VÁN CỜ TRONG NHỮNG VỊ THẾ CÂN BẰNG

 

VÁN CỜ TRONG NHỮNG VỊ THẾ CÂN BẰNG

Khi cả hai bên đều chơi, khai cuộc một cách đúng đắn và không bên nào đạt được một ưu thế về vị trí thì triển vọng ở phần trung cuộc đồng đều cho cả hai bên.

Khi một đẩu thủ có được một vài ưu thế, thì không có gì khó khăn trong việc tìm ra con đường để tiếp tục, khám phá mọi kế hoạch để tấn công. Nhưng anh ta phải xử sự như thế nào khi trên bàn cờ không thấy có những chỗ yếu của đối phương, khi mà vị thế có vẻ cân bằng ?

Với những ví dụ sau đây, chúng ta thử giải thích cái cách mà nguời ta tiến hành khi gặp tình huống như vậy:

RESHEVSKY - SMYSLOV (Hình)

Hai đấu thủ đã hoàn thành việc triển khai các lực lượng. Ván cờ cân bằng ở trung tâm, quân Trắng có được ô e5 nhưng không có ý nghĩa gì đặc biệt vì việc kiểm soát ô e4 lại thuộc đối phương: ngay ô yếu b5 cũng không phải là ưu thế của Trắng.

Trong những tình thế loại này, người ta không tìm kế hoạch dài hạn mà tự bằng lòng với việc điều động lặng lẽ các quân để cải thiện vị trí của chúng. Nhưng làm việc này phải cảnh giác đừng để đổi phương có thể bất ngờ tấn công.

15.¥e1 Mở đường cho Xe

15...¦fd8 Quân Xe bị tê liệt ở f8

16.¥b5

Với ý định đưa Mã f3 lên e5 rồi c4 điều này về mặt nguyên tắc là một ý đồ đúng, tuy nhiên trước hết phải đi ¦ac1.

16...¥d5! 17.¤bd2 £b7!

Một kết quả mới: quân Mã ở f3 bị ghim và Đen phong tỏa trung tâm đối phương.

18.¤c4 ¤b6 19.¤ce5?

Tránh đổi Mã ở b6, nhưng đi nước này là một lỗi nhẹ (tạm thời). Tốt hơn thì nên đổi vì Mã b6 giờ đây nhắm đến ô a4.

19...¤e4 20.dxc5 ¤xc5 21.¤d4!

Để tháo gỡ áp lực vào Chốt g2, trước mắt thì đối phương không bắt được nó: thật vậy, nếu 21...¥xg2 22.f3 ¥h3 23.¥c6.

21...¦dc8 22.f3 ¤b3 23.¤xb3 ¥xb3

Đen đã đạt được một vài kết quả làm cho Mã e5 "trơ trọi" quân Xe ở a1 vẫn còn trong góc bảo vệ Chốt a4 và nó bị ngăn cấm không đi được nuớc ¦ac1 khiến cho Đen cân bằng.

24.¦d3 ¥c2 25.¦d2 b3

Bất ngờ Đen lại mạnh hơn, con Chốt trắng b2 bị "in dấu". Cần học tập cách của Smyslov điều động quân để nhanh chóng gia tăng ưu thế.

26.¥f2 ¥b4 27.¦d4 ¤d5 28.¤d3 e5!

Một đòn phối hợp bất ngờ!

29.¤xe5 ¥c3! 30.¤c4

Hi sinh Chốt, vì nếu 30.bxc3 ¤xc3 31.£d2 ¤xb5 32.axb5 b2, Con Chốt b giá trị bằng Xe.

30...¥xd4 31.exd4 £c7

Kỹ thuật giành thắng lợi rất khó vì cặp Tượng trắng rất mạnh.

32.¥g3 £a7 33.£e5 ¤b4 34.¤d6 ¦f8 35.£e3 ¦ab8 36.£c3 £e7 37.¦e1 £g5 38.£e3 £g6 39.¤e4

Trắng đi nước này dẫn đễn việc mất Chốt d4, Tốt nhất là 39.¤b7 tuy nhiên

Smyslov cho rằng đi như vậy cũng thua: 39...¦bc8 40.¤xa5 ¥d3 41.¦d1 ¥xb5 42.axb5 £b6 43.¤xb3 £xb5...

39...¥xe4 40.£xe4 ¤c2 41.£xg6 hxg6 42.¦c1 ¤xd4

Và cuối cùng Đen đã thắng ở nuớc thứ 71.

Trong ván cờ sau đây, Trắng không có những tham vọng ngay từ khai cuộc mà chỉ là từng bước cải thiện vị trí các quân mình khiêu khích để tạo trong trận địa địch một yếu điểm nho nhỏ.

SMYSLOV - DJURASEVIC [A12]

1.c4 ¤f6 2.g3 c6 3.¤f3 d5 4.b3 ¥f5 5.¥g2 e6 6.0–0 ¤bd7 7.¥b2 ¥e7 8.d3 0–0 9.¤bd2 a5 10.a3 h6 11.£c2 £b6 (Hình)

12.¥c3

Vị thế cân bằng. Trẳng tìm cách cải thiện vị trí các quân, mặc dù sự tăng cường này tạm thời chưa có mục tiêu chính xác, vì những phạm vi của cuộc chiến sắp tới khó mà hình dung được. Nhưng điều động quân như vậy là chuẩn bị tốt cho cuộc chiến tranh giành vị trí sẽ xảy ra.

12...¦fd8 13.£b2

Gây áp lưc lên đường chéo lớn.

13...¤c5 14.¥d4 dxc4

Nhằm mở rộng tầm hoạt động Tượng f5.

15.dxc4 £c7 16.b4 axb4 17.axb4 ¤cd7

Khá hơn một chút: 17...¤ce4

18.¦xa8 ¦xa8 19.c5! £b8 20.¤c4 ¥e4 21.¥h3!

Để có thể sau khi 22.¤d2 ¥f5 sẽ lại khống chế trung tâm với ¥g2. Trong loại tình thế này, người ta không ngừng đặt ra cho đối phương nhiều vấn đề mới.

Đừng để cho đầu óc đối phương yên nghỉ ! Nếu nó đã giải đáp xong những vẩn đề này thì lại đặt ra những vấn đề khác!

21...¥f5 22.¥xf5 exf5 23.¦d1 £f8 24.¤e3!

Buộc Đen phải làm yếu đường chéo a1 - h8

24...g6 25.¤e5 ¦d8 26.¤5c4 ¦a8 27.¥c3 £c8 28.£b3 ¤e8 29.¥b2 ¦a6 30.£d3

Cuối cùng Trắng ưu thề về vị trí đã cảm giác rõ, trong ưu thế này Trắng chiếm được cột d.

30...¤df6 31.¤d6 £e6

Nếu 31...£c7 32.¤xe8 ¤xe8 33.£d7

32.¤xb7 ¦a2 33.£c3 ¥f8 34.¤d8 £c8 35.¤c4 ¦a7 36.¤b6 £c7 37.£c4

Không chính xác, tốt nhất nên: 37.¦d7!

37...¥g7 38.f4 ¢h7 39.¥e5

Đen đầu hàng.

Trong những ví dụ truớc người thắng cuộc đã thành công sau một cuộc dò dẫm chuyển thế, chiếm được ưu thế. Nhưng người ta cũng còn gặp những trường hợp vị thế cân bằng, bỗng một đối thủ đột ngột chuyển thế tấn công. Dĩ nhiên trong những trường hợp này, đấu thủ đó phải tính toán rất là chính xác.

RAUSER – BOTVINNIK (Hình)

Quận Đen đã vượt qua được những khó khăn trong khai cuộc: Vị thế cân bằng,. Trắng không thể chơi tức khắc Md5 vì Chốt b2 sẽ chết. Mặt khác nếu Trắng đi trước Xb1 thì sẽ bị Đen đánh trả với nước Xac8. Thế thì Trắng không thể sử dụng thể mạnh tương đối của điểm d5. Vị trí của các quân khác cũng cân bằng nhau. Tuy nhiên Botvinnik đã thử đặt một vấn đề cho đối phương.

15...e5 16.b3

Với nước này, Trắng gây ra cơn giông bão. Botvinnik ghi chú rằng Trắng không đánh giá cao những cơ may của mình thì phải chịu sự cân bằng với 16.fxe5 tiếp đó là £f2.

16...d5!

Khởi sự một đòn phối hợp rất phức tạp.

17.exd5 e4! 18.bxc4 exf3 19.c5 £a5 20.¦ed1

Đến đây, Trắng không còn sáng suốt để nhìn bao quát tình thế: với 20.£d3! ¤g4 21.¤e4 f5 22.¤g5, Trắng vẫn còn những cơ may cân bằng.

20...¤g4! 21.¥d4

21.¤e4 sẽ có lộc hơn nhưng lỗi lầm của Trắng có những cơ sở tâm lý: một sự đảo ngược bất ngờ cuộc chiến có thể làm sụp đổ tinh thần của một tay cờ giàu kinh nghiệm nhất.

21...f2+ 22.¢f1

Nếu 22.¢h1 ¦xd5 23.¤xd5 f1£+!

22...£a6+ 23.£e2 ¥xd4 24.¦xd4 £f6 25.¦cd1 £h4

Di chuyển từ c7 đến h4 quân Hậu thật là linh hoạt!

26.£d3 ¦e8 27.¦e4 f5

Đánh nhũng đòn sấm sét!

28.¦e6 ¤xh2+ 29.¢e2 £xf4

Và quân Trắng đã đầu hàng vì nếu 30.¦f1 ¤xf1 31.¢xf1 ¦xe6 32.dxe6 £e5! Trắng không được một sự đền bù nào đối với sự thua chất.        

Người ta cũng gặp những trường hợp hai bên đều có những chỗ yếụ và như vậy là vị thể hai bên cân bằng. Nhưng một sự cân bằng như thế đôi khi có thể là sự lầm lẫn.

SMYSLOV - PANOV  (Hình)

Theo vị thế trên thì Chốt d6 yếu Chốt c3 cũng yếu còn vị trí các quân khác thì dường như cũng cân bằng. Tuy nhiên, một lần nữa ngưòi ta thấy rằng khi hai người cùng làm một việc thì đó không phải là một việc giống nhau, Smyslov đi:32.c4!

Với nước hi sinh Chốt rất đẹp này, Smylov đã thành công trong việc "làm linh hoạt" các quân.

32...bxc4 33.bxc4 ¥xc4 34.¦c3 £b5 35.¥b3 ¦b7 36.¦dc1 ¥f7 37.£c2 £e8

Nếu 37...¥xb3 38.¦xb3 £d7 39.¦xb7 £xb7 40.¦b1 £d7 41.£c4 và vị thế của Trắng ít gặp khó khăn hơn.

38.¥xf7 £xf7 39.¦c7

Việc hi sinh Chốt đã có kết quả: Xâm nhập được Xe xuống hàng thứ 7.

39...¦xc7 40.£xc7 ¦f8 41.¦c6 £e6 42.¦xa6 g5 43.¦a7 ¦f7 44.£d7! £f6

Con Chốt thông cách xa đứng trên cột a, giờ đây vô cùng nguy hiểm.

45.a4 h5 46.a5 g4 47.hxg4 hxg4 48.£xg4 d5 49.¥h4! £c6 50.¦xe7 £c5+ 51.¢h2 ¦xe7 52.¥f6+ ¢h7 53.£h5+ ¢g8 54.£h8+ ¢f7 55.£g7+ ¢e8 56.£xe7+ £xe7 57.¥xe7

Đen thua.

Hồ Văn Huỳnh, biên tập