ kỳ thủ nào ở Mỹ. Liệu đây có phải là sự tự tin thái quá vào bản thân, sự trịch thượng trước đối thủ của mình - hay điều gì đó hoàn toàn khác? Người ta thường lưu ý rằng ngay từ rất sớm, Morphy đã bắt đầu chán cờ vua - đây có phải là nỗ lực đầu tiên để thoát khỏi cờ vua bằng cách đặt ra bất kỳ điều kiện thách đấu tiềm năng nào mà kỳ thủ khó có thể chấp nhận là danh dự? Chúng ta sẽ cố gắng trả lời câu hỏi này sau. Hiện tại, chúng tôi sẽ kết thúc báo cáo về thời gian Morphy ở Châu Âu bằng một vài lời.

Morphy chỉ chơi một vài ván cờ tại Paris, bao gồm trận đấu cuối cùng mà không có tỷ lệ chấp (có lẽ đã được thỏa thuận trước đó) với Augustus Mongredien, chủ tịch Câu lạc bộ cờ vua London, người mà ông đã đánh bại với tỷ số 7:0.

Tượng bán thân của Paul Morphy do Eugene Lequesne thực hiện.

Được tôn vinh - khi ông rời đi, bức tượng bán thân của ông đã được khánh thành long trọng tại Régence - cuối cùng ông đã trở về Anh vào đầu tháng 4 và đã tổ chức một số cuộc thi đấu đồng loạt bịt mắt và là cuộc thi đấu đồng loạt thực sự duy nhất của ông. Vào ngày 30 tháng 4, ông đã trở về Mỹ bằng tàu thủy. Xem tiếp Tiểu sử Phần 4 (1859-1884)