CỜ VUA NÂNG CAO

 

BÀI HỌC CƠ BẢN VỀ CHIẾN LƯỢC CỜ VUA: PHÁT TRIỂN, TẤN CÔNG VÀ CHUYỂN HÓA

Bài học này dựa trên các chủ đề chính trong cuốn sách The New In Chess Book of Chess Improvement.

I. XÂY DỰNG NỀN TẢNG: CẤU TRÚC TỐT

Philosopher Philidor đã từng nói Tốt là linh hồn của cờ vua. Cấu trúc Tốt (Pawn Structures) là yếu tố chiến lược quan trọng nhất, định hình kế hoạch dài hạn của ván cờ.

Cấu Trúc	Đặc Điểm Chính	Chiến Lược Áp Dụng	Nguồn
Tốt Hậu Cô Lập (IQP)	Điểm yếu tĩnh trong cờ tàn, nhưng là vũ khí năng động trong trung cuộc.	Người giữ IQP phải tìm kiếm sáng kiến và đột phá trung tâm bằng $d4-d5$. Bên chống IQP nên đổi Hậu và sử dụng Mã để phong tỏa.
Tốt Treo (Hanging Pawns)	Kiểm soát không gian mạnh mẽ, có thể là cơ sở cho tấn công.	Dễ bị tổn thương nếu tiềm năng năng động bị vô hiệu hóa. Áp lực quân cờ có thể làm chúng dễ bị phong tỏa.
Tốt Chồng (Doubled Pawns)	Điểm yếu có thể bị khai thác bằng cách cố định.	Ô đứng ngay trước Tốt Chồng thường trở thành tiền đồn tuyệt vời (great outpost) cho Mã đối phương.
Hedgehog (Nhím)	Cấu hình phòng thủ kiên nhẫn, sắp xếp Tốt dọc hàng 3.	Chờ đợi cơ hội đột phá bằng ...b6-b5 và/hoặc ...d6-d5 khi đối thủ triển khai quá mức.

II. GIAO TRANH TÍCH CỰC: TẤN CÔNG VÀ THÍ QUÂN

Mục tiêu cuối cùng của cờ vua vẫn là chiếu hết. Tấn công vua đòi hỏi sự nhanh chóng, năng lượng và sẵn sàng thí quân.

1. Nguyên Tắc Tấn Công Vua

Vị Trí Vua	Kế Hoạch Chiến Lược	Nguyên Tắc Quan Trọng	Nguồn
Trung tâm	Phải tấn công nhanh nhất có thể.	Mở các đường ở trung tâm bằng các nước thí quân dứt khoát. Kẻ tấn công phải hành động nhanh chóng.
Nhập thành ngược bên	Thường là "cuộc đua" giữa hai cuộc tấn công.	Tốc độ là điều cốt yếu. Sử dụng Bão Tốt (Pawn Storm) để mở đường tiếp cận vua.
Nhập thành cùng bên	Bão Tốt quá nguy hiểm; tấn công chủ yếu bằng Quân cờ (Tượng, Mã, Xe, Hậu).	Nguyên tắc số lượng: Đưa được nhiều quân tấn công hơn số quân phòng thủ của đối phương vào khu vực giao tranh.

2. Thí Quân Vị Trí (Thí quân dài hạn)

Thí quân vị trí là hy sinh vật chất để đổi lấy lợi thế vị trí, sáng kiến (initiative) hoặc kiểm soát dài hạn.

• Thí Xe Vị trí: Thường nhằm phá vỡ cấu trúc Tốt, tạo ra tiền đồn tuyệt vời, hoặc giải phóng quân cờ khi Xe đối thủ không có đường mở để phát huy tác dụng.
• Thí Mã Dài hạn: Có thể dùng để bẫy Vua đối phương ở trung tâm. Vua bị phơi bày có giá trị bằng cả một quân cờ.
• Thí Hậu: Chiến thuật năng lượng cao, bên tấn công phải tận dụng sáng kiến của mình trước khi đối thủ củng cố.

III. NGHỆ THUẬT SINH TỒN: PHÒNG THỦ

Phòng thủ là mặt đối lập của tấn công, và là vấn đề của tinh thần – không bao giờ bỏ cuộc!.

• Lý thuyết Kháng cự Vô hạn: Luôn tiếp tục kháng cự. Biên độ phòng thủ lớn hơn nhiều so với tưởng tượng.
• Thế trận tồi tệ không phải là thế trận thua (A BAD POSITION IS NOT THE SAME AS A LOST ONE). Ngay cả thế trận cực kỳ tồi tệ vẫn có thể giữ vững nếu kiên trì.
• Kỹ thuật Phòng thủ:
• Giữ bình tĩnh.
• Giảm áp lực bằng cách đổi các quân tấn công nguy hiểm.
• Chuẩn bị phản công.
• Khi thế trận xấu, hãy tăng yếu tố hỗn loạn (increasing the confusion factor).

IV. GIAI ĐOẠN KẾT THÚC: CỜ TÀN

Cờ tàn có nhịp độ chậm hơn so với trung cuộc. Đây là khía cạnh mà tất cả các kỳ thủ vĩ đại đều xuất sắc.

1. Nguyên Tắc Chung

1.    "Đừng vội vàng!" (Do not hurry!) là nguyên tắc chỉ đạo.

2.    Quân Vua phải được sử dụng một cách tích cực.

3.    Tốt thông là "vàng ròng" và thường quyết định ván đấu.

4.    Quân Xe cần sự hoạt động (activity).

2. Các Mối Quan Hệ Vật Chất và Quân Cờ

• Hai quân nhẹ (Tượng, Mã) đấu với một Xe: Hai quân nhẹ thường tốt hơn một quân Xe ở trung cuộc, đặc biệt khi không có đường mở. Xe cần các đường mở để phát huy hiệu quả.
• Tàn cuộc Tượng khác màu: Nổi tiếng với khả năng hòa cờ. Bên yếu hơn cố gắng thiết lập pháo đài (fortress) không thể xuyên thủng. Bên mạnh cần thiết lập hai Tốt thông ở hai cánh để phá vỡ pháo đài.
• Cờ Tàn Xe: Được coi là khó nhất. Hoạt động tích cực của quân Xe là yếu tố sống còn.
• Cờ Tàn Hậu: Tốt thông đặc biệt mạnh, vì Hậu có thể tự bảo vệ Tốt thông của mình. Bên phòng thủ thường dựa vào chiếu Vĩnh viễn.