CON ĐƯỜNG VÀ PHƯƠNG PHÁP HOÀN THIỆN
Tư duy chiến thuật và chiến lược của vận động viên cờ vua
Trong mối tương quan với mục đích rèn luyện chúng ta trước hết dừng lại ở khái niệm về “tư duy” của vận động viên Cờ Vua như thế nào. Chúng ta bắt đầu từ thế trận và cách tính toán phương án.
Hai vận động viên Cờ Vua trẻ đạt trình độ kiện tướng là A.Karpov (nhà vô địch thế giới tương lai) và Miclaiev vừa hoãn ván đấu của mình, họ đã chơi một trận quyết định tranh giải nhất giữa đội “Burevestnhic” và đội câu lạc bộ quân đội. Giải vô địch đồng đội Liên Xô tại Riga (1968)
Đội trưởng đội câu lạc bộ quân đội Karpov về nhà trong tâm trạng phấn khởi. Hiển nhiên là thế trận của Miclaiev chơi quân Đen ở tình trạng nguy hiểm nghiêm trọng.
Trắng đi nước áp lực
43.¤g3! Các chốt của Đen nằm dưới làn đạn.
Chơi ván cờ này Trắng huy động kỹ thuật chơi cờ tuyệt vời. Quân Đen nhanh chóng rơi vào thảm họa, và sự chống cự của Đen mang tính hình thức, dù có mang tính chất căng thẳng:
43...£g7 44.£xf6 £xf6 45.¦xf6 ¦a1 46.¦f1 ¦c1 47.¤e2! Đầu tiên là lợi thế di chuyển Mã, với Temp rời khỏi ô f5.
47...¦a1 48.¤d4 ¢g8 49.¤f5 ¦a6 50.¢f2 Còn bây giờ với kết quả quyết định trong cuộc chơi bao gồm cả Vua Trắng.
50...¥g6 51.¢e3 ¥xf5 52.exf5 ¦a2 53.¢d4 ¦a1 54.¥e2! ¦a2 55.¥xh5 Bên Trắng có ưu thế quyết định. Sự chuyển động của Tốt Đen không được bảo vệ.
55...¦h2 56.¦f4 ¦d2+ 57.¢e4 ¦d3 58.f6 ¦xc3 59.¢f5! Thời điểm quyết định hiện thực đã đến. Vua Trắng lọt vào hậu phương của Đen và tham gia tích cực đòn tấn công quyết định.
59...¦e3 60.¦f1 ¤d7 61.¦g1+ ¢f8 62.¦a1 ¦e5+ 63.¢g6 ¦e8 64.¦a7 ¦d8 65.¦c7! Nhất thiết phải thận trọng. Trắng loại bỏ mọi hy vọng phản công của đấu thủ, liên quan tới sự chuyển động của Tốt c4.
65...¢g8 66.¢g5 ¢h8 67.¥g6 ¢g8 68.h5 ¢h8 69.h6 c3 70.¦xc3 ¦f8 71.f7. Đen đầu hàng.
Trắng tin tưởng thực hiện ưu thế, nhưng bây giờ chúng ta nói tới vấn đề khác. Trở lại thế trận ban đầu.
Liệu tình thế của đen không còn chút ánh sáng nào nữa chăng? Có phải chắc chắn Đen không thoát khỏi diệt vong từ từ và thảm họa đau khổ? Còn tình thế của Trắng cũng không ít chỗ yếu. Chốt của họ có thể tấn công. Trong lúc đó Trắng phải tính đến khả năng phản công vào Vua của mình, hơn nữa Xe Đen đứng ở hàng ngang thứ hai rất nguy hiểm. Tóm lại Đen hoàn toàn hiện thực có thể chơi phản đòn bằng Hậu.
“Tất cả điều đó đặt ra cho độc giả, nhưng bây giờ điều suy nghĩ chung là chống đỡ thế nào sau nước 43.¤g3 tiếp theo Trắng đe dọa 44.£f6?”.
Dù sao Đen có khả năng tuyệt vời khi phản công bằng nước
43...¦a3!, không chậm trễ tấn công chuỗi chốt ở ô c3. Nếu bây giờ Trắng chuyển sang bảo vệ chốt c3 bằng nước đi Hậu (44.£d2), thì Đen không chậm trễ tích cực bằng cách 44...£g7!, đe dọa giành quyền chủ động.Điểm chính là phương án nguyên tắc xuất hiện sau nước 44.£xf6+ £xf6 45.¦xf6 ¥d7! Sự tinh tế của đòn chiến thuật đầu tiên. Không rõ như vậy 45...¦xc3 sau đó Trắng trả lời 46.¢f2!
46.¦h6+ Trước hết bắt chốt d6, Trắng tiến tới dụ dỗ Vua đối phương vào ô g8 hoặc g7 ở đó nó sẽ bị Mã đối phương tấn công.
46...¢g8 47.¦xd6 ¦xc3 48.¤xh5 ¦c1 49.¤f6+ ¢f7! Thời điểm chiến thuật thú vị. Trong trường hợp 49...¢g7 50.¤xd7 ¦xd1+ 51.¢f2 c3 52.¤xe5 c2. Điều tự nhiên là nước không hay 53.¤d3? sau đó Đen có đòn phản công phối hợp bất ngờ 53...¦d2+! .Sau đó giải thích cho nước đi này là bên Trắng thua (54.¢e3 ¦xd3+! hoặc 54.¢e1 ¦xd3 và Trắng bị đe dọa và không bảo vệ bằng ¦d1+ và c1£) Tất cả phương án này từ nước 49...¢g7 đều không tốt. Thế vào cho nước 52.¤d3 Trắng cần chơi 52.¦c6 c1£ 53.¦xc1 ¦xc1+54.¢e3 và xuất hiện cờ tàn vô vọng cho Đen.
50.¤xd7 ¦xd1+ 51.¢f2 ¢e7! Tất cả điều này được đẩy mạnh và tính toán chính xác (phân tích của E.Geller và S.Furmal)
52.¦e6+ ¢xd7 53.¢e2!! Quân Trắng cần phải suy nghĩ về sự nguy hiểm. Nước đi dở 53.¦xe5 sau đó Đen đáp lại 53...c3! Và chốt Đen phong Hậu.
53...¦d4 54.¦xe5 c3 55.d6 .v.v… đẩy mạnh tới hòa cờ.
Ở ví dụ này nhận thấy thế trận sâu sắc chỉ trong trường hợp nếu kết hợp tính toán cụ thể từng phương án với sự đánh giá thế trận (những điểm yếu, chốt yếu và quân tích cực .v.v…)
Thế trận của Đen không thuận lợi, được phòng thủ như vậy với sự ngẫu nhiên tinh quái điều này một vận động viên Cờ Vua có thể nghĩ ra, còn vận động viên khác thì không nghĩ ra. Thế trận phòng thủ này có tiềm năng to lớn về phòng thủ và chơi phản công được giấu kín trong vị trí các quân. Như vậy trong đòn phản công phải chính xác của Đen, điều đầu tiên có thể giữ vai trò quan trọng là con Xe mạnh của Đen, sau đó trong cờ tàn là chốt thông c4. Cũng như trung tâm hóa vị trí quân Mã ở ô e5 phục vụ yếu tố phòng thủ. Những yếu tố thế trận khách quan này là tấm gương phản chiếu trong khi tiến hành phân tích.
Những ví dụ này trước hết chỉ ra ý nghĩa “dự đoán” chính xác, sắp đặt kết quả cẩn thận đánh giá thế trận. Từ những phân tích những ví dụ này nhận thấy rõ chỉ có lôgic hình thức thì không đủ để đánh giá thế trận. Trong bối cảnh phức tạp quan trọng cần có linh cảm khám phá thế trận tinh vi. Điều cụ thể này chưa đủ cho Đen chơi tốt. Chỉ có “linh cảm thế trận” tinh tế mới tìm ra khả năng di chuyển Xe Đen 43...¦a3!, sau đó nghiên cứu làm sáng tỏ ở các câu lạc bộ Cờ Vua tiến hành những phương án cao siêu hơn.
Linh cảm thế trận là phạm trù không bí mật. Nó được rèn luyện trên cơ sở kinh nghiệm và nó có mức độ sắc xảo về tài năng thiên phú của vận động viên Cờ Vua. Không phải ngẫu nhiên ví dụ đưa ra trực tiếp về câu châm ngôn nổi tiếng về linh cảm thế trận của Capablanca.
Tất nhiên, không phải trường hợp nào cũng được tính toán đầy đủ, đưa ra nhận xét chính xác thế trận một cách máy móc và luôn luôn đảm bảo tìm được nước đi tốt nhất. Không thể nói chung được. Có trường hợp như thế này: vận động viên Cờ Vua nắm bắt được bản chất thế trận, nhưng không tính hết những “điều nhỏ nhặt” trong những phương án cụ thể. Hậu quả đau khổ này xảy ra trong trường hợp này nhanh hơn cả khi có sai lầm đánh giá thế trận.
Đây là một ví dụ. Đó là một trích đoạn ván đấu :
Kupreichic – Tal
(ở Sochi năm 1970).
Trắng tấn công làm thế nào bù đắp được cho việc thí quân. Điều đó Đen đã ngăn chặn nhanh chóng và đánh giá thế trận chính xác với độ tin cậy cao.
Nhiệm vụ phòng thủ trong quan hệ chiến thuật còn đơn giản hơn bản chất sự việc. Khám phá mối đe dọa của Trắng đã không được đánh giá đầy đủ. Có thể phương tiện hành động mạnh nhất lúc đó là đáp lại bằng nước thí
22...£b6!?Trong trường hợp trắng đi 23.¥xb6 ¥xb6 vị trí quân Đen tỏ ra đe dọa mạnh mẽ 24...¤g4 hoặc 24...¥xb3 và 25...¤d5, điều đó bảo đảm cho Đen tương lai tốt hơn.
Trong ván đấu Đen đi 22...£b7 23.¦g3¤c5?. Thời điểm hiện thực nhất của cuộc chiến. Thế trận tràn đầy dạng đòn phối hợp cụ thể, đánh giá vấn đề như thế nào để chuyển sang kế hoạch thứ hai.
Nghĩ về nước đi thứ 23 của mình Đen có thể chuẩn bị đi 23...¥b6 , nhưng sau đó khi xem xét gần, “gỡ rối” bằng những phương pháp tuyệt diệu sau đây:
24.¦e7! ¥xb3 25.¥xg6 ¥xd4+ 26.¢h1 ¢h8 27.¥xf7! ¤e4? 28.£xh7+!! ¢xh7 29.¥g8+! ¢h6 30.¦h7#
Cụ thể trong hoàn cảnh này chọn nước đi cuối cùng, dẫn tới con đường thảm họa trực tiếp. Dù sao nước chính xác phải là 23...¥b6 chỉ ở nước thứ 27 không phải nước 27...¤e4, còn nước 27...¤g4! để nước thứ 28.¥g6 nước đáp lại của đen 28...¦f7! 29.¦xf7 ¤xh6 30.¦xh7+ ¢g8 31.¥e4+ ¢f8 32.¥xb7 ¦xc2, và quân Đen có tất cả ưu thế để chiến thắng.
Sau nước 23...¤c5? Kupreichic tiến hành tấn công hiệu quả: 24.¤xc5 dxc5 25.f5! cxd4 26.fxg6 fxg6 27.¥xg6 ¢h8 28.£xf8+ ¤g8 29.¥f5! ¦b8 30.¦e8 £f7 31.¦h3!! Đen đầu hàng.
Ví dụ này chỉ ra rằng số lượng thế trận lớn, những đánh giá cốt lõi quan trọng, những đánh giá này không phải chỉ đắn đo cân nhắc các yếu tố lợi hại của thế trận, còn có nghệ thuật tính toán phương án dài và nhãn quan chơi phối hợp.
Như vậy tư duy của vận động viên Cờ Vua gồm hai thành phần cơ bản: Tính toán phương án và đánh giá thế trận xác định nội dung cuộc chơi là chiến lược và chiến thuật trong Cờ Vua.
SỰ LIÊN HỆ GIỮA CHIẾN LƯỢC VÀ CHIẾN THUẬT.
Chiến lược Cờ Vua bao gồm trong bản thân nó vấn đề chung về mối liên kết các lực lượng để đạt được mục đích quan trọng nào đó về mục đích này hay mục đích khác trong mọi giai đoạn của cuộc chiến. Cơ sở của chiến lược nằm ở kế hoạch, kế hoạch là phương pháp hành động có mục đích rõ rệt. Theo sự phát triển nội dung sáng tạo của Cờ Vua, kế hoạch chiến lược ngày càng phong phú dưới nhiều hình thức mới, nhiều dạng chiến lược trong số đó trở thành chuẩn mực.
Kế hoạch trong ván cờ Vua luôn luôn là cơ sở để đánh giá thế trận ban đầu, thống kê những đặc điểm của thế trận đó. Kế hoạch chơi trong ván cờ là những định hướng, những định hướng này phụ thuộc vào điều kiện cụ thể cuộc chiến. Khi điều kiện cuộc chiến thay đổi kế hoạch cũng thay đổi theo. Mỗi một kế hoạch thậm chí không thực hiện được, khi thay đổi thế trận đòi hỏi cách giải quyết bằng chiến lược mới. Kế hoạch gắn liền suốt ván cờ từ nước đầu tiên tới nước cuối cùng, nó soi sáng cho suốt ván đấu. Trong thực tế thi đấu đôi khi chiến lược nổi lên rất rõ nhưng thỉnh thoảng nó lại chìm đắm (ngược lại), có lúc lại không nhìn thấy được. Kế hoạch “xuất hiện” trong trường hợp khi vai trò ở mức độ một là chơi chiến thuật, còn ở mức độ hai là thành phần không thể tách rời trong suốt quá trình cuộc chiến.
Nếu chiến lược cho vận động viên Cờ Vua, những nguyên tắc chung để chỉ đạo các lực lượng chiến đấu, thì chiến thuật đòi hỏi cách giải quyết cụ thể thế trận này hoặc thế trận khác, đòi hỏi theo sát tối đa cách tiến hành cuộc chiến. M. Euwe đã nhận định như vậy: “Chiến lược đòi hỏi tư duy, còn chiến thuật đòi hỏi cái nhìn sáng suốt”.
Chiến thuật Cờ Vua là nghệ thuật tiến hành cuộc chiến. Nó tính toán tính chất cuộc chiến và đặc điểm từng quân và Tốt, các dạng khác nhau, các mối liên hệ giữa chúng. Tư duy sáng tạo khi thực hiện từng nhiệm vụ, ngón đòn.
Những đòn chiến thuật cơ bản bao gồm đe dọa theo nghĩa rộng của từ này. Đe dọa có thể theo những tính chất rất khác nhau. Đe dọa Vua đối phương, đe dọa đạt tới ưu thế về chất, đe dọa xâm chiếm không gian và hạn chế sự hoạt động quân đối phương, đe dọa tạo ra điểm yếu ô yếu trong sào huyệt đối phương, đe dọa đổi những quân tích cực của đối phương với mục đích phòng thủ .v.v… Theo tôi nội dung các đe dọa rất đa dạng và phong phú. Trong một loạt đòn chiến thuật đa dạng, đặc biệt chỗ đứng quan trọng của đòn phối hợp. Đòn phối hợp là tổ hợp các nước đi có sự liên hệ tới việc thí quân, đặc biệt xuất hiện trong hoàn cảnh tấn công trực diện bằng đòn tuyệt diệu. Cụ thể điều này tạo hoàn cảnh thu hút rất lớn đối với vận động viên Cờ Vua. Đòn phối hợp là một trong những phương tiện phổ biến tấn công nguy hiểm trong cuộc chiến của ván cờ. Chúng ta cùng xem xét vấn đề này trong thực tiễn.
TÍNH TOÁN PHƯƠNG ÁN VÀ ĐÒN PHỐI HỢP
Thậm chí vận động viên Cờ Vua lão luyện bắt đầu hiểu rất nhanh là trong cuộc chiến điều đầu tiên liên tục đấu tranh chống lại chiến thuật đe dọa của đối phương và tạo thành những khả năng đe dọa loại như vậy. Bằng những chỉ dẫn đó trong thực tiễn các đấu thủ tăng cường tính toán phương án theo hướng chỉ đạo (đây là điều giản dị dễ nhận thấy từ những ví dụ trên)
Điều giản dị nhất, đôi lúc máy móc hoàn toàn tính toán các phương án (như khi tính cờ tàn Tốt đơn giản) có chủ đề bên trong, nắm vững điều này là thời kỳ quan trọng trên bước đường tiến tới sự điêu luyện trong Cờ Vua.
Thường thì khi tính toán liên quan tới sự sáng tạo đòn phối hợp. Còn điều cuối cùng đòi hỏi nguồn cảm hứng bất tận.
Lấy ví dụ trích đoạn ván đấu của: Tal – Gligorich
(giải vô địch năm 1968)
Trên bàn cờ xuất hiện đòn phối hợp sắc bén, cảm thấy nước tiếp theo Trắng mang thảm họa cho Đen:
31.£h5 . Nhưng với sự điều khiển của mình Đen tim ra đòn phối hợp phản công, đòn này thậm chí ngay cả Tal cũng không chống đỡ được.
Tiếp theo nước 31...£xc1+ 32.¢h2 ¥d6+ 33.¦xd6 £f4+ 34.¦g3 £xd6 35.¤f5 ¦ee1!!
Đòn chiến thuật có sức mạnh khủng khiếp. Chỉ bây giờ mới giải thích được nghệ sĩ điêu luyện về đòn phối hợp Tal, ở nước 31 chống đổi Hậu mắc sai lầm khủng khiếp (Nước đi đúng 31.¤b3! trắng ưu thế thắng cờ).
36.£xf7+ ¢xf7 37.¤xd6+ ¢e6 38.¦g6+ ¢d5 39.¤f5 ¦b7! 40.¤e3+ ¦xe3 41.fxe3 ¦c7!
Không khó khăn khẳng định rằng thế trận của Đen dễ dàng thắng lợi.
42.¢g3 c4 43.¢f4 c3 44.e4+ ¢c4 45.¦a6 c2 46.¦a1 ¢d3 Trắng đầu hàng.
Thậm chí vận động viên Cờ Vua mạnh nhất và thiên phú về đòn phối hợp trong công việc tập luyện hàng ngày của mình cũng phải mài dũa nghệ thuật tính toán. Phương pháp huấn luyện khả năng tính toán được nghiên cứu đầy đủ. Những chỗ khiếm khuyết bị loại trừ, chúng ta có thể giải quyết cơ bản những vấn đề phức tạp này. Những ai mong muốn xử dụng kỹ thuật này thuần thục tôi có thể giới thiệu ví dụ về phương pháp làm việc của M.Botvinnik, V.Bliumenfeld, P.Romanovsky, A.Kotov, I.U.Averbach và nhiều người khác.
Bây giờ chúng ta dừng lại ở một vài thời điểm có tính chất chung. Thông thường nghệ thuật chơi đòn phối hợp phụ thuộc vào tài năng thiên phú. Điều này chẳng có gì bàn cãi. Nhưng điều đã biết là tất cả thành phần cấu thành từ đòn phối hợp này hay đòn phối hợp khác thường luôn lặp lại. Bởi vậy biết chơi phối hợp phần lớn phụ thuộc vào phương pháp học tập đúng.
Không ít hệ thống hóa đòn phối hợp sáng tạo đã được soạn giả Xô Viết hàng đầu P.Romanovsky biên soạn trong cuốn sách “Trung cuộc” của mình ông chia ra 3 thành phần cơ bản gắn liền với đòn phối hợp: ý tưởng, chủ đề, môtip.
Đòn phối hợp ý tưởng được Romanovxki hiểu là con đường và phương pháp thực hiện đòn phối hợp bằng tư duy. Có thể chia ra thành những ý tưởng như: đòn đánh lạc hướng, đòn thu hút, đòn ngăn chặn, đòn phong tỏa, đòn giải phóng cột .v.v…
Hoạt động của các quân, những tính chất và đòn phối hợp đạt được, Romanovsky gọi là đòn phối hợp chủ đề, ví dụ: đòn chĩa đôi (thường xuyên gặp trong chủ đề), đòn giằng, đòn chiếu khai thông, đòn chiếu hết thắt cổ, đòn phong cấp cho chốt .v.v…
Trong thực tế thành phần ý tưởng và chủ đề ở dạng tinh khiết rất ít gặp. Thường chúng liên hệ chặt chẽ với nhau. Gỡ rối cuộn chỉ đó và sắp xếp nội dung đòn phối hợp, còn rất xa mới có thể chỉ ra tất cả thời điểm tiến hành đòn phối hợp. Việc thực hiện đòn phối hợp phụ thuộc nhiều điều, đôi khi rất khó lĩnh hội những đặc điểm của thế trận đó là đòn phối hợp môtíp. Môtíp mà Romanovsky gọi là tổ hợp yếu tố tình thế, có khả năng tạo nên đòn phối hợp, ví dụ như: đặc điểm vị trí quân, những điểm, ô yếu .v.v…
Ví dụ sau đây lấy tư ván đấu Karpov – Velymyrovich (Scople năm 1976)
Minh họa xuất sắc như một kỳ quan và sử dụng môtíp đòn phối hợp.
Thế trận trên hình vẽ chưa báo trước sắp tới có bão tố đòn phối hợp.
Đen tiếp tục:
19...¦ad8? Bước đầu tiên không chính xác. Trong mối quan hệ chiến thuật (điều này sắp tới sẽ giải thích!) ô d8 Xe bên cánh Hậu của Đen không tới được (nước chính xác phải là 19...¦ae8 ). Trong trường hợp này có thể quay về cuộc chiến di chuyển quân. Trắng với mục đích tăng cường áp lực lên thế trận nhập thành của Đen cần phải chồng 2 Xe theo cột “g” hay không: 20.¦g2 ¦e7 21.¦cg1 ¦ef7. Liên kết với chuyển động của Mã 24.¤g4 và đe dọa nước ¤h6+ thế trận của Trắng ưu thế không tranh cãi. Nhưng để hiện thực hóa ưu thế còn là cuộc chiến lâu dài và khó khăn.
20.b3 c6? Và còn sai lầm nghiêm trọng nữa không kịp cải chính. Không thể chậm trễ đi nước 20...¦de8, tiến hành cuộc chơi theo phương án chỉ ra ở trên.
21.dxc6 bxc6 22.¤f5! Sự bắt đầu rất hiệu quả, tính toán xa và chính xác đòn phối hợp, phá hủy thành trì của Đen bên cánh Vua. Một trong những môtíp quan trọng của đòn phối hợp là quân Xe Đen bố trí không đạt tại ô d8.
22...gxf5 Quân Đen có lựa chọn tốt hơn. Trong trường hợp 22...¥xf5 23.exf5 g5 nước quyết định 24.¤xg5 fxg5 25.£xg5 ¦d7 26.f6 vv… Nước 22...¥e8 tiếp theo nước đơn giản 23.¤e7+ và Đen không tránh khỏi mất lực lượng. 23.¦xg7+! ¢xg7 24.¦g1+ ¢f7
Đành phải như vậy. Đi nước 24...¢h8 nước quyết định 25.¤g5 fxg5 26.£xg5 Đen chẳng còn nước nào khác 26...¦f7 vì sau đó 27.£xd8+ ở đây là vị trí Xe bố trí không đạt ở ô d8!)
25.£h5+ ¢e6. Tất nhiên không thể đi 25...¢e7? Vì sau đó 26.¦g7+!
26.£xf5+ ¢f7 27.£h5+ ¢e6 28.£f5+ ¢f7 Sau nước 28...¢e7 29.¦g7+ ¦f7 30.¦xf7+ ¢xf7 31.¤g5+ sự tấn công của Trắng không thể chống đỡ.
29.¤g5+ ¢e8 30.¤e6 ¦f7 31.¦g7! ¦c8 Sau đó đi 31...¦xg7 32.¤xg7+ ¢f7 33.£xh7 Đen không thể phòng thủ khi bị đe dọa ¤f5 hay ¤h5+.
32.¦xf7 ¢xf7 33.¤g5+ ¢e7 34.£xh7+ ¢d8 35.£h8+ ¢c7 36.£xf6
Quân Trắng tiến đến thế trận này, bắt đầu đòn phối hợp của mình.
Mặc dù một Hậu Trắng đối với bên Đen còn Xe và hai quân nhẹ, thế trận của Đen rất nặng nề, nếu không muốn nói là hết hy vọng. Bản chất của sự việc là lực lượng tham chiến của Đen không phối hợp được với nhau (trước hết là vai trò thảm hại của Mã Đen), còn vị trí quân Trắng có con chốt “h” sắp tới sẽ được phong cấp trong hậu phương của Đen.
36...¦e8 37.h4 ¤c5 38.h5 ¤e6 39.h6 ¤f8 40.b4 ¤c8 41.¢d2 ¤e7 42.h7 ¤xh7 43.¤xh7 ¤c8 44.¤f8 ¦e7 45.a3 ¥e8 46.¤e6+ ¢d7 47.¤g7 ¢c7 48.¤f5 ¦d7 49.a4
Như vậy, hiện thực hóa giai đoạn tấn công đòi hỏi trước hết kỹ thuật cao và chính xác. Nhiệm vụ của Trắng là “làm suy sụp” đồn lũy cuối cùng của Đen. Hạn chế điểm yếu ở Đen cụ thể ô a7 và c6 bị uy hiếp làm Đen thua.
49...¥f7 50.¢c3 ¥a2 51.a5 ¦f7 52.£h6 ¦d7 53.f4! exf4 54.£xf4 ¦f7 55.£h6 ¦d7 56.£h2 ¥e6 57.£h6 ¥xf5 Nước 57...¥a2 có thể tiếp theo 58.¤d4 đe dọa nước e4-e5 khó khăn tìm biện pháp phòng thủ.
58.exf5 d5 59.¢d4 ¤d6 60.£f4 ¢b7 61.£e5 ¤f7 62.£e8 ¢c7 63.£a8! Hậu di chuyển nhiều nước và hoàn thành mục đích. Hiện giờ trắng tăng cường tấn công ô c5, và ăn chốt a7, c6 nhanh chóng giải quyết nguồn gốc cuộc chiến.
63...¢d6 64.£f8+ ¢c7 65.£c5 ¤d6 66.£xa7+ ¢c8 67.£a6+
Đen đầu hàng.
Trong ván đấu này ngoài cuộc chiến liên tiếp những đòn phối hợp đẹp mang tính chất khác nhau và quân Hậu Trắng di chuyển nhiều nước với kỹ thuật cao đã hiện thực hóa được ưu thế của trắng.
Chúng ta sẽ không lạc đề của phần đòn phối hợp này.
Có thể nhận thấy các vận động viên Cờ vua đã nắm vững đòn phối hợp đơn giản có thói quen xử dụng chúng, hơn là tạo ra tiền đề sáng tạo để phát triển nhãn quan phối hợp. Một điều không kém phần quan trọng là phát triển linh cảm về đòn phối hợp, tạo ra sự hài hòa hoạt động các quân, trong thời gian đó xuất hiện sự nghi ngờ về mối đe dọa đòn phối hợp và kết quả tòm ra con đường thực hiện đòn phối hợp.
Chỉ có trải qua những trường lớp như vậy vận động viên Cờ vua mới tiến đến điều hoàn thiện được cái gọi là nghệ thuật tính toán phương án. Trong nghiên cứu của mình (ví dụ bài viết “Hoàn thiện vận động viên Cờ vua”, “Cờ Vua ở Liên xô” năm 1939, số 9) Đại kiện tướng A. Kotov chỉ ra những yếu tố sau, những kết quả đạt được khi nghiên cứu nghệ thuật tính toán.
Một là tiến tới thấm nhuần sâu sắc những thế trận tinh tế, xem xét từng phương án sao cho càng nhiều nước càng tốt.
Hai là nghệ thuật “lựa chọn” phương án để phân tích, xác định số phương án tối ưu có giá trị thực tiễn.
Ba là tính toán phương án với chi phí thời gian ít nhất.
Điều chất lượng này được xử lý phụ thuộc nhiều vào mục tiêu huấn luyện. Phương pháp tốt nhất phát triển điều chất lượng này bao gồm phân tích cụ thể thế trận, về các hình thức khác nhau sẽ được nói tới trong phần II của cuốn sách.
Hiện tại nhận thấy rằng để huấn luyện phân tích phương pháp thực hành cho vận động viên Cờ vua là “với sự giúp đỡ của tay” là không đạt yêu cầu. Những nước đi của ván đấu cần tính toán trong óc với chi phí thời gian ít nhất. Bởi vậy khi tập luyện phân tích trong đầu nào sao cho tính toán nhanh và chính xác. Khi phân tích cần xử dụng kỹ thuật tính toán; để định hình điều này cần tính toán những nước xuất hiện từ thế trận quan trọng sao cho tính toán tiến hành sâu hơn.
Con người khác máy đánh cờ là nghệ thuật chọn lựa phân tích số phương án tối ưu, những phương án có giá trị thực tiễn. Để phân tích cụ thể phải lựa chọn thế trận tràn đầy khả năng chơi phối hợp.
Phương tiện không tồi để phát triển khả năng tính toán, có thể phục vụ việc lựa chọn thế trận trên hình vẽ (diagram) trong sách Cờ Vua không dùng bàn cờ, phân tích thế trận bằng “cờ tưởng” .v.v…
Ngoài việc phân ván đấu có thể giải bài tập và cờ thế trên hình vẽ (diagram) (cũng giải thầm). Đó là phương pháp tập luyện tốt. Đặc biệt nhấn mạnh ý nghĩa của giải bài tập cờ thế. Cờ thế theo qui luật hàm chứa tổng hợp đầy đủ vấn đề chiến thuật, tiến hành phân tích cờ thế mang vào xử dụng nghiên cứu tàn cuộc.
Đây là một ví dụ.
G. Nadareisvili
Trắng đi trước và hòa cờ.
Cảm giác rằng tốt Đen a2 không thể ngăn chặn tiến xuống phong Hậu. Nhưng thế trận này trắng tìm khả năng phục sinh.
Nước ăn
1.¥c4! Thua cờ nếu đi 1.¢c2? ¦c5+ 2.¢b3 ¦c3+ 3.¢xb4 ¢b2 nếu 1.¦b8? ¢b2 2.¦xb4+ ¢a3. v.v…
1...¦c5! 2.¥g8!!
Chỉ có như vậy! Sau nước 2.¥xa2? ¢xa2 hoặc 2.¦f4? ¦xc4 3.¦xc4 b3 4.¦c1+ ¢b2! Đen thắng
2...¢b1 3.¦b8! ¦c1+ 4.¢d2 ¦c2+ 5.¢d1 a1£ 6.¦xb4+ ¦b2 7.¦c4! ¦c2 8.¦b4+ ¦b2 9.¦c4 Hòa cờ !
Như vậy nghệ thuật tính toán nhanh là điều cần thiết đầu tiên cho Vận động viên Cờ Vua thực hành. Chỉ trong trường hợp này có thể tạo tiền đề để phát triển tư duy cụ thể, không có điều này không thể nâng mình lên trình độ điêu luyện hiện đại.
Tôi nhớ lại sự kiện từ công việc làm chung với
T.Petrosian. Khi tiến hành chuẩn bị cho giải vô địch thế giới năm 1966, ông nói
rằng: “Bạn biết không tất cả điều này là “vật liệu” cao cấp là chiến lược và
không có số khai cuộc tinh vi, những khai cuộc chúng ta đã nghiên cứu không còn
là điểm chính. Giải quyết số phận trận đấu trước tiên những tính toán của chúng
ta phản ánh trong ván đấu. Nói như vậy, ai sẽ làm tốt hơn “anh đi đường anh,
tôi đi đường tôi”… Và không ai biết rằng cái đầu của mình “nghĩ” cái gì”.(còn tiếp)
Hồ Văn Huỳnh, biên tập bài dịch từ Trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia 2.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét