Vladimir Grabinsky:
Phương pháp huấn luyện cờ vua
“Tôi đã khám phá ra một cái gì đó: công việc bạn làm luôn mang lại cho bạn
một phần thưởng sau cùng, mặc dù đôi khi nó có thể chắc chắn không phải trong
ván cờ bạn thích hoặc trong giải đấu mà bạn mong muốn ...”V.Anand
Trong bài này, tôi muốn chia sẻ quan điểm của tôi về phương pháp huấn luyện cờ vua, một số suy nghĩ
về xây dựng quá trình huấn luyện, tính đặc thù của việc huấn luyện các kỳ thủ
trẻ và đặc biệt chú trọng đến việc cờ vua đã thay đổi như thế nào trong vài thập
kỷ qua và ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động huấn luyện. Tất cả các khía cạnh
này liên quan đến kỹ thuật huấn luyện. Không có bí mật mà nhiều kỳ thủ trở thành huấn luyện viên chỉ dựa trên
kinh nghiệm thực tế họ là kỳ thủ và họ
chỉ cố gắng chuyển đạt cho học sinh của họ. Nhưng điều rất quan trọng là phải hiểu những đặc thù của tâm
lý trẻ em, lựa chọn các phương pháp sư phạm thích hợp và có thể lập kế hoạch
cho chương trình chuẩn bị cho học sinh của mình. Tìm tài liệu huấn luyện tốt là chưa đủ, điều rất quan trọng là trình bày nó dưới dạng hiệu
quả nhất! Công việc của huấn luyện viên giống như công việc nấu ăn ngon, không
chỉ là vấn đề sử dụng các sản phẩm chất lượng cao, điều quan trọng không kém là
có thể chuẩn bị cho họ những món ăn ngon và phục vụ đúng cách. Tôi đã chứng kiến
rất nhiều thí dụ khi tài liệu huấn luyện xuất sắc đã được thể hiện cho trẻ có sai lầm
chính yếu về sư phạm và đó là lý do tại sao trẻ em không thể tiêu hóa nó với hiệu
quả tối đa.
Khi chúng ta nghiên cứu quy trình huấn luyện với thanh thiếu niên, chúng ta
phải hiểu thêm về trẻ.
1. Đó là lý do tại sao câu hỏi
đầu tiên cuộc khảo sát của tôi là làm thế nào trẻ em khác với người lớn, và điều
này ảnh hưởng như thế nào đến quá trình tập luyện.
Thanh niên là khoảng thời gian nhạy cảm nhất để nâng cao kỹ năng của kỳ
thủ trong suốt sự nghiệp của mình,
như trí tưởng tượng, tầm nhìn phối hợp, tính toán biến thế, ghi nhớ. Giảng dạy
cờ vua nói chung đòi hỏi sự cân bằng giữa giải thích các tài liệu mới (tiếp thu
kiến thức) và phát triển kỹ năng của kỳ thủ trẻ (khả năng tính toán các biến
thế, sẵn sàng cho các giải pháp bất ngờ, tư duy logic khi lập kế hoạch, phát
triển trực giác, giúp nâng cao chất lượng của sự lựa chọn). Theo quan điểm của
tôi ở độ tuổi trẻ thì điều quan trọng hơn là huấn luyện những kỹ năng cơ bản của kỳ thủ chứ không phải là
hiểu biết! Cuối cùng người ta có thể nghiên cứu về khai cuộc sau đó, nhưng sẽ rất khó để cải thiện tư
duy của người lớn hơn! Vì vậy, điều quan trọng là KHÔNG tập trung vào một số kế
hoạch khai cuộc với mục tiêu đạt được kết quả tức thời hoặc một số biến thế bẫy
nhưng xây dựng nền móng. Trong trường hợp này sự tiến bộ chắc chắn sẽ đến với sự
trưởng thành. Người ta không nghĩ rằng sự vắng mặt của danh hiệu ở tuổi trẻ làm
cho sự nghiệp cờ vua trở nên không thể. Thí dụ, tôi muốn đề cập đến hai sinh
viên Kryvoruchko và Oleksienko. Cho đến 16 tuổi, họ không thuộc giửa TOP ở Ucraina trong độ tuổi của mình,
nhưng sau khi lớn lên và làm cho phong cách chơi của họ ổn định hơn, cả hai đều
trở thành những Đại kiện tướng mạnh. Yuriy Kryvorochko, thí dụ, với xếp hạng của ông 2697 là top-50 trong danh
sách xếp hạng thế giới.
Một điểm quan trọng khác là trình bày chính xác vật liệu mới. Trẻ em thích
mọi thứ mới mẻ và không rõ. Huấn luyện viên phải làm họ ngạc nhiên khi tập luyện!
Hãy khám phá ra điều mà họ không mong đợi. Đừng ngại rủi ro với những kế hoạch
khai cuộc mới. Ngay cả khi nó không mang lại hiệu quả tức thời, điều này rất
quan trọng cho việc phát triển trực giác của họ. Buộc họ suy nghĩ và kết quả sẽ
tốt hơn bất cứ kỳ vọng nào.
Trẻ em rất năng động. Họ không thể tập trung và chú ý trong một thời gian
dài. Vì vậy, huấn luyện viên phải làm cho bài học càng thú vị càng tốt. Trẻ em
thích có bài thuyết trình tương tác với các câu hỏi và câu trả lời hơn là theo
dõi chương trình của một diễn viên.
Vì vậy, để giữ cho trẻ em tham gia huấn luyện viên phải:
- Thường thay đổi cấu trúc của bài học,
-
Thay
đổi phương pháp cho bài học,
-
Cố gắng
tạo ra một bài học cạnh tranh thay vì các bài giảng nhàm chán.
Thí dụ nếu bạn giới thiệu chủ đề mới:
-
Đề
nghị học sinh đoán nước đi,
-
Làm
cho nó trong các hình thức câu đố,
-
Tính
điểm cạnh tranh.
Nó nhằm mục đích nghiên cứu quá trình tích cực, để trẻ tự tham gia vào, chơi và cạnh tranh.
Điều quan trọng là không dạy cách chơi mà dạy cách học cờ vua. Khi tôi bắt đầu huấn luyện Yaroslav Zherebukh và chuẩn
bị cho ván đấu tiếp theo, tôi đã phát hiện ra rằng đối thủ của anh ấy có thể
chơi 3 biến thế khai cuộc khác nhau. Sau khi giải thích làm gì trong hai biến
trong số đó, tôi đã hỏi Yaroslav chuẩn
bị bản thân chống lại biến thứ ba, điều được mong đợi nhất. Tất nhiên tôi hiểu
rằng người chơi 11 năm không thể chuẩn bị hiệu quả nhất, nhưng huấn luyện khả
năng làm việc riêng quan trọng hơn nhiều so với kết quả của ván cờ cụ thể đó.
2. Câu hỏi thứ hai mà tôi thấy
quan trọng là những thay đổi đã xảy ra ở cờ vua trong hai mươi năm qua và những chỉnh sửa nào chúng ta phải thực hiện trong công
việc?
Tất nhiên cờ vua hiện đại đã thay đổi rất nhiều trong 20-30 năm qua. Trước
tiên tôi sẽ lưu ý rằng giải đấu hệ thống Thụy Sĩ đã trở nên rất phổ biến và để
thành công trong các cuộc thi như vậy phải có điểm số rất cao tỷ lệ điểm. Khi
tham gia hệ thống giải đấu round-robin, bạn không thể thua cuộc, và người chơi
mạnh sẽ luôn luôn tìm cách thắng một số ván đấu, trong giải đấu hệ thống swiss,
bạn phải đạt 7,5 trong 9, 7 trên tổng số 9, đòi hỏi chủ yếu là khả năng để chiến
đấu mà không có thỏa hiệp, phải chơi tất cả các ván cờ cho đến khi kết thúc,
tìm kiếm tất cả các cơ hội có thể
- Phương án khai cuộc phải được xây dựng theo cách để có được
vị trí phức tạp. Cả hai cho đen và trắng. Trẻ em thích sôi động hơn!
Máy tính đã thay đổi cách tiếp cận chiến lược khai cuộc nhiều trong khóa học. Trước đây, chúng ta
có thể nhớ lúc mà kỳ thủ như Taimanov có thể chiến đấu lâu dài với những kế hoạch
yêu thích của họ, như biến thế của ông trong phòng thủ Sicilian. Bây giờ tất
nhiên với máy tính giúp chúng ta có thể học bất kỳ khai cuộc nhanh hơn nhiều. Cũng như để chuẩn bị một cách
chính xác cho một số kế hoạch tốt hơn nhiều. Điều rất quan trọng là phải linh hoạt trong cờ
vua hiện đại. Để dẫn trước trong chuẩn bị khai cuộc, đoán trước sự kiện. Đã quá muộn để thay đổi khai cuộc khi bắt đầu mang lại những kết
quả xấu!
- Các vận động viên trẻ phải sẵn sàng thay đổi thường
xuyên khai cuộc, tìm hiểu cấu trúc mới, có thể chuẩn bị cụ thể
cho đối thủ.
Kiểm tra thời gian cũng đã
thay đổi. Khi ở tuổi 70, Botvinnik có thể tự cho mình tránh chơi blitz vì một số lý do
chính, tin rằng nó làm hỏng phong cách của mình, làm cho nó hời hợt. Bây giờ là
khác. Chúng ta phải khuyến khích các kỳ thủ trẻ chơi cờ vua nhanh. Đôi khi
blitz cũng có thể có ích. Nó có thể giúp nghiên cứu khai cuộc mới, có kinh nghiệm
với chúng trước khi bắt đầu sử dụng trong các giải đấu nghiêm túc với kiểm tra thời
gian cổ điển.
- Chúng ta cần phát triển suy nghỉ nhanh của kỳ thủ để anh ấy áp dụng chơi trong các giải thi đấu với kiểm tra thời gian khác nhau.
Tôi muốn đưa ra trích dẫn sâu sắc về Anand chính xác là đặc trưng của cờ
vua hiện đại. "Làm thế nào máy tính đã thay đổi cờ vua:
Cờ vua trở nên năng động
hơn, chơi quân trở nên hiệu quả hơn. Khả năng phòng thủ
trong các vị trí xấu hoặc chống lại các cuộc tấn công vua đã tăng lên đáng kể.
Nguyên tắc chung đang tiến triển ngày càng đi sâu vào nền tảng,
việc tính toán trình tự nước đi là quan trọng hơn.
Làm thế nào họ đã thay đổi
suy nghĩ của tôi: Tôi đã trở nên quan trọng hơn trong các quyết định, và không
cho phép tôi hướng dẫn bởi một vài chiến lược chung. Tôi tìm kiếm các nước đi đặc
biệt, ngoại lệ cho các nguyên tắc chung được chấp nhận. Các ngoại lệ tất nhiên
có logic riêng, nhưng chúng ta đã không thể hiểu nó cho đến nay. Với sự hiểu biết
ngày càng tăng, chúng ta thường phải đối mặt với những nước đi mà trước đây bị
loại ra khỏi những cân nhắc chung. Đây là công trạng của máy tính - chúng chỉ
ra nhiều ý tưởng mới và bất thường. Mọi người sợ phải suy nghĩ ra ngoài bình
thường, máy tính buộc bạn phải làm như vậy. "
Vì vậy, Anand đẩy chúng ta - huấn luyện viên - đến mức, trước tiên chúng ta
phải phát triển suy nghĩ ban đầu, cách tiếp cận cụ thể vị trí trong học
sinh của chúng ta, nhưng không chỉ
theo các quy tắc nổi tiếng. Xin hãy đọc lại cụm từ của Anand và suy nghĩ xem bạn
có dạy học sinh cách tiếp cận
hiện đại trong cờ vua hay không.
3. Không nghi ngờ gì khi lập
kế hoạch cho các bài học trong khoảng thời gian dài hơn, mỗi huấn luyện viên sẽ
bắt đầu suy nghĩ - làm thế nào để chia thời gian huấn luyện giữa khai cuộc,
trung cuộc và tàn cuộc.
Tại sao các huấn luyện viên phải trả hầu hết sự chú ý cho chuẩn bị
khai cuộc? Bởi vì đây là loại chất
duy nhất mà họ đã chuẩn bị và được hệ thống hoá từ thực tế
là kỳ thủ.
Tôi tìm thấy hợp lý quyết định câu hỏi này đến từ thực tế nơi thường xuyên
nhất được quyết định kết quả trong các ván cờ trẻ em. Tất nhiên các kỳ thủ trẻ hiếm khi có cờ
tàn cân bằng. Một lần học sinh hỏi
tôi như thế nào gọi là
một kỳ thủ có cờ tàn và khi
nào vẫn còn trung
cuộc. Đây là lời nói đùa tất nhiên,
nhưng tôi thực sự nghĩ rằng, hầu hết sự chú ý ở buổi tập phải tập trung vào
trung cuộc, vì khả năng chơi tốt là điều quý giá nhất trong cờ vua. Ngoài ra,
chàng trai và cô gái thường thích những vị trí phức tạp, nơi có không gian để
tưởng tượng và đòn phối hợp. Cờ tàn, nơi chính xác là quan trọng và khai cuộc,
nơi mà kiến thức là cần thiết, là nhàm chán hơn cho các kỳ thủ trẻ. Vì vậy,
câu trả lời của tôi là: khoảng 15% thời gian cho khai cuộc, 15% - cho cờ tàn và 70% - cho trung cuộc. Với sự
giúp đỡ của các vị trí trung cuộc tốt nhất của tất cả để dạy tính toán các biến
thế, chọn kế hoạch vv
4. Các hình thức huấn luyện
phù hợp cho các bài học với trẻ em
Chúng ta hãy tiến hành các hình thức huấn luyện hàng đầu. Ở đây tôi muốn hỗ
trợ một bài học nhóm nhỏ. Chắc chắn, các khoá huấn luyện cá nhân tạo cơ hội để
xây dựng phương án khai cuộc,
tập trung vào những hạn chế cá nhân và làm việc tốt hơn để loại bỏ chúng. Nhưng
ngay cả khi làm việc với những kỳ thủ có trình độ của đại kiện tướng, bạn có thể sử dụng hình thức huấn luyện
theo nhóm rất hiệu quả. Nó mang lại yếu tố cạnh tranh, truyền thông, chia sẻ
kinh nghiệm. Không phải vô ích, huấn luyện viên bơi người Úc, người đã chuẩn bị
số người bơi mạnh (kể cả Ian Thorpe), trả lời câu hỏi bí mật của anh, cho biết
điều chính là tạo ra bầu không khí, nơi mọi người đều có thể tìm thấy động lực
để thành công. Cuộc thi giải đòn phối hợp, đoán nước đi, bài phát biểu của học
sinh với việc phân tích ván cờ của mình ở trước nhóm (giảng viên bị phản đối bởi
một học sinh khác đã được chuẩn bị trước + cuối cùng khán giả đưa ra kết luận
chính xác hơn và sâu hơn). Tôi thích mời các đại kiện tướng nổi tiếng, đưa ra những ván cờ nhất định
cho sinh viên của mình lần đầu tiên phân tích (không có máy tính) và sau đó
trong buổi thuyết trình, khán giả không chỉ lắng nghe một diễn viên mà còn nói
về phần phân tích và thảo luận.
Để kết thúc một số kiến nghị thực tế:
- Về việc chọn phương
án khai cuộc – Kỳ thủ trẻ phải theo lịch sử cờ vua tiến hóa.
Tôi nghe quy tắc này từ huấn luyện viên nổi tiếng Viktor Kart, có sinh viên là
A. Beliavsky, O. Romanishin, A. Mikhalchishin, M. Litinskaya. Tốt hơn để bắt đầu
với gambits, nơi mà ông hy sinh chốt, sau khi được thế chủ động và lợi thế
phát triển. Điều này cải thiện cảm giác chủ động, khả năng tấn công. Volokitin,
Zherebukh, Kravtsiv, Oleksienko và các sinh viên khác của tôi đã chơi Goring
Gambit, Sicilian Wing Gambit, phòng thủ hai mã vv Điều này là thú vị cho kỳ thủ khác. Bằng
cách tôi khuyên bạn không nên
học thuộc lòng lý thuyết, nhưng giải thích nguyên tắc chính, ý tưởng.
Điều quan trọng là làm cho chúng tạo ra trên bàn cờ! Và chỉ sau khi từ từ đi đến
các kế hoạch cổ điển của ván cờ Tây ban nha, Sicilian vv Đừng dạy họ khai cuộc
của bạn, bất kỳ đứa trẻ là một nhân cách không có kinh nghiệm của người lớn.
Khi trình độ sinh viên phát triển cao hơn, việc phương án khai cuộc phải được xây dựng dựa trên các tính
năng cá nhân. Thí dụ, A. Volokitin và Y. Vovk rất tự tin, vì vậy họ có thể chiếu
hết trong phòng thủ Ấn Độ cổ.
Những người này sẽ không nghi ngờ gì trong cuộc tấn công của họ! M.Oleksienko
là người rất linh hoạt. Vì vậy, lựa chọn cho anh ta – Phòng thủ Benoni, một trong những người đã được thực sự sáng tạo ở đó. Các nguyên
tắc chính không bao giờ dừng lại trong việc cải thiện!
- Chọn giải đấu lên trình độ - tốt
hơn nơi học sinh trẻ có thể dạy từ người khác. Nghĩa là các giải đấu mạnh là
thích hợp hơn. Trẻ em tập trung nhiều hơn khi chơi với kỳ thủ mạnh, và thư giãn
hơn khi chơi với kỳ thủ yếu.
- Liên quan đến số giải đấu - có 2 cách tiếp cận: bởi Botvinnik (người
đã đề nghị 60-80 ván cờ mỗi năm) và Ivanchuk (người chơi thực tế không ngừng).
Nó phụ thuộc vào ước muốn và năng lực của một học sinh trẻ. Giải đấu là hình thức huấn luyện cao nhất!
- Phải huấn luyện trong bao lâu - không quá 3-4 giờ. Trẻ trở nên mệt mỏi và buồn chán. Tốt hơn là làm cho bài học chuyên sâu hơn, với nhịp độ
cao hơn và cách này làm nhiều hơn trên bài học. Cường độ trước thời gian!
- Về công việc cá nhân - Nhiệm vụ cá nhân là cần thiết! Điều này
dạy cho trẻ làm việc riêng về cờ vua. Điều này rất quan trọng đối với sự tiến bộ.
- Hàng ngày huấn luyện tính
toán các biến thế và xem đòn phối hợp. Một khi Bronstein đã viết rằng tầm nhìn chiến
thuật - là huấn luyện, huấn luyện và huấn luyện lại. Nó đủ
đưa ra số câu đố bạn giải quyết cho vài nghìn như bạn chắc chắn phát hiện sự tiến
bộ. Đây có lẽ là cách đơn giản nhất. Người trợ giúp tốt nhất cho điều này - là
rất nhiều bộ sưu tập đòn phối hợp các câu đố kết hợp. "Chơi chiến lược là điều phức tạp, tôi thường nhận
thấy rằng nó được hỗ trợ bởi tính toán ngắn. Khi Karpov chơi xuống, không phải
là vì ông ấy dừng lại để hiểu
điều gì đó, ông chỉ tính sai trong biến thể ngắn, do đó ông đã làm một bước
theo một hướng, riêng khác. Có thể có một ấn tượng "V. Kramnik
Hồ Văn Huỳnh dịch "Các bài nghiên cứu của Ban huấn luyện FIDE."
