Sử dụng sức mạnh của chốt thông
Nếu trong tấn công vua chốt thông đóng vai trò tương đối nhỏ, đối khi nó hoàn thành vai trò đâm vào vua đối phương. Khi đó trong tấn công ở trung tâm và bên cánh hậu ý nghĩa của chốt thông phần nào trở nên vĩ đại. Ở trung tâm bàn cờ chốt thông thường bị bẻ gãy trước hàng loạt quân đối phương, trên cánh hậu sự đe dọa di chuyển tiến lên của chốt thông làm tê liệt quân đối phương và tạo ra sức mạnh vượt bậc tổ chức đợt tấn công quyết định bên phần khác của bàn cờ. Đây là tính chất hai mặt của chốt thông- Đó là sức mạnh tấn công và lô kéo như thế nào. Trong nhiều trường hợp tạo ra chốt thông giúp đạt được ưu thế quyết định.
Chúng ta xem xét một vài thí dụ từ thực tiễn ván đấu của Alekhine những ván đấu của ông ta tấn công ở trung tâm và bên cánh Hậu, những nét đặc biệt hiệu quả khi xuất hiện chốt thông đe dọa, những quân chốt thông được di chuyển nhờ sự trợ giúp yểm trợ bằng các quân khác.
Ván 11: Alekhine – Tarash, Gasting, 1922, phòng thủ Slav
1.d4 d5 2.c4 c6 3.¤f3 ¤f6 4.¤c3 dxc4 5.e3 b5 6.a4 b4 7.¤a2 e6 8.¥xc4 ¥e7 9.0–0 0–0 10.£e2 ¥b7 11.¦d1 ¤bd7. Không vội vã với nước đi này, giữ được khả năng khi di chuyển Mã tới c6. Nước đi được cho là mạnh hơn 11...a5.
12.e4 a5. Lúc này từ nước đi này tốt hơn vẫn giữ nước di chuyển chốt tới c6. Điều này có thể làm ngay hoặc sau nước 11...£c7.
13.¥g5 ¦e8. Bảo vệ Tượng e7 và nhận được khả năng di chuyển Hậu, không lo sợ nước đi đe dọa e4- e5.
14.¤c1. Thế cờ điển hình cho thế cờ cụ thể khi di chuyển Mã tới điểm b3, từ đó Mã sẽ áp lực lên trung tâm và điểm a5 và c5.
14...£b6 15.¤b3 h6 16.¥e3 ¥a6. Cuộc di chuyển khuôn mẫu dẫn đến kho 1khăn lớn. Hiện giờ Đen phải suy nghĩ về sự cần thiết giải phóng trung tâmvà trong mọi trường hợp phải xác định được cấu trúc chốt. Liên quan tới điều này có phương án cần quan tâm là 16...¤g4 17.¥f4 c5! sau đó Trắng không có lợi khi 18.d5 exd5 19.exd5 ¥d6 hay 18.¥b5 ¥a6
17.¤fd2! Nước đi đương nhiên là Mã chuyển tới c4, từ đó Mã phát triển được áp lực mạnh.
17...¥xc4 18.¤xc4 £c7 19.£f3 c5. Đen khó khăn để tìm ra kế hoạch phòng thủ tốt. Họ rất gò bó trong không gian chật hẹpvà trong hậu phương của họ có nhiều điểm yếu, những điểm yếu quan trọng là a5 và c5. Đối phương khai thông cuộc tấn công bằng tất cả phương tiện có thể. Thử đổi chốt ở d4 cũng không đạt, còn trắng tạo chốt thông mạnh ở trung tâm, trung tâm mà đối phương không bị phong tỏa.
20.¥f4!.Chỉ như vậy. Sau khi nhanh chóng đi 20.d5 exd5 21.exd5 ¥d6 chốt d5 dường như không còn nguy hiểm. 20...£b7 21.d5 exd5 22.exd5.
Tình thế của Đen cực kỳ căng thẳng. Điểm thêm ưu thế thế trận của Trắng còn một điểm nữa là chốt thông mạnh ở trung tâm, tạo cho họ mở rộng mặt trận tấn công.
22...£a6. Lúc này bắt chốt a5 không được bởi vì khi đó Đen tấn công quân
Mã khác bằng chốt hay bằng Tượng từ d8. Tuy nhiên nước đi bình ổn của Xe tạo cho Đen có thế trận vô vọng.
23.¦ac1. Không có cách bảo vệ. Trong trường hợp 23...¥d8 có khả năng như thế này 24.¤d6 hoặc 24.¥e3 ¤e4 25.d6.
23...¥f8 24.¤bxa5 ¤e4 25.¤c6!.Đơn giản nhất là 25...£xa4 tiếp theo
26.¥xh6 gxh6 27.£g4+.
25...g5 26.¥e5 ¤xe5 27.¤6xe5 f6 28.£xe4 fxe5
29.d6!. Quân chốt này đóng vai trò quan trọng khi đạt được ưu thế quyết định, lúc này mang đến đòn quyết định. 29...¥g7 30.£d5+ ¢h8 31.£xc5. Đen đầu hàng.
Ván 12 Alekhine – Tomas, Karbxbad, 1923. Phòng thủ An Độ cổ.1.d4 ¤f6 2.c4 d6 3.¤f3 g6 4.g3 ¥g7 5.¥g2 0–0 6.0–0 ¤c6. Những bạn yêu thích phòng thủ Ấn Độ Cổ trong thời đại chúng ta cũng đi nước cờ này, tuy nhiên họ không có sự liên kết với di chuyển e7-e5, mà với nước c7-c5. Nếu Đen quyết định chơi tiếp e7- e5, thì Mã cần thiết di chuyển không phải tới c6 mà tới d7.
7.d5 ¤b8. Nước đi tốt hơn là 7...¤a5 để sau nước 8.£a4 tiếp tục 8...c5
9.¥d2 b6.
8.¤c3 e5. Trước sự di chuyển này tạo cho trắng gây áp lực mạnh ở trung tâm và bên cánh Hậu. Nước tốt hơn là 8...¤bd7 sau đó 9...a5 và 10...¤c5.
9.dxe6! fxe6 10.¥g5 ¤c6. Đen không thể đổi Tượng ô Đen, bởi vì 10...h6 làm yếu cánh Vua.
11.£d2 £e8 12.¦ad1. Đề phòng sự di chuyển Tượng của Đen sang cánh hậu, bởi vì 12...¥d7 tiếp theo 13.c5.
12...¦b8 13.¥h6 £f7 14.¥xg7 £xg7 15.¤g5!. Sau khi cẩn thận chuẩn bị Alekhine bắt đầu tấn công trung tâm đối phương. Sự thật là Đen chưa có sự đe dọa cụ thể nào. Nhưng họ cần phải kết thúc phát triển, điều này tạo cho Alekhine thời gian tìm ra đối tượng tấn công
15...e5 Phát triển Tượng tới d7 dường như tạo cho trắngđưa đội kỵ binh tới bờ vực của cánh khác 15...¥d7 16.¤b5 ¦bc8 17.¤d4 với ưu thế.
16.¤d5 ¤d4 17.e3 ¤c6. Trong trường hợp rút về e6 bị đe dọa f2-f4. Thí dụ 17...¤e6 18.f4! ¤xg5 19.fxg5 ¤xd5 20.¥xd5+ ¢h8 21.¦xf8+ £xf8 22.¦f1 và Trắng thắng.
18.f4! ¥g4 19.¦de1 ¦be8 Kết quả của chiến dịch bằng nước đi 15.¤g5,Trắng bố trí các quân và chốt của mình ở trung tâm. Tóm lại họ đã kiểm soát và làm chủ tất cả các điểm quan trọng. Đây là hoàn cảnh tạo cho Alekhine có cuộc tấn công chốt bên cánh Hậu.
20.b4!. Nước chìa khóa dẫn tới cuộc tấn công chốt bên cánh Hậu. Đe dọa nước b4-b5 quay trở lại không được, sau nước này Mã của Đen đuởi kịp từ ô đẹp c6, mở đường cho Tượng g2 tới ô yếu b7
20...h6 Đen không muốn Mã g5 chịu đựng hơn nữa, quân Mã đứng ngay ở cổng pháo đài của Vua.
21.¤xf6+ ¦xf6 22.¤e4 ¦ff8 23.b5 ¤d8 24.c5! Nước đi mạnh hơn lập tức bắt chốt. Đi nước 24.£a5 Đen đáp trả 24...exf4 25.gxf4 ¥f5 26.¤f2 ¥e6 với đòn phản công.
24...dxc5 25.¤xc5 ¥c8 26.a4 c6? Từng bước cũng cố thế trận của mình bằng nước 26...¢h7,27...¦e7 và 28...¦fe8. Đen có thể tính toán đòn phản công theo cốt “e” hoặc trong trường hợp tạo ra phòng thủ đổi Xe. Sự di chuyển chốt không sắc sảo tạo cho trắng sử dụng điểm yếu d6 để cống phá và đồng thời tạo ra chốt thông nguy hiểm.
27.£d6! b6 Đe dọa nước 28.£b8.
28.¤e4 exf4 Nước đi cần thiết, bởi vì nước đương nhiên là 28...cxb5 tiếp theo có thể là 29.fxe5 với đe dọa khủng khiếp 30.¤f6+.
29.bxc6! ¦e6 30.£d5 ¢h7. Cần tháo gỡ đòn giằng vì đe dọa nước
31.¥h3.
31.¤d6 ¥a6! Nước đi rất mạnh. Trong trường hợp 31...£c7 32.¦d1 Trắng giữ được hơn chốt, dẫn đến cuộc chiến không mấy phức tạp.
32.¦xf4 ¦xf4 33.gxf4 £e7. Đen không tìm được sự bảo vệ tốt hơn. Sau nước đi chính xác 33...£c3! Con đường dẫn đến thắng lợi tưởng chừng không dể dàng. Alekhine nói rằng, ông đã xem xét phương án sau 33...£c3! 34.¦d1! ¦xe3 (Nếu 34...£xe3+ thì 35.¢h1 và trắng thắng ) 35.£d2! £xd2 (hoặc 35...£c5 36.£f2) 36.¦xd2 ¦c3 37.¤e4! ¦c1+ 38.¢f2
¤xc6 39.¦d7+ ¢g8 40.¤f6+ ¢f8 41.¥d5 ¤e7 42.¦d8+ ¢g7 43.¤e8+ ¢h7 44.¦d7 ¦c2+ 45.¢f3 ¦e2 46.¥e4 thắng cờ. 34.¦d1 ¦xe3 35.¤e4! ¤e6 36.£e5!.
Đen không có cách phòng thủ khi đe dọa 37.¦d7 và 37.¤f6+.
36...¦d3 37.¦xd3 ¥xd3 38.¤f6+ ¢h8 39.¤d5+ £g7 40.£xe6. Đen đầu hàng.
Bây giờ chúng ta cùng xem xét chốt thông bên cánh hậu sẽ thế nào, khi có hai Tượng, giải quyết cội nguồn cuộc chiến ra sao.
Ván đấu 13. Sinner–Alekhine, Podebrad, 1936, Gambit Hậu chấp nhận.1.d4 d5 2.c4 dxc4 3.¤f3 a6 4.e3 ¥g4. Phương án này là sự sáng tạo của Alekhine, chúng ta đã nói tới điều này trong tập I.
5.¥xc4 e6 6.h3 ¥h5 7.£b3 ¦a7. Ở đây quân Xe đứng ở vị trí thụ động.
Tuy nhiên xa hơn nữa quân Đen sẽ tích cực Xe khi chốt bên cánh Hậu tiến lên.
8.a4 ¤c6 9.¥d2 ¤f6 10.¥c3 Sự di chuyển không có mục đích.Tiếp theo giải quyết điểm yếu bên cánh Vua 10.0–0 ¥xf3 11.gxf3 hoặc rút lui 10.¥e2.
10...¤d5 11.¤bd2 ¤xc3 12.bxc3 Trắng đồng ý hiến dâng quân Tượng thứ hai của mình. Bởi vì sau nước 12.£xc3 ¥b4 họ dường như còn chậm phát triển quân.
12...¤a5 13.£a2 ¤xc4 14.£xc4 ¥d6 15.¦b1 0–0 16.0–0 ¥g6
17.¦b2 c6 18.£b3. Nước mạnh hơn 18.¦a1 cản trở sự di chuyển của chốt b7.
18...b5 19.c4 ¦b7 20.¦a1 ¦b8 21.¦aa2 ¥c7 22.£d1 Nước không
chính xác tạo cho Đen bỏ bớt căng thẳng bên cánh Hậu và bảo đảm cho Đen có chốt thông của mình. Nước đi tốt hơn là 22.axb5 axb5 23.£c3. Phòng ngừa trường hợp Mã chuyển từ d2 qua b3 và c5
22...¥d3! 23.cxb5 Tất cả điều này không làm thỏa mãn đối phương.
23.£c1 còn giữ được áp lực.
23...cxb5 24.¤e1 ¥g6 25.£e2 £d6 26.¤df3 b4! Chốt thông của Đen tiến lên. Chốt thông này tạo áp lực cho đối phương, tạo cho Đen áp lực lớn tới hành động các quân của mình.
27.¤d3 ¥e4 28.¤c5 ¥d5 29.¤b3 Không thể đi 29.¦a1 vì 29.¥xf3 và 30...£h2+ thắng Xe.
29...¦fc8 30.¦a1 a5 31.¦c1 ¥b6 32.¦bc2 ¦xc2 33.£xc2 £d7! Sự di chuyển tinh tế. Đen buộc đối phương mở đường cho chốt b4 sau nước 34.¤c5 ¥xc5 35.dxc5 b3 sẽ rút lui cột mở “c”.
34.e4 ¥xb3 Một trong những Kiện tướng đã sắc sảo nhận ra là “Ưu thế cơ bản” của hai Tượng là một trong số đó có thể đổi quân. Điều nhận định này cần hiểu là khi đổi quân sẽ tạo ra ưu thế khác.
35.£xb3 ¦c8 36.¦c4 ¦xc4 37.£xc4 h6 38.d5 Không thể cùng một lúc giữ chốt a4, d4 và côt mở.
38...£xa4 39.£c8+ Nước đi hoàn toàn kém là 39.dxe6 £d1+ 40.¢h2 £d6+.
39...¢h7 40.£b7 ¥d8 41.£xf7 £a1+ 42.¢h2 £f6
Giằng chốt thông Đen dễ dàng chiến thắng.
43.£d7 b3 44.h4 b2 45.£b5 exd5. Trắng đầu hàng.
Trong hai ván cờ sau chốt thông có đời sống ngắn ngủi tuy nhiên Alekhine sử dụng hiệu quả chúng trong cuộc tấn công và đạt được ưu thế quyết định.
Ván 14. Alekhine – Keres, Minkhen, 1942, Phòng thủ Ấn Độ Mới.
1.¤f3 ¤f6 2.c4 b6 3.d4 ¥b7 4.g3 e6 5.¥g2 ¥e7 6.0–0 0–0 7.b3. Một phương án khiêm tốn, sau nước đi 7...c5 cho Đen thế trận cân bằng. Đại Kiện tướng Keres chọn con đường phức tạp hơn.
7...d5 8.¤e5 c6 9.¥b2 ¤bd7 10.¤d2 ¦c8 11.¦c1 c5 12.e3.Với cấu trúc như vậy Trắng khó có thể tính đến ưu thế ở trung tâm. Trước đó cần phải sử lý phương án mạnh hơn e2-e4. Lúc này Đen chưa đe dọa gì, họ cần được theo dỏi chú ý tới việc đổi chốt ở trung tâm.
12...¦c7 Nước đi điển hình cho việc di chuyển thế trận như vậy, tạo áp lực trên cột “c” và đường chéo h1-a8.
13.£e2 £a8 14.cxd5 ¤xd5 Hai nước cuối có thể Đen có lợi. Nếu họ không muốn ăn bằng chốt lên d5, thì họ có thể lùi Hậu không tới ngay a8 mà bắt đầu tới b8 (để bảo vệ ¦c7) và chỉ sau khi ¦fd8 chơi tiếp £a8. Bây giờ ưu thế của Trắng bên cánh Hậu đạ trở nên khó chịu.
15.e4 ¤5f6
16.b4! .Lợi dụng việc không bải vệ ¦c7, Alekhine tạo ra nguy hiểm, tiếp theo là đẩy chốt b5.
16...¦fc8 17.dxc5 bxc5 18.b5 a6 Con đường mạo hiểm. Đen hy vọng sự yếu kém của chốt b5 cho phép tạo chốt thông, nhưng họ đã tính sai. Sự thật là con đường tốt hơn đối với họ là không nhận thấy, bởi vì lập tức bị đe dọa bằng sự chuyển động của chốt a2.
19.a4 axb5 20.axb5 £a2? Dẫn tới mất chất, tuy vậy không có thế trận như vậy quân Đen đã ở tình trạng nặng nề.
21.¤ec4! .Đe dọa bắt Hậu và ép nó phải lùi về phía sau.
21...£a8 22.¥xf6! Trước khi nghiên cứu “quân thù” Alekhine giành cho họ những nước đi thông thường mãnh mẽ và có thứ tự. Ăn bằng chốt lên f6, đòn đánh quyết định nhảy Mã c4 đến b6 hoặc d6.
22...gxf6 23.b6
Lúc này thí chốt b6 cho phép trắng có khả năng ưu thế chất.
23...¦c6 24.e5 ¦xb6 25.¤xb6 ¤xb6 26.¥xb7 £xb7 27.exf6 ¥xf6 28.¤e4 ¥e7 29.£g4+ ¢h8 30.£f4 Hơn chất cộng với thế trận yếu kém của Vua Đen tạo cho Alekhine nhanh chóng kết thúc ván cờ có lơi cho mình. 30...¥f8 31.¤xc5 £c7 Điều dể hiểu là Mã c5 bắt không có lợi vì Xe sẽ ăn tới c5 và nước chiếu tiếp theo ở d4 hoặc ở e5. 32.¤xe6 £xf4 33.¤xf4. Đen đầu hàng.
Ván 15. Alekhine – Kolle, Skarboro, 1926, Phòng thủ Ấn Độ Mới.
1.¤f3 ¤f6 2.c4 e6 3.g3 b6 4.¥g2 ¥b7 5.d4 ¥b4+ 6.¤bd2 0–0 7.a3 ¥e7 8.0–0 d5 Đơn giản hơn 8...c5 với sự đổi quân ở trung tâm và hoàn toàn cân bằng.
9.b4 a5 Ở đây đi c7-c5 dường như mạnh hơn. Từ chối đổi chốt của Trắng bên cánh Hậu, Kolle tiếp tục nhẫn nhịn điều này với nhiều khó chịu.
10.b5 c5 Bây giờ đi nước này không kịp. Nước đi chính xác 10...c6!
11.¤e5 £c7 Sau đó tiếp tục đổi chốt.
11.¥b2 ¤bd7 12.¤e5 ¦c8 13.e3 ¦c7 14.cxd5 ¥xd5 Như trong những ván trước, đối thủ của Alekhine tạo cho quân Trắng thâm nhập vào hậu phương của mình. Có khả năng phòng thủ là 14...exd5
15.¤c6! ¥xc6 16.bxc6 ¤b8 cũng thí quân, chốt b4 được trợ giúp bằng các quân của mình tiến hành cuộc tấn công quyết định.
17.dxc5 ¥xc5 18.¥e5 ¥d6 19.¥xf6 gxf6 Nước bắt buộc vì 19...£xf6? tiếp tục 20.¤e4.
20.£g4+ Để buộc Vua Đen xa trung tâm là biện pháp mà ta sẽ thấy sau này.
20...¢h8 21.£a4! £e7 Chốt c6 cản trở hoạt độngcủa quân Đen, không có một quân nào trong số đó không rời khỏi phần này, hạn chế ba hàng ngang cuối.
22.¤c4 ¥c5 23.£b5 ¦fc8 24.¤xb6 ¥xb6 25.£xb6 ¤xc6 26.¥xc6 ¦xc6 27.£xa5
Đây là sự tổng kết chiến dịch, bắt đầu bằng nước 15.¤c6!. Trắng hơn chốt, tuy vậy còn một vài khó khăn kỹ thuật, cần phải chiến thắng. Cụ thể về tàn cuộc này độc giả xem trong phần tàn cuộc quân nặng.
27...¦c5 28.£b4 £c7 29.a4 ¦a8 30.¦fd1 ¦c4 31.£b5 ¦b8 32.£d7! £xd7 33.¦xd7 ¢g7 34.a5 ¦bb4 35.a6 ¦a4 36.¦dd1. Đen đầu hàng. Từ quan điểm này chúng ta xem xét chủ đề thú vị được dẫn ra dưới đây, những ván đấu mà Alekhine kết hợp tấn công ở trung tâm với đòn chiến thuật bên cánh Vua.
Ván 16. Saitar – Alekhine , Praha, 1943, Khai cuộc Reti
1.¤f3 ¤f6 2.c4 e6 3.b3 c5 4.¥b2 ¤c6 5.e3 d5 6.d4. Phương án đã biết không mang lại lợi thế cho Trắng. Nước đi cuối của họ là cần thiết. Vì Đen có sự di chuyển chốt tới d4, dường như chiếm quyền chủ động ở trung tâm.
6...cxd4 7.¤xd4 ¥b4+ Trắng tiến tới đồng ý đổi quân Tượng quan trọng ở b2, bởi vì khi 8.¤c3 nước khó chịu tiếp theo 8...¤e4
8.¥c3 ¥xc3+ 9.¤xc3 e5 10.¤xc6 bxc6 11.cxd5 cxd5 12.¥b5+ ¥d7 13.¥xd7+ £xd7
“Sự nhận được trong ván cờ này là khả năng tình thế của Trắng bao gồm cấu trúc chốt ưu thế bên cánh Hậu của họ. Cấu trúc chốt này trong tàn cuộc có thể trở nên nguy hiểm cho đen. Khả năng của Đen là phải di chuyển trong tình thế thay đổi lớn của họ là chốt trung tâm “d”. Quân chốt này gây áp lực nghiêm trọng đến thế trận của đối thủ trong trung cuộc. Tiếp theo, Trắng sử lý thế nào để đơn giản hóa cuộc chiến. Chiến thuật của Đen cần tính đến sự thay đổi quân này” (Alekhine)
14.0–0 0–0 15.£d3 ¦fd8 16.¦fd1 ¦ac8 17.¦ac1 ¦c6 18.h3 h6
19.¤e2 ¦d6! Sự di chuyển quân của hai đấu thủ như thế là đương nhiên , cũng không cần phải giải thích nhiều. Trong nước đi cuối cùng của mình Alekhine cố lái tới việc đổi Xe và chuẩn bị di chuyển chốt trung tâm.
20.¦c2 ¤e4 21.f3 Cần phải nhanh chóng có biện pháp. Vị thế của Đen ở trung tâm rất mạnh. Họ không cần mạo hiểm cũng có thể tạo cho mình cuộc đột kích bên cánh vua. Đe dọa nước 21...¦g6 với cuộc tấn công điểm g2 và h3
21...¤g5 22.¢h2 Nước phòng thủ là 22...¤xh3+ 23.gh £xh3 24.¢f2 e4 với đòn tấn công quyết định.
22...£e7 23.¤g1 Phòng thủ điểm f3 và khai thông bằng nước 23...e4 nước đáp trả của Trắng 24.£d4. Đồng thời Trắng cũng cố điểm h3.
23...d4 Hy vọng trong trường hợp 24.e4 ¤e6 Bảo vệ được chốt thông ở trung tâm. Lúc này trắng chơi tốt, họ không cần giải thích về cấu trúc chốt trung tâm và chờ đợi thời cơ thuận lợi để giải tỏa căng thẳng.
24.¦e1. Cảm tưởng tất cả đều trật tự, bởi vì 24...e4 có khả năng 25.fxe4 £e5+ 26.¢h1 ¤xe4 27.¤f3 £f5 28.¢g1!. Trắng kịp thời phòng thủ. Nhưng nước đi tiếp theo của Alekhine làm thay đổi bức tranh cuộc chiến.
24...¦g6! Nước đi khó tìm ra, mục tiêu của nước đi này là buộc bắt quân ở d4. Alekhine đề xuất phương án 25.¢h1 e4 26.fxe4 ¤xe4 27.¤f3 ¦c6! nếu 28.¤xd4? thì 28...¦xc2 29.£xc2 ¦xd4 30.exd4 ¤g3+ 31.¢h2 £xe1 và thắng cờ. Tuy nhiên phương án này sai lầm. Trắng có thể chơi 28.exd4! và hơn chốt. Nước chính xác 27...dxe3 28.£xe3 ¦e6!
25.exd4 £d6! 26.¢h1 Tất nhiên không thể đi 26.¦xe5? £xe5+.
26...exd4 27.¤e2 ¤e6 28.¦ec1 Đổi một Xe khai thông cuộc chiến và tự bảo vệ mình dễ dàng. Lúc này Đen triển khai theo hướng đẩy chốt d4. Đồng thời trong mọi trường hợp địch thủ cố gắng phong tỏa chốt này.
28...£e5 29.¦c8 ¦xc8 30.¦xc8+ ¢h7 31.¦c1 ¤c5 32.£d2 ¦d6 Trước hết di chuyển chốt thông bằng cách nào. Alekhine hy vọng giữ được quân chốt này. Không chậm trể 32...d3 vì 33.¤f4 ¦d6 34.b4.
33.b4 ¤e6 34.£d3+ g6 35.a4 ¢g7 Biện pháp cũng cố chốt f7, nước đi hoàn thiện cho sự kiện tương lai sáng sủa.
36.a5 a6 37.¦d1 ¦d5! Bố trí quân nặng để có cuộc tấn công mãnh liệt quyết định. Lúc này trắng chuyển Mã tới e4 sau nước đi 38.¤c3 sự chịu đựng vì 28...dxc3 39.£xd5 £xd5 40.¦xd5 c2 và sự xuất hiện quân Hậu mới.
38.£e4 £d6! 39.f4 Không thể đề phòng ngay một lúc hai sự đe dọa là
39...d3 và 39...¦e5 Bởi vì 39.¤c1 ¦e5 40.£b1 nước đi bị động.
39...d3 40.¤c3 ¦d4 41.£e5+ £xe5 42.fxe5 ¤f4. Đã bỏ qua khả năng nhanh chóng giải quyết ván đấu bằng cách của mình 42...¦xb4 43.¦xd3 ¦b3 và sau đó ¦b3-a3xa5 Alekhine nói rằng ông chọn cách khác đến chiến thắng, một phong thái ông cho là nho nhã hơn.
43.b5!. Hy vọng duy nhất của trắng là phản công bên cánh hậu. Nhưng điều này nhà vô địch thế giới đã đề phòng.
43...¤e2! 44.¤b1. Vòng chung kết đẹp mắt nhận được sau những nước
44.bxa6 ¤xc3 45.a7 ¤xd1! 46.a8£ d2.
44...axb5 45.a6 ¦a4 Nước đi yếu 45...¤f4 vì 46.¤c3!. Lúc này Đen thu được tàn cuộc hơn chốt. Alekhine tiến hành tàn cuộc chính xác.
46.¦xd3 ¦xa6 47.¦d2 ¤g3+ 48.¢g1 b4 49.¦d3 ¤e2+ 50.¢f2 ¤f4 51.¦d4 ¦a2+ 52.¢f3 ¤xg2 53.¦xb4 ¤e1+ .
Lại thắng tiếp 1 chốt nữa, buộc đối phương chấm dứt sự kháng cự. Nếu
54.¢g4 thì 54...¦g2+ 55.¢f4 ¤d3+ 56.¢f3 ¦f2+ 57.¢e3 ¤xb4 58.¢xf2 ¤d3+
54.¢e4 ¦e2+ 55.¢d5 ¦xe5+ Trắng đầu hàng.
Có nhiều ván đấu chơi tuyệt vời giữa Alekhine và Bogoliubov. Đây là một trong những ván đó. Mặc dù nhà vô địch thế giới không giành được thắng lợi, nhưng quân chốt thông ở trung tâm của ông đã gây áp lực căng thẳng cho đối phương trong suốt ván đấu.
Ván 17. Alekhine – Bogoliubov, Đức, Hà Lan, 1929, Phòng thủ Slav.
1.d4 ¤f6 2.c4 c6 3.¤f3 d5 4.e3 e6 5.¥d3 ¤bd7 6.¤bd2 ¥e7 7.0–0
0–0 8.b3. Một trong những nhánh căng thẳng nhất của phòng thủ Slav. Trắng phát triển quân Tượng của mình để chúng hướng tới cánh Vua và sau đó liên kết với cuộc chiến giành ô trung tâm.
8...b6 9.¥b2 ¥b7 10.£e2 c5 11.¦fd1 cxd4 tạo ra cho đối thủ có chốt “treo” c4 và d4. Cụ thể chiến lược là cả hai bên có cuộc chiến sắc bén; tạo khả năng gây áp lực quân lên các chốt yếu. Đồng thời trong lúc đó Đen tự cho phép mình chơi mạo hiểm vì lúc đó các quân chốt khống chế Xe và Tượng, vị trí các quân này ở trung tâm có thể tiến lên.
12.exd4 dxc4 13.bxc4 ¦e8 14.¤e5. Hy vọng Trắng nhận được ưu thế ở cột “d” không thành hiệu lực. Do đó nước đi có khả năng hơn là 14.¦ac1 và tiếp theo 15.¥b1.
14...¤xe5 15.dxe5 ¤d7 16.¤e4 £c7 17.¤d6 Nước đi sắc bén cho cả hai và là nước đi mạo hiểm. Cũng chẳng được gì khi đi 17.¤f6+ ¤xf6 18.exf6 ¥xf6 19.¥xf6 gxf6 20.£h5 £c6! đòn phản côngcủa Đen có thể trở nên nguy hiểm, thí dụ 21.£xh7+ ¢f8 22.f3 ¢e7 23.¥g6 ¦f8 với sự đe dọa 24...£c5+ và 25...£g5 Nước đi bình ổn là 17.¤g3 tạo cho Trắng khả năng tốt. 17...¥xd6 18.exd6 £c6.
Quân của Trắng ở vị trí đe dọa, nhưng quân Đen có đòn phản công không kém. Bắt đầu một cuộc chiến phức tạp, quân chốt d6 đóng vai trò quan trọng; quân chốt này thu hút quân của đối phương, nó đã khấy đảo hoạt động của chúng. Thật lạ lùng, khi điều không dễ dàng này được nhà vô địch thế giới sử dụng sức mạnh chốt thông cho thế trận của mình.
19.£g4 e5 20.£g3 ¦ad8 21.¥e2 ¦e6 22.¥f3 Tháo gỡ sự đe dọa từ điểm g2 và nhận được khả năng củng cố bằng Xe trên ô d5. Mặc dù tất cả điều này tạo ra áp lực hùng mạnh, thế trận của Alekhine tiếp tục còn có những nghi vấn.
£c8 23.¥xb7 £xb7 24.¦d5 ¦g6 25.£h3 £c6 26.¦c1 ¦e8? Tính toán sai, Đen không nhận thấy là có thể không đạt được gì khi bắt chốt d6, bởi gì sau nước 26...¦xd6 27.¦cd1. Ở họ có ngay sự đáp trả 27...¤f8!, và sau nước 28.£d3 ¦g6! 29.¥xe5 (29.£xg6? ¦xd5!) 29...¦c8 Đen có thế trận tốt hơn.
27.¦cd1 h6 28.g3 ¦ee6 Cảm tưởng là quân chốt d6 không bảo vệ được, tuy nhiên nước đi sau của Alekhine đã chỉ ra điều ngược lại.
29.£h4! 29...¦xd6 30.£d8+ ¢h7 31.¦xd6 ¦xd6 32.¦xd6 £xd6 33.¥xe5 £xe5 34.£xd7 Đen đuổi theo chốt a2 (34...£a1+ 35.¢g2£xa2) thì Trắng chiếu vĩnh viễn từ ô f5 và c8.
29...¢h7 30.£e4. Lúc này đi 30...¦xd6 31.¥xe5 ¦de6 32.f4 ¤xe5 33.f5 ¤f3+ 34.£xf3 dẫn đến cuộc chiến cân bằng.
30...£a4 31.¦5d2 ¤c5 Nước đi kém 31...£xa2 32.£c6 ¤c5 33.£c7 với đe dọa tiếp tục đầy chốt. Nước đi bằng Mã giải tỏa sự bao vây của chốt d6. Tạo cho Alekhine đổi chốt f7 ở c4. Sự trao đổi này làm thế trận của Vua Đen xấu đi và cho phép trắng thêm khả năng.
32.£f5 ¤d7 33.£xf7 Hòa cờ trong ván đấu này mang lại cho Alekhine chiến thắng giải đấu, hơn nữa ông giải quyết được ván đấu tuyệt vời. 33...¦gf6 34.£h5 £xc4 35.¦c1. Tiêu diệt chốt c4 mở đường bằng Xe Trắng đến hàng ngang thứ 7.
35...£xa2 36.£d1! Nước đi đặc trưng của Alekhine. Cuộc rút lui bất ngờ tạo ra ba mối đe dọa 37.¦c7, 37.¥xe5 và 38.¦a1.
36...£a5 Nước đi kém là 36...£a6 37.¦c7 ¦f7 38.£c2+ g6 và 39.£c6.
37.¦a1 £c5 38.¦xa7 ¦f7 38...¦xd6 39.£b1+ ¢g8 40.¥a3
39.£g4?. Tiến hành trên cả tuyệt vời phần cuối cuộc chiến, Alekhine trong tình trạng Xây-nốt trước thời gian kiểm tra đã phạm sai lầm nghiêm trọng. Tiếp tục nước 39.£b3 ¦ef6 40.£d3a3 trắng giữ được khả năng thắng lợi như trường hợp 40...¢g8 41.¥a3 £c6 42.¦c2 vì sau nước 40...g6 41.¥a3 £c6 42.¦c2 £f3 43.£xf3 ¦xf3 44.¦cc7.
39...¦g6 40.£d1 e4!. Đen rõ ràng tích cực hơn. Đe dọa nước e4- e3, thế trận tấn công Vua Trắng
41.£b3 ¦f3! 42.£d5 Dẫn đến đổi Hậu, vì 42.£d1 e3 43.¥d4 ¦xf2 44.¥xc5 ¦xd2 45.£e1 ¤xc5 dẫn đến mất chốt d6 và cân bằng cờ.
42...£xd5 43.¦xd5 ¦d3 44.¥d4 Không nhận thấy cạm bẫy ma mãnh của đối phương tiếp theo thỏa thuận hòa cờ vì tiếp tục biến thế 44.¦f5 ¦dxd6 45.¦f7 ¤f6 46.¥xf6 ¦dxf6 47.¦xf6 ¦xf6 48.¦e7.
44...¤f6! Nước đi kiều diễm. Đương nhiên là 45.d7 giải quyết bằng nước 45... ¤xd5 46.d8£ ¦d1+47.¢g2 ¤f6+ Lúc này Alekhine cần phải tranh đấu để hòa cờ .
45.¥xf6 ¦xd5 46.¥e7 ¦dxd6 Nếu 46...e3 47.fxe3 ¦d2 thì 48.¢f1 ¦xh2 49.¦a4! và quân chốt d6 rất nguy hiểm. Do đó Bogoliubov còn hơn chốt, tránh được mọi mạo hiểm.
47.¥xd6 ¦xd6 48.¦e7 ¦d4. Ưu điểm của Đen chưa đủ để giành thắng lợi, vì Xe Trắng tích cực và Vua của họ kịp thời tới e3.
49.¢f1 ¦b4 50.¦e6 ¢g8 51.¢e2 ¢f7 52.¦c6 h5 53.h4 ¢e7 54.¢e3 b5 55.¦b6 ¢f7 ½–½ Hòa cờ.
Nguy hiểm cho Đen khi Vua rời sang cánh hậu vì khi đó hy sinh chốt g7 và h5. Không còn cách nào tắng cường thế trận của họ.
Kết thúc phần này chúng ta xem xét ván đấu mà chốt thông của nhà vô địch thế giới ở trung tâm giữ vai trò quan trọng trong cuộc tấn công.
Ván 18. Alekhine – Konsultal Sant-Iago, 1927, Gambit Bliumenfeld.
1.d4 ¤f6 2.¤f3 c5 3.c4 e6 4.d5 [4.dxc5] 4...b5 5.¥g5!. Trắng có thế trận ưu thế. Chúng ta đã thấy trong ván đấu Tarrash-Alekhine (tập I) như thế nào, chấp nhận thí chốt nguy hiểm cho Trắng.
5...exd5 6.cxd5 h6 7.¥xf6 £xf6 8.£c2 d6 9.e4 a6 10.a4! b4 11.¤bd2 g5 Hy vọng nhận được là khống chế ô e5 bù đắp cho việc mất chất là các quân trắng đứng tích cực .
12.¥d3 ¤d7 Nếu 12...g4, thì 13.e5! dxe5 14.¤e4 và 15.¤fd2 tiếp theo là 16.¤c4.
13.0–0 ¥e7. Đi nước 13...¥g7 dường như phá vỡ trung tâm.
14.e5! Thí chốt, Trắng tạo ra áp lực nguy hiểm ở trung tâm và bên cánh hậu. Ý nghĩa chỗ này còn là áp lực lớn hơn hoàn cảnh sẵn có, Vua của Đen không thể trốn chạy vì cả hai cánh của họ đều tơi tả.
14...dxe5 Thật không dễ phòng thủ chút nào. Sau nước đi 14...¤xe5 15.¤xe5 dxe5 16.¤e4 £b6 17.a5 £c7 18.¦fd1.
15.¤e4!. Tiến hành thực hiện ưu thế thế trận. Không có vai trò cuối cùng trong kế hoạch của mình Trắng tách sức mạnh chốt thông d5.
15...£b6 16.a5 £c7 17.¦fd1 ¥d6 Mọi cố gắng phong tỏa chốt thông của Trắng đều không được .
18.¤fd2 ¥b7 19.¤c4 ¥f8 20.¥e2. Chuyển Tượng tới đường chéo h3c8, Trắng muốn làm chủ hoàn toàn điểm f5, kết cục là giằng quân đối phương. Để giảm bớt áp lực của Trắng, Đen quyết định thí chốt.
20...f5 Sau nước 20...0–0–0 21.¥g4 ¢b8 bên Trắng có nhiều phương án hay. Đơn giản là 22.¥f5 tạo cho đối phương thế trận hoàn toàn Xugxvang.
21.¤g3 0–0–0 22.£xf5 ¢b8 23.d6 £c8 24.¥f3. Bên Trắng có thế trận thắng, tuy nhiên thực hiện ưu thế của mình không dễ dàng. Nước đi mạnh hơn là 24.¤h5 không cho tượng f8 đi và nước tương ứng là ¦h8.
24...¥g7 25.¥xb7 £xb7 26.£g6 ¦hg8 27.¦ac1 e4! Thí quân chính xác, giải phóng các quân Đen. Lúc này Alekhine phải trả giá cho nước đi thứ 24 của mình.
28.£xe4 £xe4 29.¤xe4 ¥d4 30.¢f1. Tất cả điều này tạo nên sức mạnh và bảo vệ chốt thông của Trắng ở d6 an toàn. Alekhine có đủ khả năng chiến thắng.
30...¦ge8 31.¦e1 ¦e6 32.¦e2 ¦f8 33.¦cc2 ¦f4 34.f3 g4
Cảm tưởng là quyền chủ động của Đen có tầm cở nguy hiểm, Tuy nhiên sự di chuyển mạnh mẽ tiếp theo của Alekhine đã đặt tất cả các quân đúng chỗ của mình.
35.¤ed2! ¦g6 36.¦e7! ¢c8 37.g3 ¦f8 38.f4. Hơn chốt, Mã tích cực, cấu trúc chốt tuyệt vời là những ưu thế, đủ đảm bảo chiến thắng. 38...¢d8 39.¦e2 h5 40.¤b3 h4 41.¦cd2 ¥f6 42.¤b6! hxg3 43.hxg3 ¥d4 44.¤xd4 cxd4 45.¦xd4 ¤f6 46.¦c4. Đen đầu hàng.
Hồ văn Huỳnh biên tập bài dịch của anh Nguyễn Hữu Hùng "Di sản cờ Alekhine" Trung tâm huấn luyện quốc gia II.
