NƯỚC ĐI ĐẦU TIÊN CỦA BẠN ( Tiếp theo)

4. CÁCH DẠY CỜ VUA

Rousseau đưa ra lý thuyết rằng, cho đến khoảng 12 tuổi, trẻ em được hướng dẫn bởi cảm xúc và sự bốc đồng. Họ chỉ bắt đầu phát triển sự suy luận trong độ tuổi từ 12 đến 16. Một trăm năm mươi năm sau, Piaget đưa ra lý thuyết của mình (về mặt rất đơn giản) trẻ em có thể phát triển logic đơn giản, cụ thể từ khoảng 7 hoặc 8 tuổi, nhưng sẽ chỉ phát triển các kỹ năng lý luận phức tạp hơn từ khoảng 11 hoặc 12.

Nó tự nhiên, khi trẻ lần đầu tiên học cờ vua, chúng sẽ được hướng dẫn bởi cảm xúc và sự bốc đồng khi lựa chọn nước đi. Nếu bạn đang học một trò chơi mới, bạn có thể được hướng dẫn theo cách tương tự trước khi cố gắng thực hiện các nguyên tắc chơi tốt.

Bạn sẽ không đi xa trong cờ vua chỉ với cảm xúc và sự bốc đồng. Trẻ nhỏ thường học tốt nhất bằng cách lặp lại và củng cố, bằng trí nhớ và bắt chước. Nói chung, nếu chúng chơi thường xuyên trước những kỳ thủ giỏi đang sử dụng chiến lược phù hợp, họ cũng sẽ học được những chiến lược này, đặc biệt nếu các chiến lược được giải thích cho họ. Mặt khác, nếu họ chơi thường xuyên với những người mới đang sử dụng các chiến lược không phù hợp, họ sẽ chỉ học cách chơi xấu. Trẻ em có thể học các kỹ thuật cờ tàn nhất định: thí dụ, làm thế nào để buộc chiếu hết với vua và hậu chống lại vua, theo trí nhớ. Chúng ta có thể (và thường làm, nhưng có lẽ chúng ta không nên dạy) dạy trẻ khai cuộc theo trí nhớ. Những gì trẻ học được trong một bài học, dù ở trường hay ở nhà, cần được củng cố thông qua các ván cờ hoặc câu đố: nếu không nó sẽ bị lãng quên, hoặc, đôi khi xấu hơn, bị nhớ không chính xác.

Nhưng để chơi tốt - đủ tốt để nó có giá trị khi tiếp tục chơi - trẻ em ở độ tuổi tiểu học cần học các kỹ năng nhận thức và không nhận thức cần thiết để xử lý thông tin kỹ thuật phức tạp. Nhiều trẻ em học các nước đi vào khoảng 6 hoặc 7 tuổi là mê hoặc với ván cờ. Điều này mang đến cho phụ huynh và giáo viên muốn đi theo con đường này (và một số người sẽ có, hoàn toàn hợp lý, một khái niệm khác về thời thơ ấu) một cơ hội tuyệt vời để sử dụng con cái họ yêu thích cờ vua để giúp chúng phát triển những kỹ năng này.

Bằng cách tuân theo một chương trình giảng dạy phù hợp, trẻ em sẽ có thể học được một loạt các kỹ năng tư duy liên quan đến logic, lý luận và ra quyết định. Họ sẽ phát triển sự phát triển trực quan bằng cách học cách nhìn vào bàn cờ. Quan trọng nhất trong tất cả, họ sẽ có thể phát triển các kỹ năng không nhận thức như kiểm soát sự bốc đồng, tập trung, quyết tâm và can đảm.

Có nhiều cách tiếp cận để dạy cờ vua: cách tiếp cận phù hợp với con bạn sẽ phụ thuộc rất nhiều vào độ tuổi và giai đoạn phát triển của chúng.

Cá nhân, tôi thấy một vài lợi thế và nhiều nhược điểm tiềm năng trong việc dạy trẻ trong giai đoạn trước-hoạt động rất nhiều về cờ vua. Có nhiều trò chơi chiến lược đơn giản khác phù hợp với trẻ nhỏ. Nếu con bạn thấy bạn chơi và muốn tìm hiểu thêm, bạn có thể bắt đầu bằng cách cho chúng biết tên của các quân cờ và có thể cách thiết lập chúng để bắt đầu ván cờ. Sau đó, bạn có thể chơi các ván cờ rất đơn giản với các quân dễ dàng hơn: đầu tiên là xe, sau đó là tượng và cuối cùng là hậu. Ở tuổi này, cờ vua được dạy tốt nhất từ một đến một, cha mẹ cho con, hơn là trong một nhóm. Không cần phải vội vàng: chỉ cần làm cờ vua bất cứ khi nào chúng muốn làm điều đó. Một số trẻ em sẽ biết cờ trong một lần chỉ bằng cách xem (Capablanca tuyên bố rằng anh ta học cờ vua từ năm 4 tuổi bằng cách xem cha mình chơi, chỉ ra một nước đi bất hợp pháp và đánh anh ta hai lần) nhưng hầu hết sẽ không.

Phần lớn cuốn sách này được dành cho các đề nghị cho trẻ em trong giai đoạn phát triển cụ thể (thường là từ 7 tuổi trở lên nhưng trẻ em dưới 5 tuổi có thể, nếu chúng đủ trưởng thành, hãy học theo cách này). Tham khảo website của học viện chesskids (www.chesskids.org.uk và www.chesskids.me.uk) và một bản sao của cuốn sách Cờ vua cho trẻ em của tôi, tập đồng hành của cuốn sách này, cũng sẽ có ích.

Khóa học sẽ được phác thảo chi tiết hơn trong Phần thứ hai. Mặc dù một số trẻ ở độ tuổi này sẽ có thể học toàn bộ cờ vua, nhưng như vậy, hầu hết trẻ em là những người học tăng dần, chúng sẽ làm tốt nhất bằng cách chọn từng khái niệm một. Do đó, tôi khuyên bạn nên tiếp cận từng bước cho trẻ ở độ tuổi này, học từng quân một và một kỹ năng nhận thức tại một thời điểm và chỉ tiếp tục khi trẻ rất quen thuộc với quân đó và cũng đã thành thạo các kỹ năng tư duy liên quan. Rốt cuộc, trẻ học các môn học khác từng bước. Trong toán học, họ học phép cộng trước khi trừ, nhân trước khi chia. Họ học cách làm việc với số lượng nhỏ trước khi chuyển sang số lượng lớn hơn. Họ học cách đọc một chữ cái hoặc âm thanh tại một thời điểm. Cố gắng dạy tất cả các quy tắc của cờ vua trong một buổi sẽ khiến nhiều trẻ em bối rối giống như cố gắng dạy chúng cộng, trừ, nhân và chia trong một buổi sẽ.

Để nhận được lợi ích đầy đủ từ trò chơi, con bạn nên chơi thường xuyên, lý tưởng là 10 phút 15 phút mỗi ngày, cũng như giải các câu đố một cách thường xuyên để phát triển tầm nhìn bàn cờ. Nếu chúng đang học cờ vua ở trường hoặc tại một câu lạc bộ, bạn sẽ cần hỗ trợ việc học của họ bằng cách củng cố những gì họ đã học được trong bài học nếu bạn muốn họ được hưởng lợi từ việc học. Nó cũng giống như học một nhạc cụ: nếu bạn không tập luyện mỗi ngày thì bạn sẽ không đạt được nhiều tiến bộ.

Trẻ em không được giúp đỡ ở nhà sẽ mất liên tục chống lại trẻ em có cha mẹ đang hỗ trợ chúng. Lý tưởng nhất, trẻ em ở độ tuổi này nên dành ít nhất một năm để học cờ vua từng bước, ở nhà hoặc trong một nhóm người mới bắt đầu tại một trường học hoặc câu lạc bộ cờ vua, trước khi tham gia một câu lạc bộ cờ vua thi đấu giải cạnh tranh.

Trẻ em đang học cờ vua trong giai đoạn hoạt động chính thức (ở trường trung học chứ không phải tuổi tiểu học) vẫn có thể có lợi từ các khía cạnh của cách tiếp cận từng bước nhưng bây giờ chúng sẽ có được hoặc học các kỹ năng để tự học cờ với sự trợ giúp ít hơn của cha mẹ cũng như logic trừu tượng phức tạp cần có để hiểu những gì đang xảy ra trong một ván cờ.

Đó là lựa chọn của bạn: dạy cho chúng các nước đi nhưng đừng thúc đẩy chúng cho đến khi chúng lớn hơn hoặc dạy chúng các nước đi và sử dụng trò chơi như một công cụ học tập để tăng tốc phát triển nhận thức và không nhận thức của chúng trong khi cho chúng cơ hội tham gia các câu lạc bộ và tham gia các cuộc thi.

5. Ở ĐÂU DẠY CỜ

Trong chương này, chúng tôi đã xem xét ‘nơi trẻ em nên học cờ vua về môi trường mà trẻ em học và các phương tiện khác nhau có thể được sử dụng. Về lý thuyết bạn có rất nhiều sự lựa chọn, nhưng sẽ tốt nhất cho bạn và con bạn?

Nếu bạn có nhiều lựa chọn về môi trường, quyết định của bạn sẽ phụ thuộc vào việc con bạn là người học độc lập, làm việc tốt hơn, người học cạnh tranh, thích làm việc trong nhóm cạnh tranh với bạn bè hay người học hợp tác, thích làm việc trong một nhóm giúp đỡ lẫn nhau.

Cách rõ ràng cho hầu hết trẻ em học là từ người thân, thường là cha mẹ, nhưng đó có thể là ông bà, chú hoặc dì, anh em họ hoặc anh chị lớn. Nếu con bạn chỉ học các nước đi trong nửa giờ hoặc lâu hơn thì điều đó thực sự không quan trọng, nhưng tôi không tin rằng đây là cách đúng đắn để hầu hết trẻ nhỏ học ván cờ.

Nếu chúng ta đang nói về các bài học hàng tuần trong một khoảng thời gian, từ sáu đến mười hai tháng, cùng với việc luyện tập và củng cố thường xuyên, đó là những gì bạn sẽ cần nếu con bạn có được bất kỳ lợi ích thực sự nào từ việc học cờ vua, bạn sẽ muốn suy nghĩ cẩn thận về cách làm.

Trong nhiều cách, bạn là giáo viên tốt nhất của con bạn. Bạn biết rõ hơn bất cứ ai khác về cách trí óc của họ hoạt động, cách đọc chúng, làm thế nào để biết liệu họ đã có đủ hay muốn nhiều hơn, cho dù họ tìm thấy thứ gì đó quá dễ hay quá khó. Nếu bạn là một kỳ thủ cờ vua (bạn không cần phải là một kỳ thủ giỏi, nhưng bạn sẽ cần biết đủ để nhận ra cách chơi tốt khi bạn nhìn thấy nó) dạy con bạn sẽ không có vấn đề gì miễn là bạn tuân theo nguyên tắc được nêu trong cuốn sách này. Thỉnh thoảng tôi gặp những đứa trẻ lớn hơn nói với chúng rằng chúng ghét cờ vua vì cha chúng dạy chúng khi chúng còn nhỏ và đánh bại chúng mỗi lần: vì vậy hãy cẩn thận khi hành động người cha nâng cao theo cách này. Sẽ có lời khuyên về cách chơi với con bạn trong cuốn sách này.

Nếu bạn không phải là một kỳ thủ giỏi, thì bạn không cần phải lo lắng. Bạn vẫn có thể dạy con miễn là bạn chuẩn bị nỗ lực tự học và luôn đi trước một bước, đảm bảo bạn hiểu đầy đủ mọi khái niệm trước khi dạy chúng. Có rất nhiều trẻ em trong các câu lạc bộ cờ vua ở trường học đã hiểu sai những điều cơ bản: chúng có thể thiết lập bàn cờ không chính xác hoặc gọi các xe là ‘nhập thành. Nếu bạn không dạy họ, họ sẽ có rất ít cơ hội để tiến bộ.

Nếu bạn không tự tin về việc dạy con bạn, bạn có thể muốn xem xét việc thuê một gia sư riêng. Bạn cũng có thể cảm thấy rằng con cái của bạn có thể đáp lại tốt hơn với người mà chúng không biết rõ. Hầu hết các giáo viên cờ vua là những người chơi mạnh mẽ, thích làm việc với trẻ lớn hơn và mạnh hơn, và có thể không có kinh nghiệm và kỹ năng cần thiết để dạy cho trẻ mới bắt đầu. Họ có thể dạy chúng quá nhanh và không kiểm tra được các khái niệm đã được hiểu đầy đủ. Họ cũng sẽ có xu hướng cung cấp thông tin kỹ thuật thay vì dạy các kỹ năng nhận thức mà trẻ em cần đến để xử lý thông tin kỹ thuật hiệu quả. Những bài học cờ vua về bản chất này, đối với những người mới bắt đầu, nếu được sử dụng, sẽ là một công cụ bổ trợ cho những gì bạn làm ở nhà thay vì thay thế. Trẻ em cũng cần nhiệt tình thực sự cho cờ vua để có lợi từ học phí bỏ ra. Tôi đã lãng phí rất nhiều thời gian (và cha mẹ đã lãng phí rất nhiều trước) trước đây học phí bỏ ra cho trẻ nhỏ không chơi cờ ở nhà, giữa một bài học và tiếp theo không có hứng thú thực sự với ván cờ . Giáo viên cờ  không thể làm cho trẻ nhỏ giỏi cờ vua: chỉ có bạn, cha mẹ, có thể làm điều đó.

Một vấn đề có thể xảy ra với học phí một kèm một của người mới bắt đầu là nó có thể trở nên khá lớn, đặc biệt là đối với trẻ em có phong cách học tập tranh đua hoặc hợp tác thay vì độc lập. Có lẽ bạn có thể dạy anh chị em trẻ cùng một lúc, hoặc dạy một trong bạn của con bạn? Có nhiều lợi thế trong sự sắp xếp này. Trẻ em có thể làm việc cùng nhau để giúp nhau giải quyết vấn đề, hoặc cạnh tranh với nhau để xem ai giỏi hơn trong việc giải quyết vấn đề. Họ cũng sẽ có một đồng nghiệp để chơi thay vì phải chơi với giáo viên của chúng mỗi lần. Hai người chơi có thể chơi cùng với giáo viên, tư vấn và thảo luận về các nước đi. Điều này sẽ cho họ tránh những sai lầm rõ ràng nhất cũng như dạy họ cách xem xét các lựa chọn thay thế trước khi chọn nước đi. Cũng có nhiều lợi ích phong trào trong việc có thể học được điều gì đó cùng với một người bạn.

Một số trường dạy cờ vua cho người mới chưa biết gì, trong chương trình giảng dạy hoặc là một hoạt động ngoại khóa, điều này là tốt. Câu lạc bộ cờ vua sau giờ học hoặc giờ ăn trưa không nhất thiết là nơi để đến nếu bạn không biết nước đi: nói chung, họ sẽ nhắm vào những đứa trẻ đã học được cách đi quân ở nhà. Những người mới chưa biết gì thực sự cần được dạy từng người một hoặc trong một nhóm với những người mới chưa biết gì khác, và các câu lạc bộ cờ vua ở trường có thể có ba mươi hoặc bốn mươi trẻ em, hầu hết đều có thể chơi một ván cờ hoàn chỉnh, không thực sự phù hợp với trẻ em không biết nước đi.

Bạn cũng có thể có một câu lạc bộ cờ vua trẻ trong khu vực của mình: những câu lạc bộ này có xu hướng hoạt động ở mức độ nghiêm túc hơn so với các câu lạc bộ của trường và có thể được coi là cầu nối giữa câu lạc bộ của trường và cờ vua cạnh tranh dành cho người lớn. Một số câu lạc bộ trẻ sẽ tuyên bố lấy người mới bắt đầu: Nhưng chúng có thể là những đứa trẻ biết nước đi nhưng không có gì khác hơn là hoàn toàn mới bắt đầu. Bạn cũng cần hỏi liệu họ có các cơ sở riêng cho người mới hay không thay vì chỉ đưa chúng vào một căn phòng đầy những người chơi nghiêm túc, nơi các bài học sẽ quá khó để chúng hiểu và chúng sẽ phải làm những việc như ghi ván cờ và sử dụng đồng hồ. Lý tưởng nhất là các câu lạc bộ trẻ sẽ có một khu vực riêng, trong một phòng khác hoặc vào một thời điểm khác, dành cho những người chơi ít kinh nghiệm không thể chơi cờ ở trường: nhưng hãy tự hỏi trước và có thể tự mình đi xem. Trẻ em có thể dễ dàng bị loại bỏ cờ vua suốt đời bằng cách bị đưa vào một môi trường không phù hợp, nơi chúng không hiểu được chỉ dẫn và sẽ thua tất cả các ván cờ.

Bạn có thể nhận thức được nguyên tắc của VAK (Thẩm mỹ thính giác thị giác) và ý tưởng rằng một số học sinh học tốt nhất từ tín hiệu thị giác (những gì họ nhìn thấy), một số từ tín hiệu thính giác (những gì họ nghe thấy) và một số từ tín hiệu thẩm mỹ (thực ra đang làm gì đó). Một giáo viên dạy cờ giỏi sẽ sử dụng cả ba phương pháp: chỉ cho bạn các nước đi, mô tả và giải thích chúng và khiến bạn tự làm chúng.

Bạn cũng có nhiều lựa chọn các phương tiện khác nhau để sử dụng trong việc dạy cờ vua cho con bạn. Phong cách học tập độc đáo của con bạn sẽ quyết định bạn sử dụng kết hợp nào. Theo truyền thống, có sách cờ vua. Có một loạt sách cho trẻ em trên thị trường. Có nhiều sách dành cho người mới bắt đầu, tất cả đều có những cách tiếp cận khác nhau. Tôi khuyên những người sử dụng cách tiếp cận từng bước và sẽ thêm  những cuốn sách được viết bởi các giáo viên cờ vua chuyên nghiệp (đặc biệt là những người làm việc với trẻ nhỏ) thường là lựa chọn tốt hơn so với những cuốn sách được viết bởi những kỳ thủ rất mạnh. Đặc biệt, hãy cẩn thận với những cuốn sách tuyên bố là dành cho trẻ em nhưng là những cuốn sách hiệu quả dành cho người lớn ở cấp độ thấp hơn có thêm hoạt họa. Những cuốn sách này thường xuất sắc cho những người chơi nâng cao nghiêm túc, nhưng, mặc dù tên của chúng, không phù hợp cho người mới bắt đầu.

Ngày nay, nhiều trẻ em thích hướng dẫn dựa trên màn hình cho sách và một lần nữa bạn có một sự lựa chọn. Có một số đĩa DVD dành cho người mới bắt đầu, nhưng một lần nữa hãy cẩn thận rằng chúng thực sự nhắm đến trẻ nhỏ hơn là người mới. Ngoài ra còn có các tiêu đề phần mềm khác nhau dành riêng cho trẻ nhỏ. Một số trang web cung cấp một loạt các tài liệu giảng dạy cho người học năm đầu tiên. Trang web của tôi học viện chessKIDS (www.chesskids.org.uk hoặc www.chesskids.me.uk) bao gồm một khóa học hoàn chỉnh dưới dạng các bài học tương tác, mỗi bài được củng cố bằng một câu đố, sẽ đưa học sinh học các nước đi thông qua tiêu chuẩn câu lạc bộ người lớn. Ngoài ra còn có các video kèm theo các bài học trước đó, nhiều ván cờ và câu đố khác, và một số chương trình máy tính, một trong số đó được thiết lập để chơi một số ván cờ nhỏ được mô tả trong khóa học mà bạn sẽ tìm thấy sau trong cuốn sách. Bạn cũng sẽ tìm thấy rất nhiều video cờ vua giáo dục trên YouTube và các nơi khác, nhưng, chắc chắn, trình độ là khác nhau. Tuy nhiên, nếu con bạn bắt đầu trẻ, bạn có thể muốn hạn chế thời gian trên màn hình của chúng. Và vì sự phức tạp của ván cờ, trẻ nhỏ không thể tự học cờ vua theo bất kỳ cách có ý nghĩa nào. Bất cứ phương tiện nào bạn sử dụng, bạn sẽ cần phải giám sát việc học tập của con bạn.

Hồ Văn huỳnh, dịch từ " Dạy cờ vua cho trẻ em đúng cách" Richard James