CÁC YẾU TỐ NĂNG ĐỘNG ( KHAI TRIỂN QUÂN NHANH HƠN)

CÁC YẾU TỐ NĂNG ĐỘNG

          Tính chất mỗi thế cờ cho nhiều yếu tố khác nhau định đoạt. Vài loại như lực lượng, cấu trúc chốt, yếu kém lâu dài… ảnh hưởng tới ván cờ một thời gian dài, đó là những yếu tố tỉnh trong cờ vua. Hoàn toàn trái lại là việc phát triển quân nhanh hơn,( dẫn đầu phát triển ) quân bố trí tích cực hơn, tập trung quân cho thế công trên một địa bàn nào đó hay hơn … Ta thấy rõ là những yếu tố nầy có tầm ảnh hưởng ngắn hạn mà thôi, mỗi nước đi quyết định số phận bên tích cực có chuyển thành công ưu thế tạm thời của họ thành ưu thế lực lượng hay không hoặc có thể kết thúc ván cờ qua nước chiếu hết không ? Hoặc là bên phòng thủ có thể thực hiện thành công, gạt đỡ các mối đe dọa tức thời, cải thiện thế cờ của họ và còn có thể cân bằng ván cờ của họ hay không ? Ở đây “ thời gian” là yếu tố quan trọng bật nhất. Hai bên, như vậy không thể hao phí vào những cuộc điều quân kéo dài lê thê, chỉ bỏ một nước hoặc đi một nước hời hợt có thể quyết định cả ván cờ. Yếu tố như vậy trong đó thời gian đóng vai trò chủ đạo được gọi là những yếu tố năng động. Trong chương nầy , ta sẽ xem xét chúng dưới 4 khía cạnh nhóm chủ đề :

1.     Khai triển quân nhanh hơn .

2.     Thí quân lợi nước .

3.     Phối hợp giữa quân với chốt.

4.     Nước thí thế trận.

 1. KHAI TRIỂN QUÂN NHANH HƠN.

Quyền của mỗi tay cờ khi đi một nước nhằm vào nhiều mục đích khác nhau. Nhiều nước đi nhằm khai triển quân hoặc gia tăng sức mạnh các quân, nước khác giúp xây dựng một chuỗi chốt hợp lý. Có những nước đi cần thiết để ngăn chặn, đẩy lui các mối đe dọa của địch và bảo đảm thế cờ của mình, còn có những nước đi rỗng, hời hợt và cả những nước đi chỉ giúp đối phương tiến nhanh hơn. Trong khai cuộc chính yếu, khi cả hai bên còn chưa khai triển đủ, tiết kiệm thời gian cực kỳ quan trọng, những nước hời hợt ở đây ( thí dụ tiến chốt Xe chẳng hạn ) rất đặc trưng cho những sai lầm của tay mới chơi cờ. Trong cờ tàn và trung cuộc, thật cần thiết sử dụng mỗi nước đi để xây dựng lực lượng của ta.

          Trong phần dẫn nhập cuốn “ Lý thuyết cờ vua hiện đại “ Pachman đã nêu những nguyên tắc quan trọng nhất cho việc nắm vững khai cuộc. Có thể tóm tắc như sau : Phải hoàn tất khai triển quân càng nhanh càng hay rồi bảo đảm thế cờ ở trung tâm. Như vậy , các điểm sau đây cần phải ghi nhứ :

1. Bố trí quân không mất nước sao cho chúng có thể triển khai sức mạnh lớn nhất.

2. Không được đi lại một quân đã triển khai rồi nếu không có lý do xác đáng.

3. Tránh không nên bố trí quân trên những ô mà nó có thể bị đuổi xô qua những nước đi có lợi cho việc phát triển quân và chốt của địch .

4. Những nước chốt ở khai cuộc chỉ phụ thuộc cho việc khai triển quân và là một phương tiện cho vấn đề tranh chấp trung tâm. Như vậy những nước chốt nầy chỉ được sử dụng một cách tối thiểu.

Những nguyên tắc  nầy dĩ nhiên không thể được áp dụng một cách giáo điều mà không đếm xỉa tới tình trạng đặc biệt của thế cờ. Có khi ta có thể di chuyển một quân 3, 4 lần ở khai cuộc mà vẫn ưu thế được, đó là trường hợp mà mỗi nước đi quân đó nằm trong một kế hoạch hạn chế khả năng quân địch và thiết lập điểm yếu trong thế cờ địch. Việc tính toán máy móc nước đi trong khai triển tự nó không phải là một thước đo quyết định ai ưu thế. Chủ tâm chính thực của việc khai triển quân nằm ở chỗ thành đạt, đoạt được khả năng sức mạnh tối đa cho mỗi quân của nình .

Tuy nhiên, thông thường vi phạm 1 trong những nguyên tắc kể trên sẽ giúp cho đối phương dẫn đầu khai triển ( khai triển nhanh hơn ), hoặc cho đối phương ưu thế trong việc gia tăng sức mạnh quân của họ. Bên có khai triển nhanh hơn không có yếu tố khác trừ bớt ( thí dụ kém lực lượng ) đoạt được tiên thủ có thể tạm thời hay lâu dài. Việc triển khai nhanh hơn có thể là một phương cách cho một thế công trực diện chiếu hết , một ưu thế về lực lượng hoặc một ưu thế thế trận lâu dài. Trong trường hợp cuối, có thể là kết quả việc ép đối phương phải suy yếu chốt của họ, hoặc bỏ mất cặp tượng … một yếu kém năng động đã biến thành một yếu kém tỉnh lại.

Có khi việc mất nước ở khai cuộc xảy ra do ý muốn tấn công sớm trước khi hoàn tất khai triển. Sau đây là một thí dụ về điều nầy.

Botvinnik – Denker 

/  Liên xô – Mỹ 1945

1.d4 d5 2.¤f3 ¤f6 3.c4 c6 4.cxd5 cxd5 5.¤c3 ¤c6 6.¥f4 £a5? Đen muốn tấn công điểm c3 với ¤e4 ,e6 , ¥b4… Trong thế cờ như vậy, một kế hoạch như thế rất tồi tệ vì Trắng có thể dể dàng bảo vệ ô c3 với những nước đi khai triển thông thường. Thế công của Đen chỉ làm mất nước mà thôi. 7.e3 ¤e4 8.£b3 e6 9.¥d3 ¥b4 10.¦c1 ¤xc3 11.bxc3 ¥a3? Khởi đầu một kế hoạch sai lầm. Hay hơn nên 11...¥e7 12.0–0 £d8 13.e4² mặc dù sau 13.e4  Trắng vẫn có tiên thủ nguy hiểm ở trung tâm và bên cánh Vua.

12.¦b1 b6 Đen muốn đổi luôn tượng hay của Trắng nhưng làm như vậy, Đen đã bỏ 2 nước và khi ta thấy là quân Hậu thay vì xem là khai triển bây giờ chỉ là một yếu kém chiến thuật sẽ lại gây mất nước thêm. Lúc đó không còn lạ gì bên Trắng có thể mở cờ qua nước đột phá đơn giản ở trung tâm. Sau đó Đen gặp rất nhiều khó khăn.

13.e4! dxe4 Nước đi nầy được các nhà bình luận cho một chấm hỏi to tướng. Nhưng với khía cạnh Hậu bố trí quá tồi cũng như con tượng vua Đen. ( hậu quả hoạt động sai lầm từ nước thứ 6 ) ván cờ không còn có thể giữ được nữa . Các khả năng có thể là:

a. 13...¥a6 14.¥xa6 £xa6 15.exd5 hơn một chốt

  b. 13...¥b7 14.exd5 exd5 15.0–0 0–0 16.£c2;  và Trắng đe dọa ¥xh7+ , ¦b5

c. 13...¥e7 14.¥g5 ¥d7 15.exd5 đen lại bỏ một chốt

14.¥b5! ¥d7 15.¤d2 a6 Phương cách duy nhất chống lại mối đe dọa Trắng 16. ¤c4 16.¥xc6 ¥xc6 17.¤c4 £f5 18.¥d6 e3!

Khả năng duy nhất để kéo dài ván cờ , như vậy Đen phải bỏ Hậu. Nhưng vẫn không đủ  còn như  18...¥d5 19.¥xa3 b5 20.¤d6++-  thua ngay.

19.¤xe3 £xb1+ 20.£xb1 ¥xd6 21.£xb6 ¢d7 22.£b3 ¦ab8 23.£c2 ¦b5 24.0–0 ¦h5 25.h3 ¦b8 26.c4 g6 27.¤g4 ¦f5 28.¤e5+ ¥xe5 29.dxe5 ¦xe5 30.£d2+

Bỏ cuộc vì sau 30…¢e7 hoặc 30…¢c7. Sẽ bị ngay 31. ¦d1 1–0

Việc khai triển nhanh hơn chỉ có giá trị khi thế cờ thoáng hoặc trong những thế cờ mà bên tích cực có khả năng mở cờ qua nước đột phá ở trung tâm. Trong thế cờ khép kín, việc khai triển nhanh hơn ít giá trị hơn. Ở đây việc bố trí chốt và quân vào những ô có lợi về chiến lược có tầm quan trọng nhiều hơn là số quân khai triển. Từ đó ta có thể nêu lên nguyên tắc sau : Khi bạn dẫn đầu về khai triển , cố gắng mở cờ qua đột phá ở trung tâm hoặc cố gắng mở cột, đường chéo. Khi đối phương khai triển nhanh hơn, cố giữ thế cờ khép kín. Điều nầy thật có lý và rõ ràng, có giá trị trong mọi trường hợp. Việc vi phạm luôn là một sai lầm chiến lược tồi tệ.

Tài liệu từ: Thầy Quách Anh Tú