KHI NGHỆ SĨ TRỖI DẬY BÊN TRONG
VẬN ĐỘNG VIÊN CỜ VUA
Thậm chí vận động viên cờ vua ít nghệ thuật nhất khi đánh giá trò chơi yêu thích của mình cũng có những yếu tố nghệ thuật trong đó. Nhưng chính khái niệm nghệ thuật đưa ra phương pháp nghiên cứu là người nhiệt tình với nàng thi ca. Mỗi vận động viên cờ vua nổi tiếng trước hết họ là người họa sĩ. Điều này thật rõ ràng nhận thấy trong việc phân tích ván cờ của họ. Bởi vậy, khi xuất hiện những khả năng, họ cố gắng quan sát những phân tích điêu luyện. Điều này giúp khả năng phân tích của các bạn thêm phong phú. Những bài học như thế có thể rất có lợi trong những bài giảng lý thuyết. Ví dụ, mỗi người mong muốn mỗi khi quan sát, “xem xét” sự điêu luyện ra sao, không chỉ chơi cờ với nhau, như vậy không thể có dấu ấn bằng những phân tích ván đấu một cách chính xác và nhanh chóng.
Những năm tuổi trẻ (cũng như hiện nay!) của tôi luôn luôn thán phục những kỷ lục phân tích thậm chí phần lớn tính chất điêu luyện được tính toán cẩn thận bằng những sơ đồ toán học trìu tượng thể hiện cuộc sống sống động. Ngọn lửa sáng tạo thắp sáng tâm hồn thể hiện trạng thái cụ thể của trường hợp này hay trường hợp khác.
Cuộc gặp gỡ của tôi với đại kiện tướng tại đội tuyển tranh giải năm 1949 ở đó tôi còn là dự bị kiện tướng được xếp ở bàn số 1 của đội “Lao động”. Ở vòng đấu 2 đối thủ của tôi là Boleslavsky lúc đó tranh giải vô địch thế giới. Chuẩn bị ván đấu cầm quân đen tôi quyết định chọn phương án ít được nghiên cứu trong ván cờ Tây ban nha:
1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 a6 4.¥a4 ¤f6 5.0–0 ¥e7 6.¦e1 b5 7.¥b3 d6 8.c3 0–0 9.h3 ¤a5 10.¥c2 c5 11.d4 £c7 12.¤bd2 g6 13.¤f1 ¦e8 14.¤e3 ¢g7 Tôi đã tìm kiếm chỉ khi kết thúc giải vô địch Liên Xô lần thứ XVII, phương án này đạt kết quả khi áp dụng cho đen chống lại Boleslavsky Furman, ở đó sau nước 15.dxe dxe, và đen đã chuẩn bị tốt khi tấn công trắng bên cánh Vua.
Tất nhiên tôi hiểu rằng đối với tôi có nên chờ đợi “cuộc sống tươi đẹp” hay không. Nhưng lúc đó chẳng thể bàn bạc với ai, thật thú vị sự cẩn thận có ý nghĩa hơn.
Tại thời điểm đó sau nước di chuyển Vua, tôi tiến hành đòn đánh ở cánh hoàn toàn bất ngờ 15.b4! sau đó 15...cxb4 16.cxb4 ¤c4 17.¤xc4 bxc4 18.¥b2 điều rõ ràng là thế trận của tôi không đạt yêu cầu. Thật kỳ diệu tôi đã cứu được ván cờ ở tàn cuộc. Không thể không nhận thấy Boleslavsky có đức tính khiêm tốn, tốt bụng, không bao giờ thể hiện bóng dáng sự giận dữ, tức giận. Ngược lại ông ta đã kính cẩn chúc mừng tôi vì đã vượt qua phòng thủ khó khăn.
Chẳng mấy chốc chúng tôi đã là những người bạn lớn của nhau, chúng tôi đã cùng nhau làm việc nhiều giờ. Tôi luôn luôn kính trọng không chỉ những phân tích nghệ thuật của ông ta mà còn bao gồm những đòi hỏi đối với bản thân, đặc biệt là nghiên cứu những ván thua. Boleslavsky trước hết là một nghệ sĩ cờ vua. Đôi khi ông ta không quan tâm đến kết quả ván đấu. Nhưng ông ta luôn luôn có nội lực phân tích đào bới đến chân tướng sự việc, sự phát triển của nó và luôn tìm kiếm tính chất năng động và cụ thể.
Trước khi quen biết đại kiện tướng Ragozin tôi biết rằng ông ta là vận động viên cờ vuacó tư duy mẫu mực, mặc dù trong thực tiễn thi đấu không phải lúc nào cũng bằng phẳng. Năm 1955 tôi với ông ta có dịp cùng nhau viết chung một tác phẩm, ấn tượng lúc đó chẳng gây ngạc nhiên. Công việc đòi hỏi phải nhanh chóng phân tích một khối lượng lớn ván đấu với lời bình ván đấu đó. Tất cả các ván đấu này mang tính chất phức tạp điêu luyện. Những tìm tòi cụ thể sâu sắc đòi hỏi sức mạnh phi thường và trong nhữn lời bình đưa ra đánh giá chung trên bước đường phát triển ván đấu. Trong những lần làm việc như vậy tôi nhận thấy, Rogozin cương quyết phản đối như thế nào. Mức độ làm việc giảm rất nhanh. Nhưng làm thế nào được! Khi đích thực người nghệ sĩ trỗi dậy, họ quên đi tất cả, ngoài những vẻ đẹp sự phong phú bên trong ý tưởng cờ vua. Điều kỳ diệu như thế nào khi khám phá những bí mật khi phân tích ván đấu với sự liên quan tới sự hòa hợp của các quân cờ!
Dẫn ra thế cờ bên hình vẽ mà nó xuất hiện trong ván đấu giữa
Geller – Kotov
Giải vô địch Liên Xô lần XXII năm 1955
Nước đi tiếp theo của trắng 16.b3! ảnh hưởng sâu sắc của Ragozin. Hiển nhiên cuộc chiến đấu năng động liên quan tới thời điểm này. Thật sung sướng khi giành quyền chủ động bên cánh Vua trắng quyết định thí chốt trung tâm e4.
Ván đấu tiếp tục:
16...¤b4 17.¥b1 ¤xe4 18.¥b2 ¥b7 19.d5 c4 20.bxc4 bxc4 21.¥xe4 ¦xe4 22.¤g5 Thế trận căng thẳng khi đánh giá lực lượng để trắng tấn công. Đi nước 22...¦ee8 có thể tiếp theo 23.£g4 với sự đe dọa nguy hiểm ¤e3-f5-h6.Kotov đi nước 22...¦e7, nhưng sau nước 23.£h5 h6 24.¤f5! ¦xe1+ 25.¦xe1 hxg5 26.¦e3!! ¥c8 27.¥xg7! rơi vào đòn công phá chí mạng. Sau nước 27...¥xg7! 28.¦e8+ ¥f8 29.¦xf8+ đen đầu hàng. Cảm giác rằng những nước đi của trắng thật chơn chu. Linh cảm đòn phối hợp bắt nguồn khi phân tích được Ragozin chỉ ra thế trận này hoàn toàn không đơn giản. Ong đã nhận ra rằng quân đen có thể bố trí quân bằng nước thí chất: 22...¦xe3! 23.¦xe3 ¤xd5 không còn nghi ngờ gì nữa nước chống trả này hoàn toàn đúng. Quân đen có tất cả cơ sở không chỉ loại bỏ cuộc tấn công của trắng mà còn tạo ra thế trận cân bằng. Không thích hợp, ví dụ 24.£c2 g6 25.¤xh7 ¥g7 còn trong trường hợp 24.£h5 có khả năng 24...h6.Không phải ngẫu nhiên khi còn trong thời gian diễn ra giải quốc tế Moscow lần II Ragozin đã tính toán như chuyên gia về thí quân.
Đại kiện tướng Keres là người biết phân tích một cách “tuyệt diệu”. Tôi chưa một lần nào “quan sát” bên trong phòng thí nghiệm của đại kiện tướng hàng đầu này. Nhưng tôi đã có dịp làm việc, dấu ấn lớn nhất là sau khi kết thúc giải vô địch Liên Xô lần thứ XVIII năm 1950 chúng tôi gặp nhau lần đầu tiên.
Ván đấu diễn ra và tôi có ưu thế lớn. Ở đây trắng xử dụng nước đi mới trong phòng thủ hai Mã mà Kerres rất ưu thích, tôi đã từng bước từng bước một tiến tới điều gây ngạc nhiên không ít, không có gì đặc biệt nhưng luông giữ được ưu thế. Nhưng đứng trước thắng lợi, tôi còn lại một chút áp lực, tôi “nhớ” rằng đã chơi với vận động viên cờ vua vĩ đại. Nói theo cách thông thường tôi không tin ở hạnh phúc của mình, tôi đã đi một vài nước yếu, sau những nước đi này cần phải hòa hoãn và đánh hòa. Tôi rất ngạc nhiên, sự ngạc nhiên còn tăng hơn khi Kerres phân tích đưa ra những phương án mạnh, nhiều phương án trong số đó còn mạnh hơn phương án đã chọn. Ở đây lần đầu tiên tôi cảm thấy thật tức cười như thế nào trong ván đấu này hoặc ván đấu khác có thể hiểu biết sâu sắc và nhìn thấy bên trong quá trình tranh đấu trong cờ vua.
Muộn hơn một chút tôi được làm quen với một vài phương pháp huấn luyện ở nhà của Keres. Ví dụ ông rất yêu thích nghiên cứu môt vấn đề về thế trận với quan điểm trái ngược nhau. Đưa ra phương án thí chốt để giành quyền chủ động, ông ta tìm kiếm những tiềm năng tấn công còn ẩn náu. Đó là cuộc tấn công vào “điểm chết chóc”. Keres quay bàn cờ 180 độ và vẫn sự sáng tạo và năng nổ như vậy bắt đầu tìm kiếm khả năng phòng thủ và phản công. Dường như có ngọn lửa thần kỳ thổi vào những quân cờ làm cho nó có sức sống lâu dài. Tóm lại thế trận cụ thể đã “thâm” vào tâm hồn ông.
Cuộc sống cờ vua của tôi đã kéo dài vài năm (khoảng từ 1963 đến 1971) có nhiều mối quan hệ với Petrosian. Nhiều giờ phân tích căng thẳng để tìm kiếm những con đường còn chưa biết đến đã được chúng tôi tiến hành, bao gồm “bộ ba” nổi tiếng tôi, Petrosian và Boleslavsky. Thật thú vị biết rằng Petrosian rất thận trọng khi chơi cờ, nhưng ông lại có thể không kiềm chế và mạo hiểm khi phân tích ở nhà. Thí quân, tìm kiếm đòn phối hợp khó giải luôn luôn được ông ta chuẩn bị với khối lượng lớn. Dường như ông đã “đổ đầy” cho mình tất cả những khả năng đòn chiến thuật ma mãnh để chuẩn bị cho mọi hình thế của cuộc chiến trên bàn cờ.
Nhớ lại thế trận này trong giai đoạn chuẩn bị dự giải tranh chức vô địch thế giới năm 1966. Petrosian bị ám ảnh xung quanh thế trận xuất hiện sau nước đi:
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 d6 5.f3 0–0 6.¥e3 ¤bd7 7.¤h3 c5 8.d5 a6 9.a4 £b6?!
Điều cuốn hút trước hết từ quan điểm ván hoãn đấu nan giải phức tạp và thí Hậu trong một loạt các phương án sau nước 10.a5 £xb2 11.¤a4 £e5 hay thậm chí 11...£xa1?!12.£xa1 ¤xd5..vv…
Mặc dù Petrosian có ít thời gian chuẩn bị, và điều rõ ràng là việc phân tích thế trận này không có ý nghĩa thực tế nào, tách ông ra khỏi những cuộc tìm kiếm rất khó khăn. Mọi người đều biết rằng tách rời chủ nghĩa duy lý chính là đòi hỏi chính của người nghệ sĩ chân chính. Nhớ tới sức làm việc, sự sáng tạo to lớn biết bao của Petrosian (đặc biệt trong nửa đầu giai đoạn) của giải vô địch năm 1966, thì có thể trên cơ sở này sẽ rút ra được kết luận tương ứng. Tôi cũng không thể bỏ qua cuộc hội họp quan trọng. Vào mùa thu năm 1955 tôi nhận được điện thoại từ Riga và Tal mời tôi tới khoảng 2-3 tuần để huấn luyện cho anh ta trước vòng bán kết giải vô địch Liên Xô. Trong thời gian này tôi không một lần gặp gỡ Tal trong thành phần đội tuyển Liên Xô và được biết đặc điểm chung của anh ta là sự sáng tạo lớn và bền bỉ. Nhưng bắt đầu khi vào học. Tal tỏ ra là một thanh niên nhút nhát, rụt rè, có thể “đoán” về năng lực của anh ta bị cuốn hút hoàn toàn về vấn đề cờ vua. Trong buổi học đầu tiên anh ta đứng lên trình bày ván đấu của mình với Gurgeniđze trong giải vô địch Liên Xô, đến bây giờ tôi còn nhớ rõ như thế. Ván cờ diễn ra căng thẳng và kết thúc hòa. Khi huy động lực lượng Tal than phiền rằng đã từ chối tấn công Vua. Để khẳng định lời nói của mình anh ta nói “lia lịa” về những phương án tuyệt vời mà anh ta nhìn thấy trên bàn cờ, trong 20 nước liên tiếp theo những “đích ngắm” khác nhau, nói không phóng đại, tôi đã nhận ra rõ: trước mật tôi người đó không phải là một kiện tướng trẻ mà anh ta là một đại kiện tướng kiệt xuất…Rất tiếc rằng tôi đã không ứng khẩu nay. Có cảm xúc xâm chiếm lòng tôi. Một điều rõ ràng rằng tương lai xán lạn đang chờ đón Tal trong cờ vua. Điều đó không làm tôi ngạc nhiên.
KHÔNG SỢ HÀNH ĐỘNG TÁO BẠO
Trong phương pháp kinh nghiệm của mình tôi có thể đưa ra kết luận là tương lai vận động viên cờ vua trẻ rất sáng lạn, những vận động viên này ngay ở những nấc thang đầu tiên đã được trang bị lòng say mê hiếu học kỹ năng phân tích. Kinh nghiệm đầu tiên không luôn đạt được, ở đây là sáng kiến có giá trị!
Nhớ lại cuộc trò chuyện với vận động viên cờ vua còn chưa nổi tiếng Geller, lúc đó anh ta còn rất trẻ vào năm 1947. Anh ta bắt đầu “đào bới” sự sâu sắc trong phòng thủ Ấn độ cổ. Ở thời điểm đó lý thuyết khai cuộc ở mức độ thấp, đối với nhiều phương án có đặc tính “cuốn hút” anh ta và đã tìm ra nhãn hiệu có hạng trên cơ sở một hai ván đấu.
Ở đây Geller không bị thu hút tấn công phân tích ván đấu giữa
Alatorxev – Kaxliaev
(tại Matxcơva, 1945),
Ở đây thời điểm này hệ thống phương án Zemish đang là vấn đề thời sự:
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 0–0 5.f3 d6 6.¥e3 e5 7.¤ge2 exd4 8.¤xd4 c6. Trong ván tiếp tục đi: 9.¤c2 ¦e8 10.£d2 d5 11.0–0–0 £a5 12.cxd5 cxd5 13.exd5 b5!? 14.¥xb5 ¥d7 15.¥c4 ¦c8 16.¥b3 ¤a6 17.¤e4 (hình)
17...¤b418.¤c5 ¤fxd5 19.a3 ¦ab8 20.axb4 ¤xb4 21.Hd7, Trắng có ưu thế lực lượng quyết định. Geller kể rằng trong một thời gian dài anh ta đã sống với ván cờ này, ván cờ đã ám ảnh anh ta thậm chí cả đêm. Vấn đề phức tạp đã được làm sáng tỏ ở câu lạc bộ bằng những khả năng cụ thể. Theo Geller, thì ông đã tìm ra hàng loạt những biện pháp tăng cường cho đen, ở đây là những cảm xúc thời thượng về bản chất những ý tưởng của phòng thủ An độ cổ. Tôi không biết rằng phân tích của anh ta lại tinh tế đến thế, nhưng sau câu chuyện về ván đấu thú vị này và chú ý đến thế trận trên. Thay nước 17...¤b4 bằng nước thí 17...¦xc2+ với phương án ví dụ 18.¢xc2 ¤b4+ 19.¢b1 ¥f5! Và cuộc tấn công của đen rất nguy hiểm. Tôi nghĩ rằng có thể suy nghĩ một điều gì đó vào thời điểm khác của cuộc chiến chiến thật căng thẳng này.
Nhận thấy rằng ngoài khai cuộc Gambit của đen có thể tiếp tục bằng cách thay nước: 13...b5 bằng nước đi 13...¤a6 14.g4 ¥d7 15.¢b1 ¦ac8 16.¥d4 ¤b4 17.¤xb4 £xb4 18.¥g2 ¦c4, còn chơi phản công được
Xaitar – Eliskazes
Thế vận hội lần thứ X năm 1952
Ở ĐÂU CÓ PHỐI HỢP Ở ĐÓ
NHẤT ĐỊNH CÓ LỢI
Đối với vận động viên cờ vua trẻ, nhưng người mong muốn nâng cao trình độ chơi cờ của mình. Điều quan trọng thậm chí nhất thiết phải phân tích từng phần công việc tập luyện của mình tại nhà. Thế trận khởi đầu có thể (và rất cần thiết!) phải đa dạng nhất (trong thực tiễn đáp ứng được mọi tình huống). Nhưng tất cả phải xây dựng được trung cuộc phức tạp đa dạng. Trong phần lớn thế trận tiêu chuẩn xuất hiện khi chuyển từ khai cuộc tới trung cuộc trong những khai cuộc hiện đại. Không phải ngẫu nhiên các vận động viên cờ vua hàng đầu với sự phân tích điêu luyện của mình đã xây dựng cấu trúc cụ thể vấn đề này. Khi thực hiện điều này làm thế đạt được hai mục tiêu: phát triển thói quen phân tích và thấm thía lĩnh vực hóc búa của hệ thống khai cuộc, xử dụng chúng như loại “vũ khí”.
Khả năng mở ra thật to lớn, ví dụ, trước mắt các bạn yêu thích cờ vua là cuộc tấn công nan giải, phương án sau đây của hệ thống Sozin trong phòng thủ Sicilian:
1.e4 c5 2.¤f3 ¤c6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 ¤f6 5.¤c3 d6 6.¥c4 e6 7.¥e3 ¥e7 8.£e2 a6 9.0–0–0 £c7 10.¥b3 ¤a5 11.g4 b5 12.g5 ¤xb3+ 13.axb3 ¤d7 Xuất hiện vấn đề lựa chọn giữa các thế trận tiến hành tấn công: 14.h4 b4 15.¤a4 ¤c5 16.¢b1 ¥b7 17.h5 và lựa chọn phương án tiến hành Gambit sắc xảo: 14.¤f5!? exf5 15.¤d5 £d8 16.exf5 ¥b7 17.f6 gxf6 18.¦he1, với sự trở ngại bao la. Trong cả hai trường hợp này đều không thể đưa ra đánh giá xác thực. Nói chung gần gũi theo chiều sâu của lĩnh vực khó khăn này trong việc đánh giá thế trận không chỉ không giải thích rõ ràng, mà trước mắt vận động viên cờ vua còn là bức tranh mờ mịt.
Nhưng điều này không hề bối rối khi phân tích. Tri thức thật đa dạng phức tạp, thực tiễn thế trận bất tận được khám phá từ những điều đơn giản vĩ đại, để phát triển tư duy cờ vua một cách đa dạng nhất. Tóm lại cùng với sự phát triển phân tích đã cho làm gia tăng sự hiểu biết chân thực sáng tạo cờ vua, những sáng tạo này không đặt trong một khuân khổ nào. Càng đào sâu phân tích thế trận chuyển từ khai cuộc sang trung cuộc, bạn càng có lợi thế lớn hơn trước đối thủ tương lai. Còn trong khi chuẩn bị khai cuộc có thể nào không quan trọng đối với vận động viên cờ vua thực hành – đó là công việc liên tục ở phía trước, là “bí mật công nghiệp” của mình.
Các bạn hãy cố gắng là nhà cờ vua Serlochom. Hãy nhớ rằng mỗi lần đào bới tới tận bản chất vấn đề có thể kết hợp sự cần cù và sáng tạo, kiên trì sự lanh lợi có đầu óc “thám tử”.
Còn rất xa không phải tất cả thế trận xuất hiện khi chuyển từ khai cuộc sang trung cuộc đều hàm chứa nội dung cụ thể phong phú, súc tích. Nhưng sau khi thực hiện huy động lực lượng sẽ xuất hiện chiến lược tổng thể xác định và những vấn đề chiến thật (nếu một bên nào trong khai cuộc mắc sai lầm lớn tạo cho đối thủ nhanh chóng có được ưu thế).
Khi nghiên cứu các phương án trước hết cần cố gắng nhìn thấy “tư duy vật lý” đó là chiến lược bên trong và ý tưởng chiến thuật. Khi nghiên cứu khai cuộc (nghĩa là nghiên cứu bản chất, trung cuộc cụ thể) cần phải không chỉ đơn giản nhớ các phương án mà còn phải nghiên cứu thế trận quan trọng, căng thẳng xuất hiện. Đôi khi vì cây mà không nhìn thấy rừng.
Chúng ta cùng xem xét ví dụ sau. Trong phương án đổi quân của phòng thủ Slav sau nước đi:
1.d4 d5 2.c4 c6 3.¤f3 ¤f6 4.cxd5 cxd5 5.¤c3 ¤c6 6.¥f4 đó là vấn đề: phương pháp phòng thủ nào hợp lý hơn 6...¥f5 7.e3 e6 hay 6...e6? Đương nhiên từ những điều này cần chơi nhiều ván cờ. Nếu bỏ qua những khả năng chiến thuật chi tiết, có thể đưa ra kết luận chiến lược này. Trong biện pháp đầu tiên kịp thời giải quyết vấn đề là phát triển tượng trắng của đen, nhưng thật là ngược đời, Tượng còn phải bảo vệ cánh Hậu. Từ những ván đấu khác nhau có thể nhận thấy đặc điểm chung là: trong trường hợp này Trắng liên kết đạt được thế trận tích cực cụ thể bên cánh Hậu.
Ví dụ sự phát triển ván đấu giữa Botvinnhic – Tal
(giải đấu, 1961)
Ở đó đã chơi: 8.¥b5 ¥b4 9.¤e5 £a5 10.¥xc6+ bxc6 11.0–0 ¥xc3 .Không dễ chịu cho đen trong trường hợp 11...¦c8 12.¤a4 0–0 13.a3 ¥e7 14.b4 nếu 11...c5 12.¤c6 £a6 13.£a4 £xa4 14.¤xa4 ¦c8 15.¤xb4 cxb4 16.¦fc1 trắng đã tạo được áp lực lớn lên cánh Hậu của Đen.
12.bxc3 £xc3 13.£c1! £xc1 14.¦fxc1 0–0 15.f3 h6 16.¤xc6 ¦fe8 17.a4 ¤d7 18.¥d6 ¤b6 19.¥c5 ¥d3 20.¤xa7!, và trắng đã đạt được mục đích của mình.
Khi đi 6...e6, thực tiễn chỉ ra rằng đen phải tấn công nhằm cứu vãn tình thế bên cánh Vua.
Tôi đưa ra 2 ván đấu để tự nghiên cứu.
Lipnhixki – Smylov.
7.e3 ¥e7 8.¥d3 ¤b4? 9.¥b1 0–0 10.a3 ¤c6 11.£d3 ¥d7 12.h4 £b6 13.¤e5! ¦fd8 14.¦a2 ¢f8 15.g4 ¤xe5 16.dxe5 ¤e4 17.f3 ¤xc3 18.£xh7 ¢e8 19.bxc3 ¦dc8 20.¢f2 ¥f8 21.g5! ¦c4 22.¢g3 ¢d8 23.£g8 ¢c7 24.£xf7 ¥c5 25.¥d3 ¦xc3 26.¦b1 ¦b3 27.¦c1 £a5 28.¦ac2 b6 29.£e7 ¦xd3 30.¦xc5+ bxc5 31.¦xc5+ £xc5 32.£xc5+ ¥c6 33.£d6+ ¢b6 34.a4 ¦e8 35.g6 a5 36.¥g5 ¦c8 37.¥d8+ ¢b7 38.£e7+ ¢b8 39.¥xa5 ¦b3 40.¥b4 d4 41.¥d6+ ¢a8 42.£xe6 Đen đầu hàng.
Portish – Petrosian.
7.e3 ¥d6 8.¥g3! 0–0 9.¥d3 ¦e8 10.¤e5 ¥xe5 11.dxe5 ¤d7 12.f4 £b6? 13.0–0! £xe3+ 14.¢h1 £b6 15.£h5 ¤f8 16.¦f3 ¤g6 17.¥f2 £d8 18.¤b5 ¤ce7 19.¤d6 ¥d7 20.¥h4 £b6 21.¦h3 h6 22.¥f6 £xb2 23.¦f1 ¤f5 24.¥xf5
Đen đầu hàng.
Khai cuộc hiện đại liên kết chặt chẽ với trung cuộc. Bởi vậy trong nhiều nghiên cứu khai cuộc đồng thời phục vụ hiểu rõ trung cuộc. Rất quan trọng khi khám phá phương án khai cuộc này hoặc khai cuộc khác có nội dung chiến lược.
KỸ THUẬT CHUẨN BỊ KHAI CUỘC
Làm việc khi phân tích khai cuộc vận động viên cờ vua không chú tâm va chạm với nhiệm vụ rất quan trọng là – tổ chức làm việc đúng đắn. Điều này nói lên rằng không có trật tự cần thiết thì không thể đạt được kết quả trong cờ vua.
Trong khi nghiên cứu tập dượt khai cuộc điều phản ánh là chọn thông tin tin cậy để phân tích. Hiển nhiên là khi thiếu tài liệu cần thiết sẽ khó khăn phán quyết, đặt ra phân tích nghiêm túc tiếp theo. Điều không kém phần quan trọng là thói quen hệ thống hóa, trật tự trong việc tổng hợp kiến thức chung và kiến thức cụ thể trong cờ vua.
Cần phải nhận rõ kinh nghiệm của tôi khi tiếp xúc với nhiều vận động viên trẻ cờ vua chỉ ra rằng phiếu ghi nhỏ hiện nay trở nên mốt và là hiện tượng phổ biến rộng rãi.
Một điều khi chọn thông tin phải có cảm giác quan trọng về mức độ. Cần tính đến trong thực tế khi chọn tài liệu để cho khai cuộc tập dượt giới hạn trong những ván đấu phù hợp nhất với lý thuyết (cụ thể là ván đấu của kiện tướng và đại kiện tướng). Các bạn đã mạo hiểm “làm tinh tế “ hơn tài liệu (thành lập phiếu từ điển tính chất là công việc của câu lạc bộ cờ vua chuyên nghiệp có đẳng cấp).
Bởi vậy vấn đề đầu tiên là ghi chép toàn bộ các ván đấu mà bạn quan tâm, thích thú, ghi chú những điểm quan trọng, cụ thể trong khai cuộc và trung cuộc. Những tài liệu chọn lọc tương tự được tích lũy dần, điều đó không nghi ngờ gì nữa rất dễ dàng trong lần phân tích tiếp theo. Những điều đã làm với tài liệu tạo ra sản phẩm rõ rệt.
Đương nhiên ta học được cách chọn những ván đấu chất lượng, phù hợp nhất, có nghĩa là những thông tin đó hoàn toàn chính xác, công việc chẳng đơn giản chút nào. Ở đây có sự trợ giúp của huấn luyện viên hoặc vận động viên đỉnh cao có kinh nghiệm.
Không cần thiết tăng những khó khăn trong việc tự giải bài tập. Việc giúp đỡ, ví dụ là vấn đề lý thuyết thời sự về từng giai đoạn.
Vấn đề đặt ra cho các bạn quan tâm tới phương án căng thẳng trong phòng thủ Sicilian:
1.e4 c5 2.¤f3 ¤c6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 ¤f6 5.¤c3 e5 6.¤db5 d6 7.¥g5 a6 8.¥xf6 gxf6 9.¤a3 f5 Khi điều này bỏ qua ý tưởng đòn phối hợp như thế nào, mà ví dụ trong ván đấu
Kuzmin – Kupreichik
(ở Minsk, năm 1971)
Ván đấu được đăng trong tạp chí “cờ vua ở Liên Xô” trong thời gian đó, cũng như hàng loạt nhà xuất bản trong giai đoạn khác có đăng tải hay không ?
Trong ván đấu này nước thứ 10.£h5 d5!
Xuất hiện cuộc chơi căng thẳng, nhiều khả năng chơi đòn phối hợp phong phú, đa dạng. Trong ví dụ những phân tích sau đây chúng ta thử minh họa khi tiến hành thảo luận nghiên cứu thông tin đồng thời phát triển ý tưởng khai cuộc vào trung cuộc.
11.¤xd5?
So sánh với phần tiến hành ván đấu tiếp theo chỉ ra điều hiển nhiên là nước đó không hay tạo cơ hội cho đen quyền chủ động nguy hiểm. Bên đen tạo được bước tiến vĩ đại sau nước đi 11.¤c4 ¥b4 12.0–0–0 ¥xc3 13.¦xd5 £f6 14.bxc3 ¥e6 15.¤d6+ ¢f8 16.¦c5 fxe4 17.¤xb7 ¥c8 18.¦xc6 £xc6 19.£xe5 f6 20.£c5+ £xc5 21.¤xc5 f5, và trong tàn cuộc đen lợi thế; hoặc 11.0–0–0 ¥xa3 (nước đi đáng chú ý 11...¤d4!?) 12.bxa3 fxe4! (tuyệt vời hơn nữa nước đi 12...¤d4 13.exf5! £a5 14.¦xd4 exd4 15.¥b5+ axb5 16.¦e1+ tấn công nguy hiểm) ;
13.¦xd5 £e7 14.¤xe4 £xa3+ 15.¢d1 ¥e6 16.¤d6+ ¢e7 17.£g5+ ¢f8 18.£h6+, hòa cờ (ván đấu Fisher – Selder, ván đấu đồng loạt ở Buerot Aires năm 1971).
Ở đây trắng tiến hành nước đi tốt hơn khi chơi 11.exd5 ¥xa3 12.bxa3 £a5 13.¢d2 ¤e7 14.£e2 (14.¥c4 tìm được nước đi tốt 14...¥e6!) 14...e4 15.£c4 ¥d7 16.£b4 £c7 17.¦d1 £e5 với thế trận cân bằng (ván đấu Zeliandinov – Kupreichik, giải vô địch toàn Liên Xô năm 1970).
Ở thời điểm này điều quan trọng bậc nhất về phát triển chiến lược của ván đấu. Điều cụ thể ở đây là yêu cầu có thông tin lý thuyết chính xác tuyệt đối như thế nào.
Nhưng đối với vận động viên cờ vua trẻ không ít điều cần học tập, phát triển tiếp theo của trung cuộc. Trong trung cuộc này chúng ta đưa ra những nhận xét ngắn gọn cần thiết.
11...¥xa3 12.bxa3 £a5+ 13.c3
Trong ván đấu Busa – Ungurean (giải vô địch Rumani năm 1973) đã diễn ra như sau: 13.¢d1?! ¥e6 14.¤f6+ ¢e7 15.exf5 ¦ad8+ 16.¥d3 £c3 17.¦c1 ¥c4 18.¤e4 ¦xd3+ 19.cxd3 £xd3+ 20.¤d2 ¦d8 21.£g5+ f6 22.£g7+ ¥f7 23.£h6 ¤d4! 24.¦c7+ ¦d7 25.¦xd7+ ¢xd7, và đen dẫn đến toàn thắng.
13...¥e6 14.0–0–0 fxe4 (nước rất tốt 14...0–0–0) 15.¤f6+ ¢e7 16.¤xe4 £xa3+ 17.¢d2.
Trong trường hợp 17.¢c2 đen đã định hình thắng cuộc ván đấu bằng cách tiếp tục 17...£a4+ 18.¢d3 ¦ad8+ 19.¢e3 £xd1 20.£h4+ ¢d7
17...¦ad8+ 18.¥d3 f5! Hai Vua “lang thang dạo chơi” ở trung tâm. Trong thời điểm đó Vua của đen làm thế nào tìm được nơi ẩn nấp ở ô “c8”, trong khi đó Vua trắng không chốn nương thân. Thế trận của trắng đã thua rõ.
19.£h4+ ¢d7 20.¤g5 e4 21.¤xe6 ¢xe6 22.£h6+ ¢d7 23.¥c4 £b2+ 24.¢e3+ ¢c8 25.£g7 f4+ 26.¢xf4 £xf2+ 27.¢g5 £xg2+ Trắng đầu hàng.
Tóm lại, tiết kiệm hợp lý khi lựa chọn thông tin và biết xác định giá trị ý tưởng khai cuộc tạo tiền đề cơ bản
NHỮNG LỜI KHUYÊN THỰC TẾ
Phương pháp nhận thức các phương án khai cuộc và cách tư duy kinh nghiệm và hiện thực hơn nữa. Nhưng tất cả lý thuyết khai cuộc hiện tại không thể thiếu sự phát triển trí nhớ chuyên biệt. Trí nhớ này được điều chỉnh cân bằng trong quá trình huấn luyện. Bước đầu tiên cần phải có những cuốn từ điển khai cuộc phòng thân. Những cuốn từ điển này có thể giết chết mối quan tâm sống động đối với cờ vua, còn điều tiếp theo là khả năng của vận động viên cờ vua. Chuẩn bị khai cuộc chính xác chỉ có thể hoàn thiện trò chơi ở cấp độ chung. Nghiên cứu khai cuộc cần phải gắn với trung cuộc và với nội dung ý tưởng.
Khi chọn lựa khai cuộc được chỉ đạo bằng cách nào? Đó là nhiệm vụ đặt ra thật nhiều các phương án khai cuộc, nhưng cũng không nên quá lạm dụng một cấu trúc khai cuộc. Đối với thực tiễn thi đấu cần tạo ra một vài khai cuộc đã chuẩn bị được xác định, những khai cuộc này đã được chuẩn bị cẩn thận một cách có hệ thống.
Khả năng làm việc với lý thuyết khai cuộc phụ thuộc vào tính cách của vận động viên cờ vua. Sự đa dạng của những sơ đồ nhiều hay ít, chuẩn bị những nước đi theo chiều sâu xung quanh phương án đã chọn hay chơi đa dạng theo thế trận có tính chiến lược. Điều đó tùy theo mỗi người. Đây là sự nắm bắt chọn lọc cách chơi của riêng mình và học qua ván đấu của người khác và không lặp những sai lầm đó là bí quyết cho tất cả mọi người. Và đây là những minh họa cụ thể.
Trong thời điểm đó ván đấu giữa:
Levenfish – I.Rabinovich Giải vô địch Liên Xô lần thứ XI, năm 1939
Sau nước đi đã biết :
1.e4 c5 2.¤f3 d6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 ¤f6 5.¤c3 g6 6.f4 Nước đi không thành công tiếp theo 6...¥g7? (nước chính xác 6...¤c6 hay 6...¤bd7), vì trắng có sức mạnh phá vỡ ở trung tâm đó là nước 7.e5! dxe5 8.fxe5 , cũng như trường hợp đi 8...¤fd7 9.e6! cũng như trong trường hợp 8...¤d5 9.¥b5+ ¢f8 10.0–0! trắng liệu có đẩy nhanh chiến thắng hay không.
Mặc dù ván đấu này đã trải qua hơn 30 năm, nhưng số người vẫn rơi vào bẫy này vẫn không giảm dù cho tất cả các từ điển khai cuộc đã sửa chữa cảnh báo rõ ràng.
Cách đây chưa lâu trong giải đồng đội Liên Xô ở Riga (1968) trong ván đấu giữa
Sianovsky-Rumiansev
Đen đã rơi vào nguy hiểm khi đi
6...¥g7? Và sau nước 7.e5! dxe5 8.fxe5 ¤d5 9.¥b5+ ¢f8 10.0–0! ¥xe5 11.¥h6+ ¢g8 12.¤xd5 £xd5 13.¤f5 £c5+ 14.¥e3 Đen đầu hàng. Ở ván đấu này không ít bậc tiền bối đã mắc sai lầm. Đây là hai ván đó: Olipher –Levintan (1959) và ván đấu Svars – Markvardt (ở Beclin, năm 1950). Trong ván đầu tiên ở đây họ đã chơi 14...£c7 15.¤h6+, còn ở những nước cuối đen đã chống cự tới khi bị chiếu hết 15...¢g7 16.¦xf7#
Tất nhiên, ít ai có thể tránh hết cạm bẫy trong khai cuộc. Nhưng nếu những trường hợp tai nạn như thế này xảy ra, khi có nguy hiểm to lớn được lặp lại, cần thường xuyên nhấn mạnh trong huấn luyện để tránh sập bẫy trong khai cuộc.
Hồ Văn Huỳnh, biên tập từ bài dịch ở Trung tâm huấn luyện quốc gia II.
