TƯƠNG QUAN GIỮA THẾ CÔNG Ở CÁNH VỚI TRUNG TÂM.( CHIẾN LƯỢC TẬP III)

5. TƯƠNG QUAN GIỮA THẾ CÔNG Ở CÁNH VỚI TRUNG TÂM.

          Ta đã xem qua chương về trung tâm và nhận thấy rằng thông thường hoạt động bên cánh chỉ hữu hiệu khi ta có thế cờ ở trung tâm thật vững chắc. Có vẻ như chỉ có ưu thế ở trung tâm mới là tiền đề cần thiết cho mọi thế công ở cánh . Nhưng thật sự thường không phải vậy , nhiều ván cờ qua thi đấu cho thấy một thế công ở cánh thành công có thể thực hiện được khi thế cờ ở trung tâm chỉ cân bằng hoặc ngay cả khi đối phương có ưu thế ở đó. Tuy nhiên một thế công như vậy luôn luôn thất bại nếu đối phương có thể mở cờ ở trung tâm,đoạt được cột , đường chéo mở , tiền đồn cho các quân của họ, hoặc nếu đối phương có thể ép lùi các quân tấn công qua việc họ đột phá ở trung tâm. Chúng ta có thể nêu lên tương quan giữa 1 thế công ở cánh với trung tâm như sau ,tiền đề cho một hoạt động ở cánh thành công là 1 ưu thế ở trung tâm hoạc tối thiểu một trung tâm vững chắc dù thụ động . Việc đánh giá giữa trung tâm và khả năng cho một thế công ở cánh vẫn là một vấn đề chiến lược phức tạp, ngay cả trong những ván cờ của các Đại Kiện Tướng , ta vẫn thấy thế công ở cánh được khởi sự ngay khi thế cờ ở trung tâm cho thấy việc nầy không thể thành công được .

          Bây giờ ta hãy xem xét thế cờ trong hai đồ hình sau và xét xem Trắng có hữu ích không khi khởi sự thế công cánh Vua.

          Trong hình thứ I Đen đã mất nhiều nước nên sẽ gắp khó khăn trong việc đẩy chốt c4

Như vậy Trắng sẽ rảnh tay thực hiện thế công cánh Vua quyết định . Trắng sẽ phải khởi sự  với 1. h4 rồi g4 và h5 . Nếu Đen muốn pha ngang kế hoạch đó với 1...h5 thì nước tiếp theo 2. g4! hg 3. ¤g5 rồi ¥xg4 và h4 dẫn tới thắng lợi.

      Còn trong hình thứ II thế cờ hoàn toàn khác hẳn Trắng có trung tâm thu hẹp nên có vài ưu thế không gian . Nhưng chúng ta đều rõ khi xét về trung tâm không chỉ tính riêng các Chốt mà còn phải xem xét đến các quân. Ở đây ta thấy tất cả các quân Đen ( quân nhẹ ) đều tham gia vào việc tranh chấp trung tâm. Điều nầy lại không như thế đối với Trắng , nhất là quân Tượng ở d2. Ngoài ra , khả năng của Đen chơi c5 không thể bỏ qua được , nước đi không những loại bỏ trung tâm thu hẹp của Trắng mà còn mở cột “ d “ nữa. Như vậy ta thấy rõ tình thế ở trung tâm không cho phép Trắng tấn công ở cánh . Kế hoạch hay nhất đối với Trắng lúc nầy là nhập thành gần rồi trung tâm hóa các quân nặng  (¦ad1 , ¦fe1) . Trong ván cờ thực sự , Trắng tính toán sai thế cờ nên khởi công ngay vào cánh Vua với h4. Sau nước 1...c5 Trắng không thể tránh khỏi thất bại do sai lầm chiến lược tai hại.

          Một thí dụ nữa đáng chú ý được trình bày trong hình

 Một thế cờ đặc trưng cho phòng thủ Sicile. Kế hoạch chiến lược đúng cho Trắng là một thế công sắc bén ở cánh Vua với những nước đi như g4 g5 ¥g2 , ¦f3 , ¦h3 , £h4 . Còn bên đen sẽ tìm kiếm cơ hội bên cánh Hậu với cột mở “ c “  để hoạt động . Ta phải chú ý là khi bên Trắng tấn bên cánh Vua , Trắng phải nắm đủ vững  quyền kiểm soát trung tâm nhằm ngăn ngừa một cuộc đột phá của Đen . Trong triều hướng Mã Trắng ở c3 và Tượng ở f3 đóng một vai trò quan  trọng qua sức ép của các quân đó lên ô d5. Cho  nên trước khi tấn công , Trắng phải đảm vị trí quân Mã ở c3 với nước đi a3 . Trong ván cờ Trắng đã không làm vậy mà lại tấn công ngay với  1. g4 để cho Đen phản kích rất mạnh với :1...b4 2. ¤e2 e5! 3. f5 Nếu 3. g5 ¤g4 4. ¥xg4 ¥xg4 5. f5 ¥xe2 6. £xe2 d5  3...d5 Bây giờ hay nhất cho Trắng là 4. ed e5! 5. dc ef 6. cd f e 7 . £xe2 ¦xd7 nhưng bây giờ dù Đen bỏ một Chốt vẫn có thế cờ hay hơn khi Trắng có Chốt yếu và Vua trống trải .Trong ván cờ Trắng bỏ qua đường hướng này mà lại tiếp tục thế công dù lỗ 1 Chốt với : 4. g5 ¤xe4 và bây giờ ưu thế trung tâm Đen quá lớn không thể cho Trắng hy vọng thành công bên cánh sau vài đường đe dọa nữa , Trắng thấy thế công mình bị đẩy lùi và Đen đã có thể phản công thắng lợi bên cánh Vua Trắng suy yếu .

Thí dụ trên cho thấy một trung tâm không vững chắc bao giờ cũng là một trở ngại cho một cuộc tấn chốt bên cánh Vua . Nước đột phá ở trung tâm của Đen chứng tỏ đó là một đòn phản kích kiến hiệu . Trong thí dụ sau , thế trung tâm của Trắng thụ động nhưng lại vững chắc , nên Trắng có lý khi khởi sự một thế công bên cánh.

          Steinitz –  Chigorin 

 ( trận đấu 1892  Ván cờ Tây Ban Nha )

1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 ¤f6 4.d3 d6 5.c3 g6 6.¤bd2 ¥g7 7.¤f1 0–0 8.¥a4 ¤d7 8...¤e8 rồi f5 hay hơn 9.¤e3 ¤c5 10.¥c2 ¤e6

( Hình ) Các nước đi  d3 và c3 kết hợp với việc chuyển Tượng về c2 đặc trưng cho kiểu bố trí của Steinitz . Hiện tại Trắng từ bỏ mọi ý định kiếm ưu thế ở trung tâm với d . Thực ra Trắng còn để cho Đen khả năng tiến vào trung tâm . Kế hoạch bên Trắng là mở cột “h” với h4 ,h5 rồi dần  dần xây dựng một thế công vào cánh Vua .

11.h4! ¤e7 Đen cố gắng đáp lại thế công  ở cánh với nước đột phá ở trung tâm nhưng các Trắng được bố trí đủ thuận lợi để đối phó với   mối đe dọa này . Khả năng 11...f5  dẫn đến mở ván cờ với vị trí Vua rất trống trải thí dụ : 12.exf5 gxf5 13.d4 e4 (13...f4 14.£d3!) 14.¤g5 ¤xg5 15.hxg5 £xg5 16.¤d5 £xg2 (16...£d8 17.£h5) 17.£h5 £g6 18.£xg6 hxg6 19.¤xc7 ¦b8 20.¥b3+ và Trắng thắng

12.h5 d5 13.hxg6 fxg6? Sắp thấy rõ việc mở đường chéo a2-g8 chỉ gây nguy hiểm cho Vua Đen . Hay hơn nên đi 13... hg dẫn tới thế cờ mà kế hoạch chiến lược của Trắng đã dự trù sẵn với £e2 rồi ¥d2 ,000 và nếu cần  ( sau ¤f4 của Đen ) £f1. Trắng duy trì thế thủ ở trung tâm trong khi gia tăng áp lực lên cánh Vua

14.exd5! Nước đi vừa rồi của Đen đã thay đổi hẵn thế cờ . Bây giờ Trắng không cần giữ chặt điểm c5 vì Chốt cô lập Đen không đủ cô động để đe dọa một cuộc đột phá ở trung tâm với nước đi trên , Trắng có thể gây sức ép lên đường chéo a2-g8 và khi nào thuận tiện đột phá luôn ở trung tâm.

14… ¤xd5 15.¤xd5 £xd5 16.¥b3 £c6 17.£e2 Ngăn chặn mọi khả năng có thể có trong việc đẩy Chốt e5 cùng lúc sửa soạn chấm dứt triển khai với 000.

17… ¥d7 18.¥e3 ¢h8 19.0–0–0 ¦ae8 20.£f1! Chờ đợi việc mở cờ hoàn toàn với d4 Trắng đã nghỉ ngay tới việc phế xe vào h7 để sau đó Hậu sẽ xâm nhập cột “h” một cách quyết định . Thế cờ Đen không thể chống đỡ được nữa rồi . Cố gắng sau để phản công chỉ dẫn đến thua sớm hơn .

20...a5 21.d4! exd4 22.¤xd4 ¥xd4 22...¤xd4 23.¦xh7+ 23.¦xd4! ¤xd4

Đen hy vọng chống đở phần nào sau : 24. ¥xd4+ ¦f6 nhưng ngay bây giờ Trắng kết thúc bằng đòn phối hợp 24.¦xh7+ ¢xh7 25.£h1+ ¢g7 26.£h6+ ¢f6 27.£h4+ ¢e5 27...¢g7 28.¥h6+ 28.£xd4+ 1–0 Đen buông cờ nước chiếu hết sau 28... ¢f5 29. £f4#