PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ THẾ TRẬN
Trong toán học tồn tại định luật hiển nhiên về chất lượng, sự cần thiết nhưng chưa đủ để đạt được mục tiêu đề ra. Đó là nghệ thuật tính toán và mối quan hệ mật thiết với phát triển nhãn quan phối hợp là phẩm chất cần thiết, nhưng chưa đủ để hình thành trình độ điêu luyện chân chính.
Trong thực tiễn thi đấu còn xa và không phải luôn luôn tìm được phân tích cụ thể trên con đường tìm kiếm bất tận. Khi tỉnh táo đánh giá quá trình cuộc chiến và tìm ra mục đích của kế hoạch luôn luôn cần thiết.
Đánh giá thế trận được tiến hành từ những yếu tố tĩnh bên ngoài (quan hệ giữa các lực lượng vật chất, yếu tố thế trận: vị trí Vua, cấu trúc trung tâm, điểm mạnh và điểm yếu, các Tốt, cột mở, đường chéo mở…)
Đánh giá này là khởi đâu điều quan trọng, năng động, đánh giá thế trận. Đánh giá năng động thế trận không thay đổi khi tiến hành tính toán phương án cụ thể, khi khả năng kết hợp cân nhắc sự lợi hại cho tương lai. Chỉ có đánh giá năng động thế trận không thay đổi khi tiến hành tính toán phương án cụ thể, khi khả năng kết hợp cân nhắc sự lợi hại cho tương lai. Chỉ có đánh giá năng động thế trận đưa ra khả năng khám phá đặc điểm thế trận.
Thường trong sách giáo khoa Cờ Vua về trung cuộc có thể gặp cách trình bày tương tự về phương pháp lôgic hợp lý (hoặc theo tầng lớp) đánh giá thế trận.
Ví dụ trong cuốn sách “Trung cuộc” của P.Romanovsky đã chỉ ra những bước đánh giá thế trận như sau:
1.Kiểm kê (thống kê) lực lượng, vật chất.
2. Thống kê yếu tố thế trận.
3. Thống kê hành động trong bối cảnh đã cho của nguyên lý cơ bản về chiến lược và chiến thuật.
4. Nghiên cứu chủ đề đòn phối hợp.
Tất nhiên khi chia quá trình đánh giá theo những từng bước như vậy chỉ mang tính tương đối. Đúng như vậy khi đánh giá thế trận theo phương pháp xác định cần phải tính đến những yếu tố vật chất và những yếu thế trận nào, cũng như phải tính tới những khả năng của motip đòn phối hợp.
Có những thế trận dễ đánh giá. Một trong số đó dễ dàng “đong đếm” là tính chất chung mà thế trận phản ánh còn những thế trận khác thì ngược lại, những phương pháp phân tích mọi mặt (lấy ví dư phân tích bất kỳ thế cờ nào). Nhưng tất cả thế trận trên bàn cờ không thể toàn diện và tính toán cụ thể, không thể đánh giá chung. Trong hoàn cảnh phức tạp như vậy bỏ qua những yếu tố bền vững đóng vai trò to lớn của cuộc chiến và những yếu tố năng động, những yếu tố rất linh hoạt, ví dụ sự phối hợp giữa các lực lượng vị trí đứng của chúng trong thời điểm đó vv… Vai trò ở mức độ một để đánh giá thế trận này đóng vai trò đặc điểm cá nhân, đặc điểm này xuất hiện trong mỗi thế trận (điểm này có thể thấy trong ván đấu giữa Kureichik -Tal, xem trang 6).
Nào chúng ta cùng xem xét thế trận từ trích đoạn ván đấu của L.Sabo – Siguriossen
(Reikaivich, năm 1968).
Chúng ta bắt đầu từ đánh giá tĩnh. Lực lượng đôi bên cân bằng. Sự đổi quân hầu như không xuất hiện. Cấu trúc chốt quan sát thấy Trắng ưu thế. Chuỗi chốt của Trắng trên cánh Vua rất năng động, về điều này thể hiện tiềm năng của Trắng là hơn một chốt ở trung tân. Trái lại trong hậu phương của Đen nổi bật là những chốt yếu. Hai chốt Trắng là a3 và b4 là niềm hy vọng ngăn chặn ba chốt Đen. Sự nguy hiểm đặt vào chốt c6, như là bị cố định ở đó.
Vị trí quân của hai bên ra sao? Nếu chỉ tính tương đối về sự mất tempo, thì Đen có một vài ưu thế phát triển: quân Trắng có 12 tempo, quân Đen 14 tempo. Nhưng ưu thế mang tính chất tiềm ẩn, và điều đó đóng vai trò gì trong hoàn cảnh này.
Xem xét tính chất đáng chú ý của vị trí quân, vấn đề đầu tiên là an toàn của Vua.Mặc dù thế trận cả hai Vua đều ở vị trí an toàn, Vua Trắng bị áp lực của quân Đen, Vua Đen thì không thì không có áp lực nào. Quân Đen có rõ ràng chăm sóc thế trận của đối phương.
Không để ý tới đánh giá thế trận có thể cảm giác tình thế của Trắng không đến nỗi nào. Tượng ô Trắng của Đen không thể chuyển động, và Trắng chỉ còn đi 22.¤c5 như vậy sự tích cực có thể Đen bị tê liệt.
Nhưng đến lượt Đen đi, nước đi của Đen rất sâu sắc, năng động nghiên cứu thế trận và chỉ ra rằng sự việc hoàn toàn không có lợi cho Trắng. Điều lớn hơn là vị trí quân Đen có khả năng tăng cường đòn phối hợp sử dụng ưu thế năng động thế trận của mình.
Chúng tôi muốn độc gia lưu ý đến điều này, quân Trắng có vị trí quân không hài hòa, cản trở lẫn nhau khi chúng di chuyển. Tất cả điều này gây ấn tượng mạnh khi Đen đi nước bất ngờ
21...c5!!, liên quan tới sự thí quân tuyệt, thật sung sướng khi quân Tượng ô Trắng sống lại.
Sự kiện phát triển mạnh mẽ.
22.¤xc5 ¦xc5 23.bxc5 ¤f3+!
Một giải thưởng mới. Nước đi 24.gxf3 và nước quyết định 24...£h3!
24.¥xf3 ¥xf3 25. e2
Sự phòng thủ duy nhất tránh sự thất bại nhanh chóng trong trường hợp 25.gxf3 sẽ thắng bằng nước 25...£h3! 26.f4 ¤g4. Điều chú ý là vai trò làm sống lại tượng b7.
25...¤e4 26.¤g3 Nước đi 26.¥c1 có thể trả lời tiếp 26...¤g5 và làm thế nào cắt đứt sự đe dọa bằng nước 27...£h3!!
26...¤xd2 27.gxf3 ¤xf3+ 28.¢g2 £c6 29.e4 ¤xe1+ 30.¦xe1 ¥xg3 31.hxg3 ¦e5 32.¦d1 ¦xc5 .Bão táp đã qua đi. Thế trận đã thay đổi mạnh nhưng tình thế của Trắng vẫn chưa tốt hơn. Tàn cuộc quân nặng Đen dễ dàng chiến thắng, Đen lời một chốt và có ưu thế lớn về thế trận.
33.¦d8+ ¢h7 34.£e2 f5 35.¦d4 ¦c4! Cách giải quyết thật huyền diệu. Cuộc chơi chuyển sang tàn cuộc Tốt.
36.¦xc4 £xc4 37.£xc4 bxc4 38.¢f3 g5! 39.exf5 h5 40.¢e4 c3
Trắng đầu hàng.
Như vậy điều rất quan trọng là có cảm giác linh cảm về thế trận chính xác và thực hiện chúng. Bảo đảm cho điều này là phải biết xử dụng các yếu tố chiến lược
KẾ HOẠCH
Khái niệm kế hoạch trong Cờ Vua sự sáng tạo thường xuyên thay đổi. Đã lâu lắm rồi, khi người ta tính rằng cần phải dẫn dắt kế hoạch như “sợi chỉ đỏ xuyên suốt ván đấu”.
Vào giữa năm 1920 người ta nói về kế hoạch “cần xây dựng từ nước đi thứ 4 đến cuối trận đấu” đó là dấu ấn của Em.Lasker. Ví dụ trong bài báo của mình “Capablanca và Alekhine” năm 1926. Ong ta viết: “Hãy học cách xây dựng kế hoạch chiến lược giống như Capablanca và các bạn cười nhạo trên kế hoạch, kế hoạch bạn nói tới không phải là anh em sinh đôi. Thật vậy rất khó nhịn cười, trong cuối ván đấu ở trên với chiến lược sâu sắc trứ danh của ván đấu, tôi đã tìm ra sự di chuyển cứu chữa của đối phương dựa vào chiến lược được suy nghĩ kỹ và điều rõ ràng tác giả đã xem xét kỹ lưỡng kế hoạch sâu sắc”.
Hơn nữa điều đó liên quan tới cuộc chiến năng động hiện đại, trong cuộc chiến năng nề rất thường xảy ra trong ván đấu kéo dài chuyển từ không gian này sang không gian khác.
Đây là thế trận xuất hiện trong ván đấu giữa
Silmen – Smylov
(Mỹ, 1976) sau 16 nước đi.
Quan sát cấu trúc bên ngoài, khó có thể nói Trong ván cờ này nhanh chóng kết thúc với thất bại của Trắng bên cánh Vua. Nhưng vũ đài chiến đấu lại xảy ra bên cánh Hậu.Điều này xảy ra trước thời điểm đã biết.
Trong ván đấu nước đi tiếp theo là:
17.£a4 ¥d7 18.£b4 ¦fe8 19.£d6 (Sự di chuyển của Hậu tạo điều kiện cho quân Đen phát triển nắm quyền chủ động trên toàn mặt trận).
19...£b7! 20.¦fe1 ¤d5 21.¤f4 ¤f6 22.f3 g5! 23.¤fe2 ¤d5 24.£g3 h6 25.£f2 b5 .Cuộc tấn công này có tính chất cục bộ. Nhưng cuộc chơi xảy ra trên cánh Hậu, quân Đen
Trước hết chỉ đạo lực lượng của mình tích cực tiến xa. Và phát hiện điểm yếu trên đường chéo a7-g1 kết hợp đe dọa ô f2.
26.¤g3 b4 27.cxb4 ¤xb4 28.¦xe8+ ¦xe8 29.¤df5 ¤d3! Sự di chuyển quyết định, rõ ràng nguồn gốc cuộc chiến được giải quyết Đen tấn công sấm sét vào Vua Trắng.
30.£d2 £b6+ 31.¢f1 c3 32.bxc3 ¥b5 Trắng đầu hàng.
Trong ví dụ tương tự rất hay về sự phát triển linh cảm thế trận cần thiết cho sự đánh giá nhanh chóng về tình thế không tiêu chuẩn.
Trong thực tiễn thi đấu đòi hỏi nhanh chóng thay đổi kế hoạch phụ thuộc vào hành động này hoặc hành động khác của đấu thủ.
Những qui luật như vậy ở đây chưa nghiên cứu thấu đáo đặc điểm tĩnh của thế trận. Điểm chính nghiên cứu là sự phát triển năng động của cuộc chiến và đánh giá ban đầu thế trận chung phản ánh tính toán chặt chẽ phương án.
Liên quan tới điều này tôi muốn dừng lại ở một vài thời điểm trong một ván đấu của mình.
Suetin - Polygaievxki
Giải vô địch thứ XXXIV
tại Liên Xô, 1967.
Ở thời điểm chưa phải quyết định nhất của cuộc chiến chiến lược có tấn công ngay hay không.
Tôi nghĩ rằng các đấu thủ có thể nhận rõ rệt điều này. Tất nhiên phân tích thế trận này rất quan trọng không chỉ hiểu ván đấu mà còn để nghiên cứu đặc điểm tư duy riêng của từng đấu thủ xuất hiện cuộc chơi căng thẳng, các bên tấn công lẫn nhau vai trò cấp độ 1 là giành quyền chủ động. Do đó ưu thế điều nguy hiểm nhất tôi quyết định thí chất thế trận: 23...¤xb3!? 24.¤xb3 ¦xb3 25.¥xb3 ¦xb3 . Sau 26.f5 ¥f8 27.g6 cuộc chiến giằng co căng thẳng, ở đó ưu thế đã chuyển sang Trắng mặc dù quân Đen phục hồi thấy rõ. Đentiếp tục.
23...¥f8 Bây giờ trong mọi trường hợp Trắng có quyền chủ động và quân Đen chơi chiến thuật để giành ưu thế. 24.f5 e5 25.h5 ¥c6 26.h6! g6 27.fxg6 hxg6 28.b4 ¤c4 29.¥d3 ¥e8 30.¤b3 ¦5b7 31.¥c1 ¦a7 32.¤b2 ¤xb2 33.£xb2 ¤b6 34.¥e3 ¦aa8 35.¤a5 ¤a4 36.¦xa4! Thí chất Trắng tạo ra đòn tấn công nguy hiểm ở điểm f7.
36...¥xa4 37.¥c4 ¥e8 38.£f2 ¦d8 39.¥b6 £d7 40.¥xd8 ¦xd8 41.£h4 ¦c8 .Nước cuối cùng Đen đã ghi biên bản. Ở nhà tôi đã phân tích tàn cuộc, tàn cuộc được hình thành sau nước 41...£a7+ 42.£f2 £xf2+ 43.¢xf2 ¥e7 44.¦g1 ¦c8 45.¦g3 ¥b5 46.¥d5, trắng giữ được ưu thế.
Đã nhiều lần tôi tự nhủ không vội vã! Thế nhưng nước đi 41.£h4 được thực hiện sau khi kiểm tra nước đi và chẳng khó khăn gì khi tìm ra phương án mạnh hơn 41.£e3 (tôi nhận xét thêm là tôi đã tự dày vò mình vì sai sót, nhưng không thể nào bỏ qua bực tức, nỗi bực tức còn ảnh hưởng tới công việc phân tích ở nhà và cuộc chiến tiếp theo.)
Tiếp theo cuộc chiến rời khỏi những phân tích của tôi ở nhà và cuộc chơi mang tính ngẫu hứng. Không phải tất cả phân tích ở nhà đều đổ xuống sông. Nó đã giúp tôi hiểu sâu sắc những đặc điểm thế trận xuất hiện.
Có thể như vậy nên Trắng thực hiện đòn chiến thuật chính xác hơn.
42.¦f3! £d8 43.¥d5 ¥e7 44.£f2 £d7 45.£g3 ¦c7 46.¤c4 £a4 47.£f2 ¥xg5 Bây giờ Trắng chiến thắng nhanh hơn.
Trong ván cờ này có nhiều đòn phối hợp tinh vi và các phương án cụ thể. Công bố tất cả những điều này có đạt được mục đích không. Nhưng đối với bản thân rất có lợi không đượcv lười biếng viết ra tất cả phương án cụ thể, của mình và của đối thủ dù cho phần nhiều các phương án đó không xuất hiện. Trong cuốn sách tôi giới hạn chỉ phân tích nước 47...£d1+ nước đi này nổi bật của đối thủ của tôi đưa đến khả năng hòa cờ.
Phương án chỉ ra rằng, điều nhận xét đánh giá không chính xác. Trắng lúc đó sẽ giành thắng lợi. Ví dụ: 48.¢g2 £c1 49.¦xf7 £xg5+ 50.¢f1 £c1+ 51.¢e2 £c2+ 52.¤d2 ¥b5+ 53.¢f3 £d1+ 54.¢g2 £g4+ 55.£g3 £xg3+ 56.¢xg3 ¥h4+ 57.¢xh4 ¦xf7 58.h7+ vv…Quay lại nước cờ trong ván đấu tôi nhận thấy đòn quyết định ván đấu chỉ có thể bằng phương án sau: 48.¤xd6 ¥f4 49.¤xe8 £xe8 50.£b6! như ván đấu đã chơi.
Khi tôi tính phương án trên 48.¤d6 lúc đó là thời điểm cuối cùng trong tình trạng “xây nôt” phát hiện thấy đòn đánh đôi tại ô c7 và g6. Tôi mùng rỡ và sung sướng kỳ lạ, điều này chỉ có vận động viên cờ vua mới hiểu được.
Những giây phút riêng tư, hài lòng trên con đường đạc biệt này bởi vì đạt được thành quả bằng sức lao động nặng nhọc, khám phá có giá trị và cả sự nghi ngờ băn khoăn.
50...£a4 51.£xg6+ ¢f8 52.£g7+ ¢e7 53.h7 £d1+ 54.¢g2
Đen đầu hàng.
Điều thấy rõ là phát triển khả năng cảm nhận được đặc điểm khó nhận ra chỉ xuất hiện trong thế trận đã cho. Trong trường hợp này đánh giá thế trận liên quan chặt chẽ tới trính toán phương án.
Chúng ta cùng xem xét ví dụ sau từ trích đoạn ván đấu
Sexcovcki – Vasiucov
(Vùng lãnh thổ Liên Xô 1975)
ở đó sau nước 16 tạo ra thế trận sau.
Nghiên cứu tinh tế sử dụng đòn đánh đã được chuẩn
17.¤d5! Cụ thể tìm kiếm những mặt tiêu cực tình trạng của bên Đen. Tư duy chiến thuật chống đối này bao gồm những điểm: ở quân Đen sau khi thực hiện thí quân “phụ thuộc” Mã lên “b4” và tượng lên “c6”.
17...exd5 18.cxd5 ¥a4 đi đến thế trận này, Trắng cần phải tính toán và đánh giá chính xác cho trường hợp 18...¤bxd5 19.exd5 ¥xd5 20.¥xa6 ¦a7 21.¥c4 ưu thế liệu có thể thuộc về phía họ.
19.b3 a5 20.bxa4 ¤xe4 21.£e3 f5? Đây là nước cực mạnh tạo ra được điểm yếu bên cánh Vua, tiếp theo chỉ cho bên Đen sự nguy hiểm chết người. Nước đi tốt hơn 21...¤f6 rơi vào tình trạng xấu nhưng còn thế trận bền vững của Đen.
22.f3 ¤c5 23.¤b5 ¤xa2 24.¦xc5! Đầu tiên tính toán xa và chính xác đòn phối hợp. Nhưng việc tìm kiếm đòn phối hợp xa không đóng vai trò cuối cùng và linh cảm thế trận trong cuộc chiến. Trong tính toán cuối cùng khích lệ Trắng khám phá điểm yếu ở cánh Vua của Đen. Chúng tôi khuyến cáo các bạn chú ý tới kỹ thuật điêu luyện mà trắng đã sử dụng trong suốt ván đấu để tìm nước đi tốt nhất. Không biết điều này thì không thể tiến hành một chiến dịch nào trong cờ Vua!
24...bxc5 25.£e6+ ¦f7 26.¥xd6 ¥xd6 27.¤xd6 ¤c3 Một phương án tuyệt đẹp xuất hiện sau nước 27...¦be7 28.¤xf7! ¦xe6 29.dxe6 ¤c3 30.¦d8+ £xd8 31.¤xd8 ¤xe2+ 32.¢f2 ¤d4 33.e7 và Trắng thắng.
28.¤xf7 ¦xf7 Sau nước đi này cuộc chiến sắp kết thúc. Nhưng trong trường hợp 28...¤xe2+ 29.£xe2 ¦xf7 30.d6 £d8 31.d7 thật khó đánh giá khi con chốt thông cần được giải quyết ngọn nguồn cuộc chiến.
29.¥c4! ¤xd1 30.d6 ¤c3 31.£xf7+ ¢h8 32.£g8+! £xg8 33.¥xg8 ¤e2+ 34.¢f2 ¤d4 35.¥d5 Đen đầu hàng vì chốt d6 xuống thành Hậu.
Những ví dụ được đưa ra làm xao lãng những điểm cốt lõi tinh túy của cờ vua, có thể khẳng định rằng phương pháp chung trong đó có việc tìm kiếm khám phá con đường chuẩn mực sâu xa dẫn đến thắng lợi. Tổng kết lại những sáng tạo cờ vua bao gồm cụ thể là tư duy không dập khuôn.
Chúng tôi nhận thấy là tư duy không theo khuôn mẫu, không những kích thích trong mọi lần gặt hái kết quả trong việc giải quyết vấn đề sâu xa, nhưng tự hiến dâng cho cuộc sống những ý tưởng mới, một quan điểm mới về vật chất.
LỰA CHỌN NƯỚC ĐI
Tính toán và đánh giá là khái niệm không trừu tượng. Cụ thế những điều đó xác định nên chọn nước đi nào. Có nhiều thế trận mà ở đó lựa chọn nước đi không khó các nước tự nó tuôn chảy, bởi vì xác định kế hoạch chơi hay đẩy mạnh phương án ván đấu. Những trường hợp cụ thể như vậy xuất hiện ví dụ trong khi tiến hành chiến dịch khác nhau thay đổi, khi phản ánh lần lượt các đe dọa, khi khám phá những khai cuộc đã biết vv…
Nhưng đồng thời thữc hiện nhiều thế trận mà ở đó lựa chọn nước đi là vấn đề rất khó khăn.
Em.Lasker - Capablanca
Trận đấu năm 1921.
Trắng rời khỏi khai cuộc với sự phát triển quân tốt và các quân ở vị trí tích cực hơn. Nhưng làm thế nào xử dụng những ưu thế đó ? Vấn đề đòi hỏi phải giải quyết nhanh chóng cho nên đen đe dọa nước 17...¤c3 còn củng cố thế trận bằng nước 17...¦fe8 hay 17...¦fd8.
Khám phá giải pháp chính xác cần phải theo hướng đẩy mạnh sự kiện. Cụ thể là Lasker tiếp tục đi
17.¥xd5 ¤xd5 18.¥xe7 ¤xe7 19.£b3 Tuy nhiên sau nước ¥c6! 20.¤xc6 bxc6 21.¦e5 £b6 22.£c2 ¦fd8 23.¤e2? (khảo sát nước 23.¤a4) 23...¦d5 24.¦xd5 cxd5! Trắng không còn ưu thế.
Và trong lúc phán quyết thế trận của Trắng có thể trắng không có ưu thế quyết định. Điều đó có thể chứng minh theo phân tích của Đ.Breier cụ thể là: 17.¥xf6! ¤xf6 18.¤g6! fxg6 19.¦xe6! hoặc 17...¥xf6 18.¥xd5 exd5 19.¤g4 ¥g5! 20.f4 ¥xf4 21.£f5 ¥c7 (21...¥g5 22.£xd5 a6 23.a4 xảy ra mất quân) 22.¤xd5 ¢h8 23.¤xh6 gxh6 24.¤f6 ¢g7 25.¤h5+!, và trắng chiếu hết.
Như vậy chọn nước đi chính xác phụ thuộc trước hết vào việc tính toán phương án sâu và chính xác.
Chúng ta xem xét thêm một thế trận bề ngoài giống thế trận trước. Thế trận này xuất hiện sau 16 nước đi trong ván đấu giữa hai vận động viên cờ vua Hà Lan là
De Groot (trắng) và Soltens (năm 1938).
Một trong những người đồng tác giả là giáo sư De Groot trong thời gian nổi tiếng ở giải đấu Avro năm 1938 đã tiến hành kinh nghiệm lý thú. Ong đề nghị một vài đại kiện tướng cùng tiến hành song song bên cạnh khán giả tìm nước đi tốt nhất cho trắng thời gian tăng cường mất đi cho việc tìm kiếm nước đi.
Khán giả đề nghị nhiều phương án khác nhau, ví dụ 17.¦fe1; 17.¥h6; 17.¥b1; 17.h4?; chi phí thời gian trung bình mất 15-20 phút cho suy nghĩ này.
Những người thống nhất ý kiến là Đại kiện tướng A.Alekhine, P.Keres, R.Fine và M.Euwe. Họ đã dựa trên tính toán cụ thể đánh giá tình thế trắng sẽ chiến thắng như thế nào, họ chỉ ra nước đi tăng cường mạnh nhất 17.¥xd5!
Đây là phân tích ví dụ được tiến hành trong 9 phút của A.Alekhine:
“…17.¥xd5! 17...¥xd5 nước đi dở, tiếp theo 17...exd5 . Có thể tiếp tục 18.¤g4 và 18.¦fe1 hoặc 18.¤xc6 và 19.¦fe1 hoặc có thể 18.£f3 . Không còn nghi ngờ nước 17.¥xd5
Nước 17.¤g4 cần xem xét nhưng ông không quan sát tốt.17.¤xd5 có thể 17...¤xd5 18.¥xd5 ¥xg5 còn nhiều nước nữa nhưng khả năng không chắc chắn.17.¤xc6 lần quan sát đầu tiên tiếp theo 17...bxc6 , tăng áp lực lên ô d5. Thật tiếc. Trong mọi trường hợp quân trắng tốt hơn. Tôi rất vui mừng có thế trận này trong giải đấu.Có nước đi quyết định nào khác không ngoài nước 17.¥xd5! Nước rất mạnh.So sánh: 17.¤xc6 bxc6: áp lực lên ô c6, cặp Tượng, rất dễ chịu, nhưng thế trận hứa hẹn hơn. Kiểm tra một lần nữa nước đi 17.¥xd5! ”
Thật ngạc nhiên tính toán của Đại kiện tướng S.For xem xét phương án 17.¥xd5! exd5 18.£f3 và không nhìn thấy cách giải quyết trực tiếp, quyết định sự lựa chọn nước đi của mình 17.¤xc6 sau đó là phương án đáp trả 17...bxc6 18.¥xd5 cxd5 19.¥xf6 và 20.¤d7?– đó là ảo giác. Mã e5 đã đổi trước đó 3 nước !
Không bàn cãi gì nữa phương án đi 17.¥xd5! là nước mạnh nhất điều đó được khẳng định trong ván đấu giữa De Groot – Soltens. Sau nước đi 17...exd5 18.£f3 18...£d8 19.¦fe1 ¢g7 20.¤g4 ¤xg4 21.¥xe7 £d7 22.¥xf8+ ¦xf8 23.£f4
Trắng thắng.
Tóm lại, ở đây sự lựa chọn nước đi phụ thuộc trước hết vào tính toán chính xác.
Trong thời gian thi đấu rất thường xảy ra khó lựa chọn nước đi tốt nhất, bởi vì rất khó đánh giá thế trận xuất hiện ở cuối phương án đã tính.
R.Birn – Ulman
Năm 1968.
Thế trận sắc xảo nhận thấy tính chất khác biệt của ván đấu đánh giá thế trận không dễ dàng.
Đen đã tìm được đường đi chính xác đẩy mạnh sự kiện ở trung tâm tạo cuộc chiến căng thẳng chống lại Vua trắng.
22...d3! 23.£xe5 ¦xe5 24.¦xb5
Thời điểm kịch tính. Bài toán khó khăn đặt ra cho đen. Cần phải bắt quân gì Xe hay Mã? Khó khăn bao gồm không chỉ tính toán phương án sâu xa cần thiết, mà còn phải đánh giá chính xác thế trận, thế trận đó đẩy mạnh ra sao.
Cuộc chiến đấu thậm chí vận động viên Cờ vua kinh nghiệm như Đại kiện tướng Ulman không thể lựa chọn nước đi chính xác. Ong đã đi 24...¦xb5 Đen bắt quân theo nguyên tắc “hơn cấp bậc”, nhằm giữ được lực lượng tương đương. Nhưng lần này dẫn đến khó khăn giữa các phương án 24...¦xe2+! 25.¢d1 ¦d2+ 26.¢c1 ¦xc2+ 27.¢b1 ¦d8!, không xem xét đến việc không đủ quân, đen có ưu thế. Đen có chốt thông mạnh trắng cần nhanh chóng hy sinh lực lượng để cầu hòa. Sau đó ví dụ nước đi 28.¥xb7+ ¢c7 29.¥e4 ¦e2 30.¥xd3 ¦xd3 trắng có thể một vài hy vọng được cứu. Trong trường hợp này trắng không đánh giá hết bề ngoài chướng ngại vật: trước hết là tương quan lực lượng.
Trong ván đấu đi 25.¤xc3 dxc2 26.¢d2 ¦b2 27.¥e4 c1£+ 28.¢xc1 ¦b3 29.¢c2 ¦xa3 30.¦f1 ¦g7 31.¦f4 ¢b8 32.¥d3 ¦a1 33.h4 ¦h1 34.g5 ¦h2+ 35.¢b3 ¢c7? Đi nước 35...a6 và sau đó ¢c7, đen giữ được khả năng hòa cờ. Ta lần lượt xem xét nhánh chính dẫn đến mất tốt quan trọng. Bắt đầu sự mất mát trong đánh giá thế trận, quân đen không thể so sánh khi bị trắng chơi đòn chiến thuật khó.
36.¤b5+ ¢d7 37.¤xa7 e5 38.¦b4 b6 39.¥f5+ ¢c7 40.¦c4+ ¢b7 41.¤b5 ¢a6 42.¤d6 b5 43.¦c6+ ¢a7 44.¤xb5+ ¢b7 45.¦c4 Đen đầu hàng.
Như vậy trong vấn đề lựa chọn nước đi liên quan chặt chẽ tới đánh giá thế trận và tính toán sâu. Nhưng khi tính toán không chính xác vấn đề lựa chọn nước đi chỉ liên quan tới đánh giá thế trận và tính toán phương án.
Lựa chọn nước đi trong một loạt trường hợp xảy ra không đơn giản, thậm chí nếu vận động viên cờ vua cảm thấy chướng đi đòn chiến thuật chính xác.
Trong giờ phút khó khăn của cuộc sống bản thân, khi lựa chọn nước đi không dễ dàng rời khỏi những thói quen này hoặc thói quen khác trong cách chơi của mình. Nói về lối chơi trong cờ vua đó là sức mạnh của vận động viên cờ vua nhưng ai mà không có “gót chân Asin”? Bởi thế phong cách chơi đòn phối hợp của vận động viên cờ vua trong tổng thể không chỉ rất cuốn hút mà trong sự phát triển tương lai đôi khi cả đau khổ khi bị lạc lối trong ý tưởng đòn phối hợp. Điều này dẫn đến đánh giá thế trận không hiện thực nghĩa là sự mâu thuẫn giữa các yếu tố khách quan.
Đồng thời thường “những người duy lý” không thể ôm đồm cần phải táo bạo trong hoàn cảnh căng thẳng ở đó tempo được đánh giá trên cân vàng!
Ở thế trận này xuất hiện trong ván đấu:
Spassky-Furman
(ở Talin năm 1959)
Trắng trình diễn khai cuộc khi Vua bị treo dưới ngọn gió đe dọa. Trắng tiếp tục 10.c4?! S.Furman hiểu rất rõ thế trận trong tổng thể, khi tất cả còn chưa theo thói quen tư duy hợp lý.
Cảm giác điều này không được xem xét như sự cần thiết lãng mạn. Sắp tới thì ngược lại. Có thể trong ngày đó Furman cảm xúc không quan trọng, trong trường hợp phong cách chơi không đầy đủ, như bị “lột trần ra”. Như không có điều gì xảy ra, ông tiếp tục nước đi 10...¤f5? Và sau nước 11.exd6 ¤fxd4+ 12.¢d3! Trắng dễ dàng hiện thực hóa ưu thế của mình. Cội nguồn có thể khác đi nếu Đen thay nước 10...¤f5? Bằng nước khác thường 10...¥b4!! v.v
Lựa chọn nước đi phụ thuộc tất cả khả năng cánh cửa tâm lý của cuộc chiến. Chúng kiểm tra độ dẻo dai của tâm lý trong sự thay đổi hoàn cảnh nhanh chóng. Lời nói “sự vĩ đại” của nước đi là “ông lớn” rất thất thường.
Chúng ta đã xem xét những điều cơ bản, tôi muốn nói tới vấn đề tổng hợp tư duy thực tiễn của vận động viên cờ vua. Chúng ta biết các dạng đầy đủ khi chuẩn bị trên giảng đường đã tích lũy không ít kiến thức và thói quen thường nhật.
Tất cả những điều đó như chuyên gia toán cao cấp làm chủ những “bí quyết” của chuỗi Maclarcn vv…, cần phải hoàn thiện sự hiểu biết công thức tổng hợp cần làm chủ tổng thể các thành phần và các hiểu biết hỗ trợ khác nhau.
Hồ Văn Huỳnh, biên tập bài dịch từ Trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia 2.
