CHỐT HẬU CÔ LẬP ( Tiếp theo)

CHƯƠNG MỘT

SỨC MẠNH NĂNG ĐỘNG CỦA CHỐT CÔ LẬP “ D ”

Ở giai đoạn trung cuộc , Chốt cô lập “d” có một sức mạnh năng động vì nó có thể tiến xuống đúng lúc , mở bung thế cờ ra để có vị trí quân đứng tích cực, ngoài ra nó còn bảo vệ hai tiền đồn c5, e5 cho một quân nhẹ chiếm đóng để tấn công Vua đối phương.

1.     Tiến Chốt đúng lúc:

a.     Tiến Chốt cô lập “d” trao đổi dẫn đến các quân có vị trí tích cực:

Con Chốt cô lập “d” giống như các mộc chắn và các quân có thể tập trung phía sau nó, khi sức mạnh phía sau đủ lớn chúng ta có thể phá bỏ nó đi và đánh thẳng xuống hoặc chuyển sang tấn công vào Vua đối phương.

Sau đây là ba ván cờ minh họa cho việc tiến Chốt đúng lúc, đúng thời cơ, các quân có vị trí thuận lợi hỗ trợ cho việc tiến Chốt và khi trao đổi chốt các quân có vị trí tích cực để tấn công đối phương.

Minh họa 1: SZABO – VAN SETERS

Hilversum năm 1947, phòng thủ Nimzowitch.

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 ¥b4 4.e3 c5 5.¥d3 d5 6.¤f3 0–0 7.0–0 ¤c6 8.a3 cxd4 9.exd4 dxc4 10.¥xc4 ¥e7

Nước a3 rất quan trọng, phòng ngừa nước ¤b4 rồi ¤bd5 ngăn chặn Chốt cô lập “d”, đồng thời còn cho phép Hậu d3 bắt đầu cuộc tấn công cánh Vua sau những nước như  ¥g5, ¦ad1, ¥a2, ¥b1. Nimzowitch đề nghị cũng cố d4, triển khai hết các quân rối mới tấn công cánh Vuavào lúc thuận tiện như : £e2, ¥e3, ¦ac1, ¦fd8. Nhưng trong thực nghiệm và một số ván đánh của Alekhine đã chứng minh việc tập hợp quân như trong ván cờ cho phép tấn công nhanh hơn vào cánh Vua đối phương.

11.¦e1 b6 12.£d3 ¥b7 13.¥g5 ¦c8?

Nếu Đen đi 13...¤d5

Trắng có thể chọn 1 trong 2 kế hoạch đều hay cà:

a)     14.¥xd5 exd5 (14...¥xg5 15.¥e4) 15.¥xe7 ¤xe7 16.¤g5 ¤g6 17.h4! h5! 18.¤e6! fxe6 19.£xg6 £xh4 20.£xe6+ ¢h8 21.£e3 ¦ae8! 22.£d2! Vị trí trắng hay hơn.

b)   13...¤d5 14.¤e4 14...¦e8 15.¥a2 Tiếp theo là Xad1 và Tb1 có vị trí  tích cực hơn.

14.¦ad1 £c7? 15.¥a2 ¦fd8 16.h3!

Chờ đợi, dụ Xe Đen rời hàng 8 cản đường Hậu Đen và phòng ngừa nước chiếu hàng số 1, ngăn ngừa ¤g4 có thể xảy ra.

16...¦d7  ( Hình)

Đen theo đuổi một kế hoạch quá rập khuôn công thức định chồng Xe gây áp lực lên chốt cô lập “d” nhưng Trắng đã chuẩn bị xong việc phá bỏ cái mộc chắn này.

17.d5! ¤xd5

Nếu  17...exd5 18.¥b1! g6 19.¦xe7 và T:f6 thắng

18.¥xd5 £d8

Đen sẽ lỗ chất sau  18...exd5 19.¤xd5; còn 18...¦cd8 19.¦xe6!

19.£e4?!

Bây giờ nếu 19...¥xg5 20.¥xe6  hơn chốt

19...exd5 20.¤xd5 ¥xg5 21.¤xg5 g6  Nếu 21...£xg5 22.£e8+ ¦xe8 23.¦xe8#

22.£h4 h5 23.¤f6+ £xf6 24.¦xd7 ¤d8 25.¦e8+ ¢g7 26.¦xf7+ ¤xf7 27.¤e6+ 1–0 Đen đầu hàng sau bắt Hậu.

Minh họa 2: PETROSIAN – BALACHOV

Năm 1974, phòng thủ Ấn Độ Nimzowitch

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 ¥b4 4.e3 c5 5.¥d3 0–0 6.¤f3 d5 7.0–0 cxd4 8.exd4 dxc4 9.¥xc4 b6 10.¦e1 ¥b7

Đến đây có nhiều kế hoạch chơi cho Trắng: Me5, Tg5, hoặc Td3

11.¥d3 ¤c6 12.¥c2 ¥e7 13.a3 ¦c8? 14.£d3

Karpov và Spassky đã chơi tiếp như sau: 14...g6 ngăn ngừa Trắng đột phá d4-d5 15.¥h6 ¦e8 16.¥a4 Ở thế cờ nầy buộc Trắng phải chơi thật chính xác mới bảo đảm ưu thế còn nếu 16.¦ad1 ¤d5 17.¤e4 ¤cb4!

14...¦e8? ( Hình)

15.d5 exd5 16.¥g5 ¤e4 Nếu thay bằng 16...g6 17.¦xe7 tiếp theo ¥xf6

17.¤xe4 dxe4 18.£xe4 g6 19.£h4 £c7 20.¥b3! h5 21.£e4  Đe dọa £xg6

21...¢g7 22.¥xf7! ¢xf7 23.¥h6!! £d6 Nếu như 23...¥d6 24.¤g5+ ¢f6 25.¤h7+ £xh7 26.£f3+  chính Pomar đã thua Garcia tình huống nầy.

24.£c4+ ¢f6 25.¦ad1 ¤d4 26.£xd4+ £xd4 27.¦xd4 ¦c5 28.h4

Trắng thắng không cần chơi tiếp ¥g5+ và ¦d7

Minh họa 3: SNHEIDER – KUREICHIC

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤f3 d5 4.g3 dxc4 5.¥g2 c5 6.0–0 ¤c6 7.¤e5 ¥d7 8.¤a3 cxd4 9.¤axc4 ¦c8 10.£b3 ¤xe5 11.¤xe5 b6 12.¦d1

12...¥c5 Nên đi 12.¥f4!

 13.e3! 0–0 Đen có thể đi 13...dxe3 14.¥xe3 ¥xe3 15.£xe3£e7

14.exd4 ¥e7  ( Hình)

Giờ đây lực lượng ở phía sau của Trắng đủ mạnh để đánh một cuộc choc thủng với việc phá bỏ cái mộc chắn d4 tích cực tối đa các quân của mình, vả lại Đen đã mất nhiều thời gian trong cuộc điều động quân và hiện tại việc kiểm soát ô d5 không chặt.

15.d5 exd5 16.¥xd5 £e8 17.¤xd7 ¤xd7 18.¥f4 ¤c5 19.£f3 ¤e6 20.¥e5 ¥c5 21.£g4 £e7 Phòng thủ gián tiếp ô g7

22.¦ac1 ¦cd8 23.h4 ¦d7 24.¥b3 ¦xd1+ Nếu 24...¦fd8 25.¦xd7 ¦xd7 26.¥xe6 fxe6 27.b4

25.¦xd1 g6 26.¥c3 h5 27.£e4 ¦d8 28.¦xd8+ £xd8 29.¥xe6 fxe6 30.£xg6+ ¢f8 31.¥g7+

Đen đầu hàng  1 – 0

Nếu Vua nhập thành khác phía kế hoạch tiến Chốt “d” có bị ảnh hưởng đến hay không? ( Vì theo nguyên tắc tấn công của Steinitz: “ Để phản công một cuộc tấn công ở cánh cần phải làm một cuộc đột phá ở trung tâm”)

Khi Vua nhập thành khác phía yếu tố quyết định là thời gian vì các Chốt ở cánh tấn công Vua thường xung phong rất mãnh liệt cho nên bên có Chốt cô lập “d” không nên thực hiện 2 kế hoạch cùng một lúc do không đủ thời gian, nhưng khi các Chốt ở cánh đã khóa chặt thì kế hoạch tiến Chốt có thể thực hiện được.

Ván cờ sau đây minh họa cho vấn đề nầy.

Minh họa 1: POLUGAEVSKY – KHANSEN

Năm 1982 , Gambit Hậu

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤f3 d5 4.¤c3 ¥e7 5.¥g5 0–0 Thường nên đi 5...h6 6.e3 h6 7.¥xf6 ¥xf6 8.£d2 c6 9.h4 ¤d7 10.g4 ¥e7

Bắt buộc vì 11.g5

11.0–0–0 g6 12.cxd5 cxd5 13.¥d3 ¢g7 14.¢b1 b6 15.e4! dxe4 16.¥xe4 ¦b8 17.g5 h5  ( Hình)

Nhập thành khác phía, yếu tố quan trọng hang đầu là thời gian, ở đây Trắng dẫn trước trong việc triển khai còn Đen các quân đứng rất thụ động, các yếu tố nầy cho phép trắng đánh một cuộc chọc thủng.

18.d5! exd5  Bắt buộc vì 18...¤c5 19.d6

19.¤xd5 ¤c5 20.£c3+ ¢h7 21.¥c2 ¥e6 22.¤f4 £c8 23.¤xh5 Đen đầu hang vì nếu 23...¦g8 24.¤f6+ ¥xf6 25.gxf6

Khi Vua nhập thành khác phía, hai bên không tấn công bằng những đợt sóng Chốt mà cùng tranh chấp trung tâm thì kế hoạch tiến Chốt đúng lúc có thể áp dụng giống như nhập thành cùng bên.

Minh họa 2: Ván thứ 8 trong giải vô địch thế giới 1968 .

Đen đang gặp khó khăn, Trắng dự định ¥b1,£d3 Hoặc ¤e5 và ¦d3, Đen vội đi

14...g6  Để tránh tất cả mọi tấn công có thể vào h7

15.¥c4! Đe dọa 16.d5 và 16. ¥xe6 fxe6 17. £xe6+ ¢g7 18.d5 rồi 19. ¤e5 nên bắt buộc

15...¤d5 16.¥xd5 Đen nên 16...exd5 17.¥xe7 ¦xe7 18.£b5 ¦xe1 19.¦xe1 ¤e7dù có yếu hơn

16...¥xg5 17.¥e4 ¥f6 Hy vọng 18.d5 exd5 19.¤xd5 ¥g7!

18.¤e5! ¦c8 Sau 18...¥xe5 19.dxe5 £c7 20.¤b5 £xe5 21.¦d7 19.¤xc6 ¥xc6 20.¥xc6 ¦xc6 21.d5 ¦d6 22.¤e4 ¦d7 23.dxe6 ¦xe6 24.¤xf6+ £xf6 25.¦xd7 ¦xe2 26.¦xe2 £c6 27.¦d1

Trắng ưu thắng nhưng kết quả hòa vì những sai lầm của cả hai bên ở tàn cuộc.

b)Tiến Chốt hy sinh để gia tăng sức mạnh của các quân:

Ngoài việc tiến Chốt trao đổi chúng ta cần để ý thêm yếu tố nữa, tiến Chốt hy sinh để bịt đường các quân đối phương ( đường chéo, cột mở) đẩy vị trí quân đối phương vào thế bị động, đặc biệt ô Chốt vừa đi là một điểm mạnh cho quân nhẹ đứng, mạnh nhất là Mã đồng thời mở cột e cho quân nặng xâm nhập trận tuyến đối phương.

Minh họa: KOTOV – NOVOTEINOV

Moskva, năm 1074

( Hình)

Thế cờ cân bằng, Trắng có Chốt d yếu còn Đen có Chốt h yếu.

Nhưng Đen đã phạm sai lầm rất bổ ích đối với chúng ta sau các nước:

23...¤e8? Di chuyển quân đang kiểm soát ô cản quan trọng

24.¤c2 ¤d6? 25.d5! exd5 26.¥xg7! Không được  26.¤xd5? ¤e4+! 27.¦xe4 ¥xd5

26...¢xg7 27.¤d4! Nếu 27.¤xd5 ¤f5]

27...¢f6 28.¤ce2 ¤f5 29.¤f4 Bây giờ sau 29...¤xd4 30.¦xd4 Chốt h5 của Đen sẽ mất và 3 Chốt cô lập d5, f7, h7 là những bất lợi nghiêm trọng.

29...¤g730.h4 ¦e7 31.¦xe7 ¢xe7 32.¦e1+ ¢d7 33.¦e5! f6 34.¦e2 ¦c8 35.¦d2 Đe dọa 36.¤b5

35...a6 36.¤de2 ¢e7 37.¤c3 d4 38.¦xd4 ¤f5 39.¦b4 b5 40.a4! ¦d8 41.axb5 a5 42.¦c4 ¦d2+ 43.¢e1 ¦d7 44.¦c5! ¤g3 Nếu 44...¤xh4 45.¦xh5

45.b6! ¢d6 46.¦xa5 ¢c6 47.¤fd5 f5 48.b4 ¢d6 49.¢f2 ¤h1+ 50.¢e3 ¦g7 51.¤f4 ¦e7+ 52.¢d4 ¤g3 53.¤b5+ ¢c6 54.¤a7+! ¢d6 Nếu 54...¢xb6 55.¤d5+ ¥xd5 56.¤c8+

55.¦c5 ¤e2+ 56.¤xe2 ¦xe2 57.¦c7 1–0

Đen đầu hàng 1 – 0

Việc tiến Chốt đúng lúc cần phải có sự hỗ trợ của con “ Tượng hay” ( Tượng kiểm soát ô Chốt tiến tời) vì thiếu con Tượng nầyChốt cô lập d trở nên yếu kém trầm trọng.

Hai ván cờ minh họa cho vấn đề nầy.

Minh họa 1: PORTISCH – IVKOV

Wijk aan Zee, năm 1972, Gambit Hậu

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 d5 4.¥g5 ¥e7 5.e3 h6 6.¥h4 0–0 7.¦c1 b6 8.cxd5 ¤xd5 9.¤xd5 exd5 10.¥xe7 £xe7 11.¥e2 a5?

Nên đi 11...¦d8 rồi 12...c5

12.¥f3 £b4+ 13.£d2 c6 14.¦c3! £d6 15.¤e2 ¤d7 16.0–0 ¥b7 17.¤f4 ¦fd8 18.¦fc1 ¦ab8 19.h4

Thế cờ Đen hơi gò bó tuy nhiên chiến thuật hay nhất của Đen hiện giờ là chờ đợi với những nước đi g6, Vg7, nhưng Đen lại quyết định năng động bên cánh hậu như vậy chỉ làm suy yếu thường trực Chốt d vì tạo cho Trắng một điểm mạnh d4 và Chốt cô lập “d” suy yếu trầm trọng.

19... c5? 20.dxc5 ¤xc5 21.£d4!

Nếu bây giờ 21...¤e6 thì 22.¤xe6 fxe6 23.¦c7 e5 24.£g4 £f6 25.¦d1 e4 26.¥xe4 dxe4 27.¦xd8+ ¦xd8 28.¦xb7

21...¦d7 22.¥g4! ¦e7 23.¥f5 ¦d8 24.¦d1 ¦e5 25.¥b1 ( Hình)

25...£e7 26.¤e2 ¦e8 27.a3 ¥a6 28.¤g3!

Thật bất ngờ, Trắng không trực tiếp tấn công Chốt d, mà chỉ ngăn chặn buộc quân Đen phải bảo vệ rồi khai thác khả năng linh hoạt của quân mình.

28...¥c4 29.¥c2

Đe dọa ăn Chốt với 30.b4 ab 31.ab như 31... ¤d7 32. ¥c2

29...a4 30.¤f5 £f6 31.¤d6! £xd6 32.¦xc4

Chốt a4 của Đen suy yếu trầm trọng

32...£c7 33.¦c3 £e7 34.g3 £f6 ( 34.¥xa4 ¦e4) 35.£f4! £c6 36.¦d4 £b5 37.¦b4 £e2 38.¦xb6 ¤e4 39.¦c7 ¦5e7 40.¦xe7 ¦xe7 41.¦b8+ ¢h7 42.¥xe4+

Đen đầu hàng 1- 0 vì nếu  42.de 43. £f5+ g6 44. £f6 thắng

Minh họa 2: SIMAGHIN – PETROSSIAN

Moskva, năm 1951 . Gambit Hậu

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 d5 4.¤f3 ¥e7 5.e3 0–0 6.¥d3 c5 7.0–0 cxd4 8.exd4 dxc4 9.¥xc4 a6 10.£e2 b5 11.¥b3 ¥b7 12.¦d1 ¤d5 13.¤e4! ¤d7 14.¤e5 ¦c8 15.¥d2 ¤7f6 16.¤g5? h6 17.¤gf3 £b6 18.£e1 £d6 19.a3 ¦fe8 20.¥a2 £b8 21.¥b1 ¤b6 22.h4? ¤c4 23.¥c1 £a8 24.£e2 ¥e4 25.¦e1?

(Hình)

Không nên để đổi mất con Tượng vua chiến lược, nên đi 25.¥a2

25...¥xb1 26.¦xb1 £d5

Bây giờ Chốt d4 bị phong tỏa chặt và nó trở nên suy yếu

27.g4? ¤xe5 28.¤xe5 ¤d7! 29.£f3 ¤xe5 30.£xd5 exd5 31.dxe5 ¥xh4 32.¦e2 f6 33.e6 Nếu 33.¥f4 thì ¦c4

33...¦c6 34.¥e3 ¦exe6 35.¦d2 ¦c4 36.¦xd5 ¦xg4+ 37.¢f1 ¥g5 38.¥xg5 ¦xg5 39.¦xg5 fxg5 40.¦d1 ¦c6 41.¦d7 ¢h7 42.¦a7 ¢g6 43.b3 g4 44.a4 bxa4 45.bxa4 h5 46.a5 ¦f6 47.¢g2 h4 48.¦b7 ¢h6 49.¦b6 ¢h5 50.¢g1 h3 51.¦b7 g6 52.¦b4 ¦f5 53.¦a4 g5 54.¦a2 ¦f3 0–1 Trắng đầu hàng

Trường hợp đặc biệt:

Việc tiến Chốt có liên quan rất nhiều đên vị trí Vua đối phương chưa nhập thành vì sẽ mở cột e cho quân nặng chiếm đóng, đường chéo cho Tượng, ô Chốt vừa đi cho một quân, ngăn cách giữa cánh Vua và cánh hậu bởi một quân ở đường d. Các yếu tố trên có thể vận dụng để tấn công khi Vua đối phương chưa nhập thành.

Minh họa 1: MAGERRAMOV – KASPAROV

      Bacu, năm 1977, Gambit hậu.

1.¤f3 ¤f6 2.d4 e6 3.c4 d5 4.¤c3 ¥e7 5.¥g5 0–0 6.e3 h6 7.¥h4 b6 8.£b3 ¥b7 9.¥xf6 ¥xf6 10.cxd5 exd5 11.¦d1

Nếu thay 11.¥d3 c5! 12.dxc5 ¤d7 13.cxb6 (13.0–0 ¤xc5) 13...¤c5 14.£c2 ¤xd3+ 15.£xd3 £xb6 Đen có cơ phản công

11...c5?! 12.dxc5 ¤d7 13.c6!?

Sau nước 13.cxb6 d4!? 14.¤xd4 £xb6 có vị trí quân tích cực

13...¥xc6 14.¤d4? Trắng nên đi 14.¤xd5 ¤c5 15.¤xf6 £xf6 16.£c3 £g6 17.¤e5! Trắng lợi thế

14...¥xd4 15.¦xd4?! ¤c5 16.£d1 ¤e6 17.¦d2 d4! 18.exd4 ¦e8 19.f3

( Hình)

Lợi dụng vị trí Vua chưa nhập thành Đen đã hy sinh Chốt để đánh đòn quyết định

19...¥xf3!! Nếu Đen 19...£h4+? 20.g3 £f6 21.¢f2! Đen không còn đường tấn công nữa

20.gxf3 Nếu 20. £xf3 ¤g5+ mất hậu

20...£h4+ 21.¦f2 ¤xd4+ 22.¥e2 ¤xf3+ 23.¢f1 £h3+ 24.¦g2 ¤h4 25.¦hg1 ¦ad8 26.£e1? Trắng có thể cứu thua ván cờ bằng nước 26.£a4! rồi 27.£g4

26...¦d3! 27.£f2 ¤f3! Nếu bây giờ Trắng đi 28.¥xd3 ¤xh2# hoặc 28.¤d5 ¦d1+! 29.¥xd1 ¤xh2# hay là 28.£g3 ¤d2+ 29.¢e1 ¦xg3 30.¦xg3 ¤f3+ 31.¢f2 ¤xg1 32.¦xh3 ¤xh3+

28.¦h1 ¢h8 29.¦hg1 b5!

Trắng hết nước đi và đầu hàng 0 – 1

Ván cờ sau đây minh họa cho việc tiến Chốt hy sinh, để tấn công Vua đối phương chưa nhập thành với đề tài ngăn cách giữa cánh Vua và cánh hậu bởi một quân ở đường d và lợi dụng các đường chéo, cột mở trong tấn công

Minh họa 2: GAVRIKOV – BELIAVSKY

Gambit Hậu

1.d4 d5 2.c4 e6 3.¤c3 ¤f6 4.¤f3 ¥e7 5.¥f4 0–0 6.e3 c5 7.dxc5 ¥xc5 8.cxd5 ¤xd5 9.¤xd5 exd5 10.a3 ¤c6 11.¥d3 ¥d6 12.£a4 ¥xf4 13.£xf4

     ( Hình)

Đen đã trao đổi một Mã và một Tượng bây giờ Chốt cô lập yếu rõ rệt, nhưng Trắng có vị trí Vua chưa nhập thành, Đen lợi dụng yếu tố trên và tiến Chốt hy sinh để tấn công Vua nhằm cứu vãn thế cờ

13...d4!? 14.¤xd4 £a5+   15.¢e2

Nếu 15.b4 thì 15...¤xb4

15...¤xd4+ 16.£xd4 ¦d8 17.£b4 £g5 18.¦hd1

 Trắng nên đi 18.h4

18...¥g4+ 19.f3 ¥f5 20.¥xf5 £xg2+ 21.¢e1 £g1+ 22.¢e2 £g2+

Chiếu liên tục hòa ½ - ½

Hồ Văn Huỳnh