CHỐT HẬU CÔ LẬP ( tiếp theo)

CHƯƠNG HAI

SỰ SUY YẾU CỦA CHỐT CÔ LẬP “D”

1.     Khi chuyển sang cờ tàn Chốt cô lập “d” trở thành một con Chốt yếu:

Ở cờ tàn do cấu trúc Chốt d không vững va giá trị của ô e5 suy giảm vì không còn vấn đề tấn công Vua, ngược lại giá trị ô d5 tăng lên do Đen có thể tập trung quân lên trung tâm, điều động quân nhất là Vua .v.v.

Ngoài ra Chốt suy yếu thường trực nó còn lôi kéo theo các điểm chung quanh yếu theo. Thí dụ: Với đội hình Chốt d4 cô lập kéo theo ô c4, e4 yếu theo.

Minh họa 1: FLOR – CAPABLANCA

Moskva, năm 1935, Gambit hậu

1.d4 d5 2.c4 e6 3.¤c3 ¤f6 4.¤f3 ¤bd7 5.¥g5 ¥e7 6.e3 0–0 7.£c2 c5 8.cxd5 ¤xd5 9.¥xe7 £xe7 10.¤xd5 exd5 11.¥d3 cxd4 12.¤xd4 £b4+ 13.£d2 ¤c5 14.¥b5 £xd2+ 15.¢xd2 a6 16.¥d3 ¥e6 17.¦ac1 ¦fc8 18.¦c2 ¤xd3 19.¢xd3 ¦xc2 20.¢xc2 ¢f8 21.¢d2 ¦c8 22.¦c1 ¦xc1 23.¢xc1 ¢e7 24.¢d2 ¢d6 25.¢c3 b6 26.f4 ¥d7 27.¤f3 f6 28.¢d4 a5 29.¤d2 ¥c8 30.¤b1 ¥e6 31.¤c3 ¢c6 32.a3 h6 33.g3 h5

( Hình)

34.b4! Đe dọa 35.b5 ¢d6 36.f5! sau 36. ¥d7 thì 37.¤xd5 và ¤xb6 sau 36.¥f7 trắng chuyển Mã sang f4 tấn công d5 và h5

34...axb4 35.axb4 ¢d6 36.b5 g6 37.¤a4 ¢c7 38.¤c3 ¢d6 39.f5! gxf5 40.¤e2 ¥d7 41.¤f4 ¥e8

Trắng thắng sau 41...¥xb5 42.¤xh5!

42.¤xd5 ¥xb5 43.¤xb6 ¥c6 44.¤c4+ ¢e6 45.¤b2 ¥b5 46.¤d1 ¥e2 47.¤f2 ¥f1 48.¤d3! ¥xd3 49.¢xd3 ¢e5

Nếu 49...¢d5? 50.¢d2! ¢e4 51.¢e2 ¢d5 52.¢f3 ¢e5 53.h3! ¢d5 54.¢f4 ¢e6 55.h4!

50.¢e2 ¢e4! 51.h3

Nếu 51.¢f2 h4! 52.gxh4 f4 53.h5 fxe3+

51...¢d5 52.¢f3 ¢e5 ½–½

Nhờ kỹ thuật cờ tàn điêu luyện Cabablanca đã cứu thua được ván cờ nhưng chúng ta thấy rõ con Chốt d5 là một yếu kém nghiêm trọng ở tàn cuộc.

Sau đây chúng ta xem một ván cờ chứng minh cho việc trao đổi quân, nhất là hai Mã sẽ dẫn đến thế yếu của Chốt cô lập “d”.

Minh họa 2: KORTCHNOI – KARPOV

Ván thứ 9 tại Merano năm 1981 , Gambit Hậu

1.c4 e6 2.¤c3 d5 3.d4 ¥e7 4.¤f3 ¤f6 5.¥g5 h6 6.¥h4 0–0 7.¦c1 dxc4 8.e3 c5 9.¥xc4 cxd4 10.exd4 ¤c6 11.0–0 ¤h5! 12.¥xe7 ¤xe7

Thông thường trao đồi như thế Trắng có lợi nhưng thế cờ nầy Trắng có Chốt cô lập cho nên sẽ có trở ngại rất lớn vì Đen sẽ tranh chấp quyết liệt ở trung tâm

13.¥b3?! (nên đi 13.£e2 rồi ¦fd1nếu 13...¤f6 14.¦fd1 ¥d7 15.d5!)

13...¤f6 14.¤e5 ¥d7 15.£e2 ¦c8

( Hình)

16.¤e4? Đến đây nếu Trắng 16.¦fe1 thì 16...¥e8 hoặc 16...¦c7; còn 16...¥c6 17.¤xf7 ¦xf7 18.£xe6 thắng.

16...¤xe4 17.£xe4 ¥c6! Càng đổi bớt quân Chốt cô lập càng yếu

18.¤xc6 ¦xc6 19.¦c3

Trắng nên chơi 19.¦xc6 bxc6 cân cờ còn 19...¤xc6 20.d5 exd5 21.¥xd5

19...£d6 20.g3 ¦d8 21.¦d1

Trắng định chơi 22... ¦xc6 £xc6 23.£xc6 ¤xc6 24.d5! nhưng

21... ¦b6! 22.£e1 £d7 23.¦cd3 ¦d6 Gây áp lực lên Chốt d

 24.£e4 £c6! 25.£f4 Nếu 25.£xc6 ¤xc6 26.d5 ¤b4

25...¤d5 26.£d2 £b6 27.¥xd5 ¦xd5 28.¦b3 £c6 29.£c3 £d7 30.f4 b6! 31.¦b4 b5 32.a4 bxa4 33.£a3 a5 34.¦xa4 £b5! 35.¦d2! e5! 36.fxe5 ¦xe5 37.£a1 £e8!! 38.dxe5 ¦xd2 39.¦xa5 £c6 40.¦a8+ ¢h7 41.£b1+ g6 42.£f1 £c5+ 43.¢h1 £d5+ 44.¢g1 ¦d1

Trắng đầu hàng 0 -1

2.     Chốt cô lập “d” suy yếu khi tấn công cánh không chú ý đến thế vững chắc ở trung tâm:

Bên có Chốt cô lập “d” thường phạm sai lầm chiến lược quan trọng . Tấn công cánh Vua mà không chú ý đến vị trí các quân có được bố trí đúng hay không, lien hệ với Chốt cô lập “d” như thế nào?

Ván cờ sau đây cho thấy Chốt d trở nên suy yếu khi trắng cố kết thúc cờ thật nhanh bằng một thế công vũ bảo vào vị trí Vua đối phương đã nhập thành mà không chú ý đến trung tâm.

Minh họa 1: SPASSKY – FLOR

Giải vô địch Liên xô lần thứ 22, Gambit Hậu

1.d4 d5 2.c4 dxc4 3.¤f3 ¤f6 4.e3 c5 5.¥xc4 e6 6.0–0 cxd4 7.exd4 ¤c6 8.¤c3 a6 9.a3

Ngăn ngừa ¤b4 rồi ¤bd5 và sửa soạn £d3, ¥a2, ¦ad1

9...¥e7 10.¥g5 0–0 11.£d3 h6!?

Một con dao hai lưỡi đuổi Tượng để giảm áp lực lên ¤f6 và đón trước mối đe dọa ¦ad1, ¥a2, ¥b1, nhưng Chốt h6 lại suy yếu sau nước đi đúng 12. ¥e3! Đen luôn phải đề phòng nước ¥xh6 và nước g6 không dung được.

12.¥h4? Nước nầy là một sai lầm chiến lược, Trắng bỏ áp lực lên chốt h6 và cho phép Đen đơn giản thế cờ

12...¤h5! 13.¥xe7 ¤xe7

Vấn đề kiểm soát ô d5 quan trọng hơn việc giữ thế công lên Chốt

14.¤e5 ¤f6 15.¦ad1 b5 16.¥a2 ¥b7        ( Hình)

Bây giờ Trắng nên 17.¦fe1  Nhưng

17.f4?  Một kế hoạch sai lầm khi sử dụng đợt song Chốt lên cánh Vua

17...£b6 18.g4? ¦ad8 19.¥b1  Đe dọa g5 nhưng

19...¤c6! 20.¤xc6 Sau 20.¤f3 g6 21.h3

Đen có hai biến thế hay:

a) 21...b4 22.¤a4 £a7 23.¤c5 ¤xd4!

b) 20...¦d7 Tiếp theo là 21. ¦ed8  Gây áp lực lên Chốt cô lập “d”

20...£xc6 21.£h3 £b6! 22.£d3 g6 23.g5 hxg5 24.fxg5 ¤h5! 25.£e3 e5! 26.£xe5 ¦fe8 27.£c5 £e6 28.d5 £g4+ 29.¢h1

Bây giờ Đen có thể thắng sau 29...¤g3+ 30.hxg3 £h3+ 31.¢g1 £xg3+ 32.¢h1 ¢g7 33.£d4+ ¦e5 không thể chống đỡ 34...¦h8+ bí. Nhưng Đen lại sót đòn chiến thuật

29...¦xd5? 30.¦xd5! Nếu 30.¤xd5? ¤g3+ 31.hg £h3+32.¢g1 £xg3+ 33. ¢h1 ¦e2

¤f4 31.£g1! £xg1+ 32.¢xg1 ¤xd5 33.¥a2! ¦e5 34.h4 ¢f8 35.¥xd5 ¥xd5 36.¦f4 ¥e6 37.¢f2 ¦c5 38.¦d4 ¢e8 39.¦e4 ¢e7 40.¦f4 ¦e5

Hòa ½- ½

Ván cờ trên Spassky tấn công bằng một đợt sóng Chốt ở cánh Vua làm suy yếu nghiêm trọng đường chéo h1-a8 và con Chốt cô lập “d”nhưng may mắn cho ông, đối phương đã sai lầm một đòn chiến thuật để kết thúc ván cờ hòa.

Ván cờ sau đây minh họa cho việc tấn công bằng các quân lên cánh vuađối phương mà không chú ý đến việc phát triển quân, con Chốt cô lập “d” trở nên yếu rõ rệt.

Minh họa 2:

 BOTVINNIK – FLOHR

Groningen, Năm 1946, Gambit hậu

1.d4 d5 2.¤f3 ¤f6 3.c4 e6 4.¤c3 c5 5.cxd5 ¤xd5 6.e3 ¤c6 7.¥d3 cxd4 8.exd4 ¥e7 9.0–0 0–0 10.¦e1 ¤cb4 11.¥e4 ¤f6? 12.¥b1 b6 13.¤e5 ¥b7

     (Hình)

14.¦e3!? ¤bd5 15.¦h3 g6

Một nước sớm hay muộn gì cũng phải đi

16.¥h6 ¦e8 17.£d2 ¦c8 18.¥d3 a6 19.¦e1 b5

Một nước hay vì Trắng không thể khai thác ô c5 và đang bận tấn công lên cánh Vua

20.¦g3 Đe dọa 21.¤xg6! hg 22.¥xg6!

20...¤h5 21.¦h3 ¤hf6 22.¥b1 ¦c7 23.¦g3 ¤h5 24.¦h3 ¤hf6 25.£e2 ¤xc3

Chuyển đỗi thành cặp Chốt cô lấp c, d đây là một phương pháp chuyển từ yếu kém nầy sang thế yếu kém khác để khai thác, chúng ta sẽ bàn về vấn đề nầy ở phần sau

26.bxc3 b4! Nếu bây giờ 27.¤xf7? £d5! tiếp theo 28.¢xf7

27.¦g3 ¦xc3! 28.¤xf7 £d5! 29.¤e5?

Nước đúng là 29.¦g5! £c6 30.¥xg6 hxg6 31.¦xg6+ ¢xf7 32.¦g7+ ¢f8 33.¦g3+ hòa

29...¦xg3 30.fxg3 £xd4+ 31.¢h1 ¥d6 32.¥f4 ¤h5? Muốn giữ thế thắng Đen phải đi 32...¤d5

33.¦d1 ¤xf4 34.gxf4 £xf4 Nếu lui hậu về c5 hoặc b6 thì 35.¤d7! thắng

35.¦xd6 ¥d5 36.¥c2! ¦f8

Bây giờ hoặc nước sau Đen vẫn còn có thể thắng bởi ¥xa2

 37.h3 £f1+? 38.£xf1 ¦xf1+ 39.¢h2 ¦f2 40.¦xd5 exd5 41.¥b3 ¢g7 Hòa ½ - ½ vì sau 42.¤d3 ¦d2 43.¤xb4 a5 44.¤xd5 a4 45.¥c4 ¦d4 46.¤b6 ¢f6 lợi thế nhỏ bên trắng không đủ thắng
Hồ Văn Huỳnh