TẤN CÔNG THIỂU SỐ ( CHIẾN LƯỢC TẬP III)

 TẤN CÔNG THIỂU SỐ

          Một trong những nguyên tắc chiến lược chính yếu là thế công chỉ có thể thành tựu được khi ta có ưu thế về lực lượng trên một điểm tấn công nào đó . Đây chỉ là một sự kiện thực tế ai cũng biết trong chiến tranh là muốn chiếm lĩnh một điểm phòng vệ của địch đòi hỏi lực lượng thế công phải đủ trùm bên địch .Nhưng Nã Phá Luân đã cho nhiều bằng chứng thực tế rằng ưu thế lực lượng không thể được tính toán một cách máy móc theo nghĩa số lượng, mà còn có thể nới rộng ra, là tập trung thực hiện, hay hơn, cơ động nhiều hơn, phối hợp hay hơn và nhiều yếu tố khác nữa . Cho tới những năm 20 việc tính toán máy móc về ưu thế theo lối số lượng thường là căn bản cho kế hoạch chiến lược . Sau đó giá trị thế công thiểu số được khám phá .

      Để cho rỏ nghĩa thế nào là tấn công thiểu số ta Hãy xem xét hình  Trong thế cờ nầy, đường hướng hay nhất cho trắng là a4 rồi a5 . Nước tiến  Nầy tạo lập một thế công của một thiểu số chốt Chống lại một đa số chốt . Lý do xữ lý của Trắn  là tạo cho bên Đen một chốt cô lập bên cánh Hậu dù Đen đổi chốt hay Trắng đổi nó , và sau đó Đen  Có một chốt thông , nó vẫn rất yếu và Trang co Thể phối hợp thế công lên chốt đó cùng lúc với tấn Chốt cánh Vua . Đây chỉ là một ví dụ đơn giản về thế công thiểu số . Tuy nhiên , thông thường quan niệm “ thế công thiểu số chốt “ chỉ áp dụng cho kế hoạch chiến lược xảy trong nhiều thế biến của Gambit Hậu với cấu trúc tương tự trong hình

Ở đây ta có thể thấy bên cánh Hậu Đen có tới 4 Chốt đối lại 3 của Trắng trong khi đó bên cánh Vua thì điều đó ngược lại . Xem xét kỹ lưỡng hơn  Thế cờ , ta thấy đa số chốt của Đen bên cánh Hậu Bị chốt d4 làm tê liệt phần nào , nước tiến chốt c5  Sau cd sẽ làm suy yếu chốt d5 và phá mất đa số Chốt của Đen . Việt tiến chốt b6 hay b5 sẽ gây suy yếu cho chốt c6. Bên Trắng cũng vậy , đa số Chốt cánh Vua cũng không có giá trị bao nhiêu . Trong những thế cờ với chuỗi chốt tương tự (Hình)

Kế hoạch chiến lược đúng cho Trắng là tấn chốt b4, b5 , Nếu Đen chơi cb hay ăn lại với quân ở c6 sau khi để cho Trắng đổi chốt, chốt Đen d5 rất yếu . Nếu Đen ăn lên c6 với chốt, chốt “c” trở nên yếu. Đen dĩ nhiên có thể đáp lại nước tiến chốt b4 của Trắng với a6 Trắng sẽ tiếp tục với a4  b5 và  nếu Đen đổi hai lần chốt ở b5 Đen sẽ có 2 chốt yếu , một ở b7 một ở d5 . Còn bên cánh Vua chính Đen lại đóng vai trò gây hấn. Đen có thể phản kích qua nước f5 , f4 .

        (Hình) sau đây cho thấy hai kế hoạch được sử dụng , Trắng khởi sự thế công thiểu số trước  tiên với 1.b4 f5 2.b5 f4 3.exf4 Bây giờ Đen  có thể cân bằng cờ với 3… cxb5 [3...£xf4 4.bxc6 £c7] 4.£b3 £d7 Trong trường hợp 2 Trắng sẽ  có một chốt yếu ở d4 và Đen ở c6 , và dù Đen có yếu kém nhận thấy rõ hơn vì ở trên 1 cột mở, lực lượng còn lại quá ít không đủ khai thác nên yếu kém này chỉ là một yếu tố không đáng kể .

Chúng ta thấy đòn phản kích f5, f4 của Đen kiến hiệu và hợp lý  như thế nào chống lại thế công thiểu số của Trắng. Tuy nhiên, thông thường Đen khó có cơ hội sử dụng vì để sửa soạn cho đòn phản kích đó , trên thực tế sẽ vấp phải vô vàng khó khăn. Vì vậy nhiều phương pháp khác chống lại thế công thiểu số đã được tìm kiếm. Trước đại chiến, trong các ván cờ, Đen cố gắng sử dụng quân tích cực để chống lại nước tiến chốt cánh Hậu cuả Trắng bằng cách phản kích lại bên cánh Vua, nhưng các phương pháp được áp dụng đó không thỏa mãn yêu cầu cấu trúc chốt đòi hỏi. Sau nhiều năm, mới thấy rõ đòn phản kích của Đen không hữu hiệu nên vì lý do đó thế công thiểu số vẫn được xem là một khí giới chết người. Môt trong những cơ hội cuối cùng mà phương pháp nầy ( phản kích bên cánh Vua ) được áp dụng đã xảy ra trong ván cờ giữa hai danh cờ hàng đầu thế giới, thời bấy giờ trong trận tranh chức vô địch thế giới năm 1948

Smyslov – Keres     

  ( Gambit Hậu ) Tranh vô địch thế giới Moscou 1948

1.d4 d5 2.c4 e6 3.¤c3 ¤f6 4.¥g5 c6 5.e3 ¤bd7 6.cxd5 exd5 7.¥d3 ¥e7 8.¤f3 0–0 9.£c2 ¦e8 10.0–0 ¤f8 11.¦ab1 ¤g6 12.b4 ¥d6 ( hình )

Đen không lý gì đến Trắng tấn Chốt cánh Hậu. Đen muốn với h6 đoạt cặp tượng rồi tìm kiếm hy vọng bên cánh Vua 13.b5 ¥d7  hợp lý với kế hoạch Đen hơn là 13...h6 14.¥xf6 £xf6 sau đó Trắng không thu lợi được gì nếu cứ tiếp tục với 15.e4 ¤f4! 16.e5 £e6 17.exd6 £g4

14.bxc6 ¥xc6 Trong các trường hợp như vậy, bao  giờ cũng sai lầm khi ăn vào c6 với một quân , một  Chốt c6 bao giờ cũng dể thủ hơn với chốt ở b7 và  d5 . Đen có nhiều triển vọng hơn sau 14...bxc6 15.¥f5 £c8 16.¥xd7 ¤xd7 15.£b3! Bây giờ điểm d5 yếu. Đen không còn khả năng nào khác hơn làrút lại quân Tượng tích cực và trở về vị trí cũ, như vậy Đen đã phí hai nước 15… ¥e7 16.¥xf6! Việc đổi quân thường là một đòn quan trọng trong thế công thiểu số. Nếu Trắng chơi 16.¥b5 ¤d7 17.¥xe7 ¤xe7  Đen sẽ có Mã hay bảo vệ điểm yếu kém bên cánh Hậu. Sau khi đổi quân , quân .¥f6 bị lạc lõng một thời gian dài. 16...¥xf6 17.¥b5 £d6 18.¦fc1 h5 19.¤e2 h4 20.¥xc6 Áp lực lên d5 đã cho kết quả là quân Đen trở nên thụ động . Bây giờ Trắng chuyển điểm yếu về c6. 20… bxc6 21.£a4 ¤e7 Về chiến lược thế cờ xem như thua rồi vì không thể về lâu về dài bảo vệ tất cả mọi điểm yếu trong thế cờ Đen. Nước đi đúng đắn là 22.£a6! sau đó không còn cách chống đở hữu hiệu nào nữa đối với mối đe 23. ¦b7 nuớc tiếp tục 22...h3 23.g3 thay vì cho Đen cơ hội tấn công chỉ gây suy yếu chốt h . Tuy nhiên bên Trắng lại sai lầm nên chọn một kiễu cách để cho Đen có nhiều khả năng chống đỡ hay hơn  22.¦b7?a5! 23.h3 Sau 23.¦cb1 ¦eb8! 24.¦xb8+ ¦xb8 25.¦xb8+ £xb8 26.£xa5 £b1+ 27.¤e1 ¤f5 28.¢f1 ¤d6  quân đứng tích cực  23...¦eb8 24.¦cb1 ¦xb7 25.¦xb7 c5! 26.¦b5 Tránh nước 26.dxc5 £xc5 27.¤xh4? d4  26...cxd4 27.¤fxd4 ¦c8?  Một sai lầm. Hay hơn nên 27...£c7! để sau đó Đen có rất nhiều triển vọng chống đỡ được thế cờ 28.¤b3 ¥c3 29.£xh4 ¦c4 30.g4! a4 31.¤bd4 ¥xd4 32.¤xd4 £e5? 32...¤c6 hay hôn  33.¤f3 £d6 34.¦a5 ¦c8 35.¦xa4 ¤g6 36.£h5 £f6 37.£f5 £c6 38.¦a7 ¦f8 39.¦d7 d4 40.¦xd4 ¦a8 41.a4 1–0 Đen đầu hàng .

Dù sau ván cờ nầy không phải không có lầm lỗi . Nó vẫn cho thấy những nổi khó khăn Đen phải đối phó nếu Đen muốn chống lại thế công thiểu số chỉ với quân tích cực không thôi. Ta thấy rõ ràng là Đen cần tìm kiếm một kế hoạch khác phù hợp với đặc tính  chiến lược của thế cờ . Ta cũng đã thấy nước tiến chốt hợp lý f5 – f4 rất khó tiến hành trong thực tế . Vậy phải chọn kế hoạch nào bây giờ ? Trong các giải cờ , có 3 kế hoạch chiến lược sau đây được thực hiện :

          1.Khai thác điểm yếu kém c4 và trong vài trường hợp cả điểm e4 .

2.Ngăn chặn chốt “b” của Trắng tiến lên với nước tiến chốt  b5 của Đen. Việc nầy được nối tiếp với việc vô hiệu hóa ô c6 qua việc chiếm ô c4 với quân Mã.

3.Thay đổi cấu trúc chốt bằng cách đưa Mã lên ô c4 rồi ép buộc Trắng phải đổi quân và Đen ăn lại với chốt . ( còn tiếp)

Tài liệu từ : Thầy Quách Anh Tú

TƯƠNG QUAN GIỮA THẾ CÔNG Ở CÁNH VỚI TRUNG TÂM.( CHIẾN LƯỢC TẬP III)

5. TƯƠNG QUAN GIỮA THẾ CÔNG Ở CÁNH VỚI TRUNG TÂM.

          Ta đã xem qua chương về trung tâm và nhận thấy rằng thông thường hoạt động bên cánh chỉ hữu hiệu khi ta có thế cờ ở trung tâm thật vững chắc. Có vẻ như chỉ có ưu thế ở trung tâm mới là tiền đề cần thiết cho mọi thế công ở cánh . Nhưng thật sự thường không phải vậy , nhiều ván cờ qua thi đấu cho thấy một thế công ở cánh thành công có thể thực hiện được khi thế cờ ở trung tâm chỉ cân bằng hoặc ngay cả khi đối phương có ưu thế ở đó. Tuy nhiên một thế công như vậy luôn luôn thất bại nếu đối phương có thể mở cờ ở trung tâm,đoạt được cột , đường chéo mở , tiền đồn cho các quân của họ, hoặc nếu đối phương có thể ép lùi các quân tấn công qua việc họ đột phá ở trung tâm. Chúng ta có thể nêu lên tương quan giữa 1 thế công ở cánh với trung tâm như sau ,tiền đề cho một hoạt động ở cánh thành công là 1 ưu thế ở trung tâm hoạc tối thiểu một trung tâm vững chắc dù thụ động . Việc đánh giá giữa trung tâm và khả năng cho một thế công ở cánh vẫn là một vấn đề chiến lược phức tạp, ngay cả trong những ván cờ của các Đại Kiện Tướng , ta vẫn thấy thế công ở cánh được khởi sự ngay khi thế cờ ở trung tâm cho thấy việc nầy không thể thành công được .

          Bây giờ ta hãy xem xét thế cờ trong hai đồ hình sau và xét xem Trắng có hữu ích không khi khởi sự thế công cánh Vua.

          Trong hình thứ I Đen đã mất nhiều nước nên sẽ gắp khó khăn trong việc đẩy chốt c4

Như vậy Trắng sẽ rảnh tay thực hiện thế công cánh Vua quyết định . Trắng sẽ phải khởi sự  với 1. h4 rồi g4 và h5 . Nếu Đen muốn pha ngang kế hoạch đó với 1...h5 thì nước tiếp theo 2. g4! hg 3. ¤g5 rồi ¥xg4 và h4 dẫn tới thắng lợi.

      Còn trong hình thứ II thế cờ hoàn toàn khác hẳn Trắng có trung tâm thu hẹp nên có vài ưu thế không gian . Nhưng chúng ta đều rõ khi xét về trung tâm không chỉ tính riêng các Chốt mà còn phải xem xét đến các quân. Ở đây ta thấy tất cả các quân Đen ( quân nhẹ ) đều tham gia vào việc tranh chấp trung tâm. Điều nầy lại không như thế đối với Trắng , nhất là quân Tượng ở d2. Ngoài ra , khả năng của Đen chơi c5 không thể bỏ qua được , nước đi không những loại bỏ trung tâm thu hẹp của Trắng mà còn mở cột “ d “ nữa. Như vậy ta thấy rõ tình thế ở trung tâm không cho phép Trắng tấn công ở cánh . Kế hoạch hay nhất đối với Trắng lúc nầy là nhập thành gần rồi trung tâm hóa các quân nặng  (¦ad1 , ¦fe1) . Trong ván cờ thực sự , Trắng tính toán sai thế cờ nên khởi công ngay vào cánh Vua với h4. Sau nước 1...c5 Trắng không thể tránh khỏi thất bại do sai lầm chiến lược tai hại.

          Một thí dụ nữa đáng chú ý được trình bày trong hình

 Một thế cờ đặc trưng cho phòng thủ Sicile. Kế hoạch chiến lược đúng cho Trắng là một thế công sắc bén ở cánh Vua với những nước đi như g4 g5 ¥g2 , ¦f3 , ¦h3 , £h4 . Còn bên đen sẽ tìm kiếm cơ hội bên cánh Hậu với cột mở “ c “  để hoạt động . Ta phải chú ý là khi bên Trắng tấn bên cánh Vua , Trắng phải nắm đủ vững  quyền kiểm soát trung tâm nhằm ngăn ngừa một cuộc đột phá của Đen . Trong triều hướng Mã Trắng ở c3 và Tượng ở f3 đóng một vai trò quan  trọng qua sức ép của các quân đó lên ô d5. Cho  nên trước khi tấn công , Trắng phải đảm vị trí quân Mã ở c3 với nước đi a3 . Trong ván cờ Trắng đã không làm vậy mà lại tấn công ngay với  1. g4 để cho Đen phản kích rất mạnh với :1...b4 2. ¤e2 e5! 3. f5 Nếu 3. g5 ¤g4 4. ¥xg4 ¥xg4 5. f5 ¥xe2 6. £xe2 d5  3...d5 Bây giờ hay nhất cho Trắng là 4. ed e5! 5. dc ef 6. cd f e 7 . £xe2 ¦xd7 nhưng bây giờ dù Đen bỏ một Chốt vẫn có thế cờ hay hơn khi Trắng có Chốt yếu và Vua trống trải .Trong ván cờ Trắng bỏ qua đường hướng này mà lại tiếp tục thế công dù lỗ 1 Chốt với : 4. g5 ¤xe4 và bây giờ ưu thế trung tâm Đen quá lớn không thể cho Trắng hy vọng thành công bên cánh sau vài đường đe dọa nữa , Trắng thấy thế công mình bị đẩy lùi và Đen đã có thể phản công thắng lợi bên cánh Vua Trắng suy yếu .

Thí dụ trên cho thấy một trung tâm không vững chắc bao giờ cũng là một trở ngại cho một cuộc tấn chốt bên cánh Vua . Nước đột phá ở trung tâm của Đen chứng tỏ đó là một đòn phản kích kiến hiệu . Trong thí dụ sau , thế trung tâm của Trắng thụ động nhưng lại vững chắc , nên Trắng có lý khi khởi sự một thế công bên cánh.

          Steinitz –  Chigorin 

 ( trận đấu 1892  Ván cờ Tây Ban Nha )

1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 ¤f6 4.d3 d6 5.c3 g6 6.¤bd2 ¥g7 7.¤f1 0–0 8.¥a4 ¤d7 8...¤e8 rồi f5 hay hơn 9.¤e3 ¤c5 10.¥c2 ¤e6

( Hình ) Các nước đi  d3 và c3 kết hợp với việc chuyển Tượng về c2 đặc trưng cho kiểu bố trí của Steinitz . Hiện tại Trắng từ bỏ mọi ý định kiếm ưu thế ở trung tâm với d . Thực ra Trắng còn để cho Đen khả năng tiến vào trung tâm . Kế hoạch bên Trắng là mở cột “h” với h4 ,h5 rồi dần  dần xây dựng một thế công vào cánh Vua .

11.h4! ¤e7 Đen cố gắng đáp lại thế công  ở cánh với nước đột phá ở trung tâm nhưng các Trắng được bố trí đủ thuận lợi để đối phó với   mối đe dọa này . Khả năng 11...f5  dẫn đến mở ván cờ với vị trí Vua rất trống trải thí dụ : 12.exf5 gxf5 13.d4 e4 (13...f4 14.£d3!) 14.¤g5 ¤xg5 15.hxg5 £xg5 16.¤d5 £xg2 (16...£d8 17.£h5) 17.£h5 £g6 18.£xg6 hxg6 19.¤xc7 ¦b8 20.¥b3+ và Trắng thắng

12.h5 d5 13.hxg6 fxg6? Sắp thấy rõ việc mở đường chéo a2-g8 chỉ gây nguy hiểm cho Vua Đen . Hay hơn nên đi 13... hg dẫn tới thế cờ mà kế hoạch chiến lược của Trắng đã dự trù sẵn với £e2 rồi ¥d2 ,000 và nếu cần  ( sau ¤f4 của Đen ) £f1. Trắng duy trì thế thủ ở trung tâm trong khi gia tăng áp lực lên cánh Vua

14.exd5! Nước đi vừa rồi của Đen đã thay đổi hẵn thế cờ . Bây giờ Trắng không cần giữ chặt điểm c5 vì Chốt cô lập Đen không đủ cô động để đe dọa một cuộc đột phá ở trung tâm với nước đi trên , Trắng có thể gây sức ép lên đường chéo a2-g8 và khi nào thuận tiện đột phá luôn ở trung tâm.

14… ¤xd5 15.¤xd5 £xd5 16.¥b3 £c6 17.£e2 Ngăn chặn mọi khả năng có thể có trong việc đẩy Chốt e5 cùng lúc sửa soạn chấm dứt triển khai với 000.

17… ¥d7 18.¥e3 ¢h8 19.0–0–0 ¦ae8 20.£f1! Chờ đợi việc mở cờ hoàn toàn với d4 Trắng đã nghỉ ngay tới việc phế xe vào h7 để sau đó Hậu sẽ xâm nhập cột “h” một cách quyết định . Thế cờ Đen không thể chống đỡ được nữa rồi . Cố gắng sau để phản công chỉ dẫn đến thua sớm hơn .

20...a5 21.d4! exd4 22.¤xd4 ¥xd4 22...¤xd4 23.¦xh7+ 23.¦xd4! ¤xd4

Đen hy vọng chống đở phần nào sau : 24. ¥xd4+ ¦f6 nhưng ngay bây giờ Trắng kết thúc bằng đòn phối hợp 24.¦xh7+ ¢xh7 25.£h1+ ¢g7 26.£h6+ ¢f6 27.£h4+ ¢e5 27...¢g7 28.¥h6+ 28.£xd4+ 1–0 Đen buông cờ nước chiếu hết sau 28... ¢f5 29. £f4#

CHUỖI CHỐT BỊ CHẶN ( CHIẾN LƯỢC CỜ VUA TẬP III TIẾP THEO)

4. CHUỖI CHỐT BỊ CHẶN :

          Trong chương nói về trung tâm , ta đã thấy việc từ bỏ thế căng thẳng ở trung tâm có thể dẫn tới một chuỗi chốt bị chặn.  Một thí dụ được ( Hình ) minh họa

Nhiều sách cờ chỉ gọi đó một cách đơn giản là một chuỗi  Chốt , nhưng đối với tôi , việc đó không chính xác , danh từ chuỗi Chốt có thể áp dụng cho mọi cấu trúc Chốt liên kết với nhau , còn trong hình trên , điểm đặc trưng chính yếu là hai cặp Chốt Đen , Trắng bị chặn . Trong thế cờ như vậy khả  năng cho hai bên thế nào? Như chương trước cho thấy , Chốt Đen ở d4 hạn chế bên Trắng ở cánh  Hậu cho Đen ưu thế không gian ở đây , còn Chốt Trắng e4 có đặc tính y như vậy bên cánh Vua nhưng khiêm nhường hơn vì nó chưa qua làn ganh giữa bàn cờ . Chốt Đen cơ động hơn bên cánh Hậu và ngược lại bên cánh Vua . Đáng chú ý là Đen sẽ không cố gắng nới rộng không gian bên cánh Vua trong thế cờ như vậy vì việc tiến Chốt  f5 sẽ để cho Chốt e yếu sau khi Trắng đi ef . Chuỗi Chốt bị chặn thường định rõ đặc tính của thế cờ , cho mổi bên một ưu thế , một đa số Chốt về phẩm không phải về lượng trên một cánh nào đó . Phẩm đây nói về cơ động . Như thế mặt trận của Đen sẽ nằm bên cánh Hậu , của Trắng bên cánh Vua . Kế hoạch cho Đen là tiến hành nước tiến Chốt c4 ,để tiếp đó c d hoặc có thể nước đột phá c3 . Thường thường sau c4 nên lưu giữ thế căng thẳng cho tới lúc việc loại bỏ nó cho ta một cái gì cụ thể , một ưu thế cụ thể . Đối với Trắng , hành quân bên cánh Vua thường khởi đầu với f4 và nếu Đen đi f6 Trắng có hai đường hướng để theo,Trắng có thể mở cột “f” với nước fe hoặc có thể gia tăng ưu thế không gian với f5 Trong trường hợp cuối , cho thêm một mắt xích thứ 3 vào chuỗi Chốt bị chặn , đặc tính thế cờ vẫn như vậy , Trắng sẽ phải tiếp tục tấn Chốt với g4 , h4 ,g5.

          Việc cho thêm một mắt xích nữa vào chuỗi Chốt bị chặn xảy ra rất thường . Thường một bên trong thời gian tấn công cánh giải tỏa thế căng thẳng trong chốc lát và chuyển thế công một hàng tới dãy Chốt thấp hơn của chuỗi Chốt , Trong trường hợp trên ,Trắng sau f4 có thể di chuyển áp lực lên e5 xuống f6 , trong phòng thủ Pháp , sau 1. e4 e6 2. d4 d5 3. e5 c5 4. c3 Đen thường về sau chơi c4 để tiếp tục b5 , b4 . Mọi kế hoạch gia tăng số mắt xích trong một chuỗi Chốt bị chặn luôn luôn phải được cân nhắc kỹ lưỡng vì có cả khuyết điểm kèm theo . Ưu điểm là ưu thế không gian bên cánh được gia tăng , khuyết điểm là thế căng thẳng được giải tỏa trong vài nước , có thể đủ cho đối phương phá ,xuyên thủng bên cánh khác . Chính bên cánh Hậu mà ta phải cân nhắc thật kỹ lưỡng khi tính toán giải tỏa thế căng thẳng để tấn Chốt thêm 1 ô vì thế công đối phương lên cánh Vua có thể trở nên quyết định trước khi ta có thể nối lại thế căng thẳng bên cánh Hậu và tạo lập đe dọa mới . Việc tạm thời giải tỏa căng thẳng bên cánh Vua thường hữu hiệu hơn vì sẽ sắp tạo lập đe dọa mới nguy hiểm cho vua đối phương hơn.

          Ta phải thêm vài chú thích về những thí dụ lấy từ lý thuyết khai cuộc ,sau các nước:

1.e4 e6 2.d4 d5 3.e5 c5 Trắng có hai đường hướng để theo hoàn toàn khác hẳn nhau về căn bản đó là 4. c3 và 4. dc . Nếu Trắng chọn đường hướng sau 4.dxc5 ¤c6! 5.¤f3 ¥xc5 Cố gắng duy trì Chốt Trắng ở e5 và có ưu thế không gian bên cánh Vua . Tuy nhiên Trắng đã từ bỏ phần nào quyền kiểm soát lên e5 khi đi dc  nên sau 6.¥d3 f5! 7.exf6 ¤xf6 Và nếu thực hiện Trắng không thể kiểm soát hữu hiệu e5 nhằm ngăn chặn Đen tạo lập 1 trung tâm Chốt mạnh với e5. Khả năng còn lại bên Trắng từ nước thứ 4 cố ý bảo vệ mắt xích cuối của chuỗi Chốt với c3 . Điều nầy cho Đen thời cơ gây sức ép lên d4 . Một thế biến đặc trưng là: 4. 4.c3 ¤c6 5.¤f3 Trắng chậm khai triển nên không đủ thời giờ tiến Chốt 5.f4 £b6 6.¤f3 ¤h6! vì Đen lúc đó có thể tiếp tục với .¤f5 gây sức ép rất khó chịu lên d4 5...£b6 6.¥d3 cxd4! 7.cxd4 ¥d7 8.¥e2 ¤ge7 9.b3 ¤f5 10.¥b2 ¥b4+ 11.¢f1 0–0 12.g4 ¤h6 13.¦g1 f6! 14.exf6 ¦xf6 15.g5 ¦xf3 16.¥xf3 ¤f5 Với ưu thế cho Đen nhờ nước thí đã phá tan chuỗi Chốt  Trắng và sắp tiêu diệt mắt xích cuối , Chốt d4.Thí dụ : 17. Xg4 Te8 đe dọa Th5 Các nước đi của Đen trong thế biến nầy đặc trưng gây sức ép liên tục lên d4 . Nước đi 3...c5 quan trọng ở hai điểm cũng áp dụng cho các trường hợp tấn Chốt tương tự chống lại một chuỗi Chốt bị chặn. Trước nhất đó là căn bản cho hành động bên cánh Hậu ( mọi cấu trúc Chốt đặc trưng cho Đen một ưu thế không gian ) và cho phép Đen mọi lúc có thể mở cờ với  cd hoặc gia tăng ưu thế không gian với c4 . Thứ nhì nước đi nầy gây áp lực lên mắt xích cuối chuỗi Chốt địch d4 , áp lực nầy còn có thể tăng thêm với việc triển khai quân thích hợp (Hb6 và Mc6 )và thường sẽ ép buộc đối phương phải từ bỏ mắt xích quan trọng nhất với dc.

Trong lời ghi chú về phòng thủ Pháp ta mới xem xét việc tấn công vào mắt xích cuối chuỗi Chốt , cũng thường khi mắt xích tiến xa nhất có thể bị thanh toán một cách rất thuận lợi như nước đi thứ 13 của Đen f6 trong thế biến thứ 2 cho thấy . Mọi nước tiến Chốt mở cờ như vậy phải được sửa soạn kỹ lưỡng có quân yểm trợ và phải tính toán chính xác xem Chốt lạc hậu xảy đến ( trong phòng thủ Pháp , đó là Chốt e6) không trở nên một yếu kém trầm trọng và nếu bị thế yếu kém nầy có được bù đắp với một ưu thế nơi khác không ( thí dụ quân tích cực hơn ) . Thông thường việc tấn Chốt phá mắt xích xuống sâu của một chuỗi Chốt có thể được xem là trường hợp ngoại lệ bất thường và thường chỉ được áp dụng khi có đủ quân yểm trợ bố trí thuận lợi về chiến thuật . Phương pháp thông thường như ta đã thấy là tấn Chốt bên cánh kia với áp lực lên mắt xích cuối chuỗi Chốt . Điều nầy ta sẽ xem xét trong thí dụ sau đây :

Forgacs – Tartacover

 Petersbowg  1909  Phòng thủ Pháp

1.e4 e6 2.d4 d5 3.¤c3 ¤f6 4.¥g5 ¥e7 5.e5 ¤e4? 6.¤xe4 ¥xg5 7.¤xg5 £xg5 8.g3! Việc hơn nước đoạt được sau 8. ¤f3 trông có vẻ hấp dẫn nhưng sẽ dẫm lên việc tiến hành kế hoạch chiến lược Trắng tấn công với Chốt trên cánh Vua 8…c5 9.c3 ¤c6 10.f4 £e7 11.£d2 11.¤f3 ¥d7 12.¥d3? ( Với ý định trả đũa 12...00 với 13. ¥:h7!) cxd4 13.cxd4 ¤xd4  lời một Chốt . 11...¥d7 12.¤f3 0–0 13.¥d3 c4? Một thí dụ sai lầm về trường hợp di chuyển thế công xuống thêm một mắt xích chuỗi Chốt nữa . Trước khi Đen có thể phản công lại được , Đen đã ngã gục dưới thế công trên cánh Vua của Trắng . Đúng là ø13...cxd4 14.cxd4 (14.¤xd4 ¤xd4 15.cxd4 ¦ac8) 14...£b4 và trong cả hai trường hợp Trắng có ưu thế nhỏ vì có Tượng hay đối Tượng dở  14.¥c2 b5 15.0–0 b4 16.¦ae1 a5

 (Hình ) Rõ rệt Đen đánh giá thấp khả năng thế công Trắng lên cánh Vua . Đen vẫn tiếp tục hành động bên cánh Hậu có lẽ tính đáp lại nước sửa soạn 17. g4 với 17...f6! và đạt được cân bằng sau :18.ef vì Chốt yếu đã bù đắp qua Chốt f4 Trắng yếu luôn . Nhưng Trắng có thể đổi thứ tự nước đi và qua đòn thí hai Chốt đạt một thế công khó chống đỡ. 17.f5! [17.g4 f6] 17...exf5 Cần thiết vì Trắng đang đe dọa 18. f6 18.g4! fxg4  Tấn xuống nữa cũng không hay ,thí dụ: 18...f4 19.£xf4 f6 20.e6! ¥xe6 21.¥f5 ¤d8 22.¥xe6+ ¤xe6 23.£f5 ¦fe8 24.£xd5 ¦ac8 25.£xa5 ¦a8 26.£b6 với mối đe dọa 27. d5 19.¤g5 g6 sau19...h6 20.¤h7  Đen phải bỏ Chốt vì chạy xe thua ngay thí dụ : 20… ¦fe8 21.¤f6+ gxf6 22.£xh6 f5 23.¥xf5 ¥xf5 24.¦xf5 f6 25.¦xf6 Tuy nhiên nước đi trong ván cờ gây  suy yếu các ô đen và chỉ giúp cho thế công Trắng 20.¦f6 ¢g7 nếu 20...h6 21.¥xg6! fxg6 22.¦xg6+ ¢h8 23.¦xh6+ ¢g8 24.¦g6+ ¢h8 25.e6 ¥e8 26.¤f7+! ¦xf7 27.exf7 £xf7 28.£h6+ 21.¦ef1 ¥e8 mọi cách chống đở khác đều không kiến hiệu: 21...¥e6 22.£f2 ¤d8 23.£h4 h6 24.¤xe6+ ¤xe6 25.¦xg6+; 21...¤d8 22.£e1! h6 23.¤xf7 ¤xf7 (23...¦xf7 24.¥xg6 ¥e6 25.£h4 ¦f8 26.¥e8!) 24.¦xg6+ ¢h8 25.e6 ¦ae8 26.exf7! £xe1 27.¦xh6+ ¢g7 28.¦h7# 22.£f4 ¤d8 23.e6 ¦a6 24.£e5 ¢h6 25.¦1f5 fxe6 26.¤f7+ £xf7 27.¦h5+ ¢g7 28.¦xg6# 1–0

          Cho tới bây giờ ta mới chỉ xem xét những thế cờ với chuỗi chốt bị chặn gồm những chốt trung tâm .Tuy nhiên ta cũng thường gặp loại chuỗi chốt bị chặnnằm hẳn ở một bên cánh . Sau cácv nước đi 1. d4 ¤d6 2.c4 c5 3. d5 d6 chuỗi chốt bị chặn nằm hẳn bên cánh Hậu . Trong thế cờ như vậy Trắng phải tìm cách đột phá ở trung tâm với e4 – e5 và Đen bên cánh Hậu với b5- b4 .Thế cờ tương tự cũng hay xảy ra trong các thế biến Gambit Hậu khi Trắng đi c5 . Trong trường hợp nầy ,Đen phải cố gắng đột phá ở trung tâm còn Trắng bên cánh Hậu . Nếu Trắng có thể ngăn chặn hoạt động của Đen ở trung tâm , thế công Trắng bên cánh Hậu thường tỏ ra quyết định như thí dụ sau đây cho thấy :

Marcozy – Suchting 

 Barmen 1905

   Cấu trúc Chốt tỏ rõ chiến lược bên Trắng phải đột phá bên cánh Hậu . Nước tiến tức thời b5 về chiến thuật  không thể thực hiện được vì sẽ bị phản kích ¥xc5 ngay . Nhưng trong mọi trường   hợp Trắng không vội vàng gì , trước hết Trắng phải ngăn ngừa nước đột phá ở trung tâm  e5  hoặc bên cánh Vua f4 trước khi thực hiện nước tiến  công  của  mình

15.g3! axb4 16.axb4 ¦xa1 17.£xa1 ¤e4 18.g4! ¤xc3 19.£xc3 ¤f6 19...fxg4 20.¥xg4 Đen không thể cứu chốt “e” được Đen không thể cứu chốt “e” được 20.¥f4!  Đe dọa 21. ¤g6 như vậy lợi nước cần thiết để tấn Chốt g5 và chặn cờ bên cánh Vua 20...£c8 21.g5 ¤d7 22.¤d3! Có ưu thế không gian lớn ,Trắng không muốn đổi quân ,nhất là trong trường hợp nầy vì quân Mã rất cần thiết cho cánh Hậu . 22… ¥f7 23.¢d2 Vua cũng rất an toàn sau khi nhập thành gần .Nhưng Trắng muốn sửa soạn cho tàn cuộc với Vua xâm nhập cánh Hậu , đủ quyết định ván cờ 23...¥d8 24.¦a1 ¥c7 25.¦a7 ¦e8 Vẫn còn hy vọng thực hiện nước tiến chốt mở cờ e5 .Cẩn thận cho chắc , Trắng bèn ngăn lại vĩnh viễn 26.¥xc7 £xc7 27.f4 ¦b8 28.b5 £c8 28...cxb5 29.¤b4 ¥e8 30.c6! (30.¥xb5? ¤xc5) 30...¤b6 31.cxb7 Trắng thắng 29.b6! Trong thế cờ nầy , đây là nước rất mạnh , qua đó Trắng chuyển thế công từ c6 xuống b7 . Trắng sẽ tiếp tục thế công với ¤c1. ¤b3, ¤a5 sau đó sẽ ăn Chốt b7 với Mã và nếu Đen ăn lên với quân Xe , nước giằng Ta6 sẽ quyết định ngay . Phần bên Đen không có đủ không gian để điều quân nên khó chống đở hửu hiệu ¥e8 30.¤c1 ¤f8 31.¤b3 e5 Đòn phế nầy là phương cách duy nhất để bảo vệ ô b7 32.dxe5 ¤e6 33.¥d3 g6 34.h5 ¥f7 35.¤a5 ¤d8 36.e6! £xe6 37.h6 Đen có thể ngăn chặn nước chiếu hết nhưng không thể cứu thoát Chốt “b7” 37…d4 38.£xd4 £a2+ 39.¢e1 ¤e6 40.£e5 ¦e8 41.¤xb7 £b3 42.¥e2 £b1+ 43.¢f2 £h1 44.¤d6 £h4+ 45.¢g2 ¤xf4+ 46.£xf4 ¥d5+ 47.¥f3 ¥xf3+ 48.¢xf3 1–0  Đen thua

Trong ván cờ trên , nước tiến chốt c5 cho thấy đó là một khí giới lợi hại . Trong vài thế cờ Gambit Hậu nước đi đó lại là một sai lầm vì để cho đối phương đột phá với e5 . Một thí dụ với thế biến sau : 1. d4 d5 2. c4 e6 3. ¤c3 a6 4. c5? e5! 5. de ¥e6 6. ¥e3 ¤e7 rồi tiếp ¤f5  và ¤c6.

          Có vài nhận xét về chuổi Chốt bị chặn . Ta đã thấy mỗi bên đều có địa bàn hoạt động riêng rẽ, chỗ quân Chốt tiến xuống sâu nhất đang đóng . Nếu mỗi bên có thể cho chốt tiến lên nơi địa bàn hoạt động của nó và tấn công vào mắt xích cuối cùng chuỗi Chốt đối phương , bên đó có thể đạt ưu thế quyết định . Hệ quả cho thấy là mọi vật cản trên đường đi của nó ( một quân cản của đối phương hoặc chốt chồng của chính ta ) không thể cho phép hiện diện và nếu có ,phải được loại trừ càng nhanh càng tốt . Trong thế biến 1. e4 e5 2. ¤f3 ¤c6 3. ¥c4 ¥e7 4. d4 d6 5. d5¤b8 6. ¥d3 ¤f6 7. c4 00 Trắng sẽ sơ sót lớn nếu cứ tiếp tục với 8. b4? vì sau 8...a5! 9. b5 ( hoặc 9. ba ¦:a5  và ¤bd7  ) nước đột phá thông lệ c5 không còn có thể thực hiện được nữa . Từ đó ta có thể thấy nước tiến Chốt b4 trong những thế cờ như vậy thông thường không thể chơi được trước khi nước phản kích a5 chưa có nước đón a3.

          Về căn bản , ta đã thấy phương pháp kiến hiệu nhất chống lại chuỗi chốp bị chặn là tấn chốt hướng về mắt xích cuối của chuỗi chốt bị chặn của đối phương . Tuy nhiên điều nầy không phải bao giờ cũng thực hiện được vì đối phương có thể nhiều khi phá tan kế hoạch của ta qua đòn chiến thuật . Trong phòng thủ Pháp chẳn hạn ,nước khai triển quân ¤f3  hay bị ép buộc trước khi có thể chơi f4 . Hậu quả là chốt cánh Vua không tiến lên được và một kế hoạch khác phải được sử dụng . Thông thường ,với cấu trúc chốt (d4,e5/ d5,e6) Trắng vẫn có thể sử dụng ưu thế không gian của mình để xay dựng một thế công với các quân trên cánh Vua , có thể với £g4, ¥d3 khởi động vài đe dọa chiến thuật  như phế Tượng vào h7 , tấn công ô g7 qua nước h6 và gây suy yếu cánh Vua qua h4,h5,h6 .

   Trong hình có vẻ nước sửa  soạn cho việc  tiến  Chốt f4,f5 với  ¥e3  và  ¤e1  là đúng . Nhưng thật ra nếu Trắng thực hiện như vậy , Đen sẽ có cơ hội mở cờ với f6 . Đường hướng đúng nhất ở đây là từ bỏ việc tiến chốt cánh Vua để ngăn chặn nước thoát cờ của Đen qua việc gia tăng kiểm soát ô e5 với các nước đi như £e2 và ¥f4 . Chỉ sau đó mới có thể tấn   công bên cánh Vua Đen không có Chốt trợ giúp.
       Tài liệu từ : Thầy Quách Anh Tú