PHONG CÁCH THỂ THAO CỦA VẬN ĐỘNG VIÊN CỜ VUA

PHONG CÁCH THỂ THAO CỦA VẬN ĐỘNG VIÊN CỜ VUA

Chúng ta đã biết rằng Chigorin là nghệ sĩ VĐV cờ vua hạng nhất, ông không thể đạt được thành tích thể thao. Ông không thể trở thành nhà vô địch thế giới, đã thua Steinitz hai trận đấu lớn. Điều nầy N.Greco đã viết như thế, tác giả cuốn sách viết về Chigorin về tương quan kết quả thể thao của ông như sau:

“Mặc dù Chigorin thi đấu tuyệt vời và đạt thành quả tốt, cùng lúc đó kết quả thể thao của ông hoàn toàn hỏng bét trong các hoạt động thi đấu ông đã làm hỏng một hoặc nhiều ván cờ. Thì việc đôi khi ông lại chiến thắng đối thủ nguy hiểm. Có lúc ông chơi rất yếu với đấu thủ được cho là không mạnh…Ở phần trên khi nhìn nhận những khuyết điểm, đặc điểm chưa đạt của Chigorin cho phép chúng ta có cái nhìn về sự sáng tạo của Alekhine và về kết quả thể thao của ông ta một cách trầm tỉnh. Chigorin hơn hẳn các đấu thủ của mình về “khả năng thiên phú hiểu biết sâu sắc về cờ vua. Về điều nầy tốt hơn hết là xem xét các giá trị nghệ thuật cao của ông trong các ván cờ, sự sâu sắc những tư tưởng mẫu mực, vẻ đẹp của đòn phối hợp, trình độ không ai sánh nổi trong tàn cuộc. Nhưng ông thường lạc bước ở thời điểm cần xử lý tính cách. Kết quả thi đấu cờ vua phụ thuộc không chỉ vào khả năng thiên phú về cờ mà còn phụ thuộc vào hàng loạt các yếu tố đã cho khác. Sự mâu thuẫn giữa sức mạnh sáng tạo thiên phú và kết quả tồi tệ không mong đợi của từng ván cờ riêng biệt và thậm chí cả toàn bộ trận đấu lớn là thảm họa của Chigorin”

Những nét tinh tế tính cách của Chigorin có thể đã biết trong những thủ pháp hoạt động của hàng loạt VĐV cờ vua khác. Do đó quan tâm theo dỏi làm thế nào mà Alekhine tránh khỏi điều mâu thuẫn nầy, và cần biết những lời khuyên thông thái của ông trong việc thi đấu thể thao của VĐV cờ vua.

Alekhine khẳng định rằng không thể có khiếm khuyết như vậy trong phong thái thể thao của VĐV cờ vua. Khiếm khuyết nầy không thể thêm vào một phần hoặc toàn bộ phong thái. Nhưng nhất định tiến tới điều nầy cần có sức mạnh cảm xúc (cảm hứng) làm việc bền bỉ theo phương hướng tự giáo dục tính cách.

“Cờ vua là phương tiện giúp tôi tự cải tạo tính cách của mình. Alekhine đã viết như thế. Cờ vua trước hết dạy chúng ta cách nhìn khách quan. Trong cờ vua có thể trở thành Kiện tướng lớn cần phải tự biết sai lầm, khiếm khuyết của mình. Thực hiện điều nầy hoàn toàn giống như cuộc sống vậy”

Trong những bài viết của mình Alekhine thường nói tới phẩm chất thể thao quan trọng, phẩm chất mạnh mẽ cần có của các VĐV cờ vua nhà thực hành. Ở VĐV cờ vua là sự thu hút trong việc sáng tạo cờ vua mà không loại bỏ phẩm chất thể thao. Alekhine gọi đó là “bi kịch” của cờ vua và đó là điều tại sao như vậy. Nhà cải cách (Alekhine muốn nói tới VĐV cờ vua, cần tiến tới tranh đấu từng điểm, nhưng còn chưa đạt đỉnh cao của sự sáng tạo Alekhine) về sai lầm của đối thủ của mình trong thực tiễn liên quan sai lầm nầy điều có lợi. Mặt khác không một chút lãng mãn! Mối quan tâm của ông không chỉ đơn giản là kết quả ván đấu, mà còn là tận cùng của tư duy logic. Mà ở đây đòi hỏi toàn bộ sức mạnh nghệ thuật cờ vua. Nghệ thuật mà tự nó được gọi là bi kịch tự tạo ra từ các loại hình nghệ thuật. Nghệ sĩ cờ vua trong hoạt động đã biết phụ thuộc vào cách chơi của đấu thủ, đấu thủ nầy thường xuyên đe dọa tư duy bay bổng (nhẹ nhàng) phá vỡ những sáng tạo vĩ đại”

Alekhine không muốn là “bi kịch” của cờ vua. Ông muốn đích thực là nghệ sĩ cờ vua vĩ đại, ông tự xử lý mình để tạo chất lượng thành tích.

Trong lịch sử cờ vua khó tìm một người nào khác mà dường như khẳng định chiến thắng trong các giải đấu và đưa ra những ván đấu tuyệt vời, trong đó thể hiện sự kết hợp giữa nghệ thuật cao và sức mạnh không thể dập tắt của đấu thủ.

Điều gì mang lại những kết quả thành tích trong cờ vua? “Tôi cho rằng điều cần thiết đem lại kết quả có 3 yếu tố sau đây: Alekhine đã nói – Thứ nhất là phải hiểu được những điểm mạnh và yếu của mình, thứ hai là phải xác định chính xác điểm mạnh và yếu của đối phương; thứ ba là phải có mục tiêu cao, không cho phép mình một phút tự mãn. Mục tiêu nầy tôi đã nhìn thấy trong các thành tựu khoa học và nghệ thuật, những thành tựu nầy đặt cờ vua vào hàng ngũ những môn nghệ thuật khác”

Trong các tác phẩm của mình về hoàn thiện phong cách Alekhine rất nghiêm túc phê phán những điểm thiếu sót của mình và đề ra biện pháp khắc phục chúng.

Chúng ta nhớ lại trước giải đấu với Capablanca năm 1927 như thế nào, Alekhine tự đặt cho mình mục tiêu “ đuổi kịp và vượt” trong lĩnh vực kỹ thuật cờ vua so với đối thủ của mình. Trận đấu đó đã chỉ ra rằng Alekhine đã hành động thực hiện được điều nầy so với Capablanca.

Rõ ràng khi chúng tôi nói về trường hợp (tất nhiên không phải là duy nhất) khi Alekhine thực hiện trong ván đấu quan trọng từ chối một phương án đưa ông tới thắng lợi vì ông cho rằng thế cờ tàn Xe phức tạp và ván cờ kết thúc hòa.

Alekhine rất kỹ càng khi thực hiện nước cờ của mình. Trong thực tiễn những trường hợp khi những nước được những nhà bình luận khác thực hiện đã cho dấu chấm than trong khi bình luận chính Alekhine!

Alekhine nhiều lần đề cập về vấn đề chất lượng cần thiết của các đấu thủ của giải đấu, chất lượng đó chính ông là người tự xây dựng xử lý.

Nói về Capablanca, kỹ thuật cũng như lối chơi không có sai lầm, lối chơi mà trong thời đại của mình đã được nhiều người khâm phục. Alekhine đã nhận xét rằng “trong lối chơi của nhà cựu vô địch thế giới đã thiếu vắng một đặc điểm quan trọng xác định với người khác, sức mạnh cờ vua: sự chú tâm không lay chuyển, sự chú tâm tuyệt đối cần phải cô lập của các đấu thủ tách khỏi tất cả thế giới bên ngoài” Sự chú tâm nầy Alekhine đã tiến hành xử lý cho chính mình. Về điều nầy chứng nhận phong cách chơi của ông ta, phong cách mà chúng ta đã nói tới. Tính cách nầy cũng nói lên rằng trong ván đấu của Alekhine thường không có sai lầm, còn sự “sơ xuất” của các quân rất hiếm khi xảy ra.

Chúng ta thường nghe các VĐV cờ vua nói rằng họ không “gặp may”, rằng anh ta sơ xuất (sai lầm), “mất quân”..v..v..

Những VĐV nầy thường trách móc người khác về giải đấu “khả năng thực tiễn nhận được cho những ai biết tạo ra chúng” Alekhine đã nói như thế.

Sự thật sâu sắc nầy là cơ sở cho những hiểu biết tinh tế của cuộc đấu tranh tâm lý.

Phẩm chất thể thao của VĐV cờ vua rất quan trọng là phải biết cách không lạc lối khi bị bất ngờ, ổn định khi bị thất bại.

Không phải mọi điều mới chính xác Alekhine đã dạy “Những nguyên tắc mà mọi người mới học chơi cờ cần tuân thủ nằm ở chỗ trong sự từ chối phải biết rằng bất kỳ sự mới mẽ, được các Kiện tướng mà mình yêu thích sử dụng là điều tối cần thiết”

Cần thiết phải học cách vững vàng khi thua cờ. Theo quan điểm của Alekhine “Trong giải đấu lớn cần không biết sợ hãi khi thua cờ, tâm lý trầm uất (ủ rũ) liên quan tới điều nầy” Chính Alekhine sau ván thua không để rơi vào trạng thái trầm uất ngược lại ông chơi còn mạnh hơn. Được biết rằng một vài ván cờ của ông được giải “vẻ đẹp mẫu mực” được chơi sau khi thua cờ.

Alekhine cảnh báo các Kiện tướng cờ vua: tham gia các giải đấu quá dầy rất có hại (chơi nhiều ván trong một giải rất có hại) Nói về Tartakower Alekhine nhận xét: “những nguyên nhân khác giải thích cho việc thi đấu không thành công của Tartakower tài năng. Ông là người chơi quá nhiều ván đấu. Sự quá độ như vậy biến người nghệ sĩ làm những công việc rập khuôn (không sáng tạo).

Điều thú vị nầy chúng ta xem xét bao nhiêu giải đấu, trận đấu Alekhine đã chơi trong năm (không kể tới ván đấu đồng loạt và ván đấu biểu diễn).

Nếu không kể đến Alekhine là VĐV cờ vua chuyên nghiệp, số lượng ván đấu ông chơi trong 1 năm không quá 50 (năm 1927 ông chơi 80 ván cờ, năm 1936 chơi 68 ván, và 1937 chơi 62 ván, 1922 – 61 ván, 1926 – 58 ván, 1935 -56 ván, 1931 – 52 ván).Nhưng trong cuộc đời của Alekhine có những năm ông thực tế không chơi ván nào. Năm 1924 chơi 20 ván, 1930 – 24 ván (chúng ta không tính những năm xảy ra thế chiến thứ II)

Alekhine phủ định kiên quyết việc hút thuốc trong lúc đấu cờ. “Tất nhiên, việc hút thuốc lá liên hệ tới việc trầm tỉnh trong một thời điểm-Alekhine viết- Những điều nầy là sự mù quáng, Nicotin làm suy yếu trí nhớ, phá vỡ hệ tuần hoàn và làm yếu sức phấn kích là những khả năng những phẩm chất cần thiết của các kiện tướng cờ vua. Tôi có thể nói rằng tôi tự tin sẽ chiến thắng ở giải vô địch thế giới, khi tôi loại bỏ sự khủng khiếp của thuốc lá”

Đó là câu chuyện hấp dẫn của nhà vô địch thế giới, tuy nhiên chúng ta cần nhận ra rằng Alekhine không hoàn toàn bỏ được thuốc lá.

Chúng ta đã thấy Alekhine tự phê bình mình “hiểu mặt mạnh và yếu” của mình cẩn thận như thế nào. Điều cần thiết đầu tiên theo ông đó là “những yếu tố của thành tích”. Nhưng không làm giảm việc nghiên cứu của Alekhine về yếu điểm của đối phương. Trong nhiều bài báo của phần nhận xét ván đấu ông đã chia sẽ với độc giả về công việc to lớn của mình về việc nghiên cứu những điểm cơ bản của đối thủ trong giải đấu của thời đại đó. Đặc biệt ông giành nhiều sự chú ý tới Capablanca- là địch thủ cờ vua chính của mình trong toàn bộ cuộc đời.

Alekhine làm rõ vấn đề về sức mạnh và lối chơi của Capablanca trong những bài báo lớn (thí dụ như trong giới thiệu tuyển tập ván đấu giải cờ vua New york, 1927). Nhiều sự quan tâm của Alekhine giành cho Đại kiện Tướng Nimzowitsch, đó là người có “ tâm lý tinh tế và có chiến thuật thi đấu tuyệt vời” Alekhine phân tích cụ thể sai lầm thể thao của R.Spilman. Nói về phong cách chơi của nhà vô địch lúc đó tại Mỹ là F.Marsall, Alekhine nhận xét rằng ông ta không biết “xem xét đến tận cùng” giới hạn nầy ông ta không chịu sửa chữa. Alekhine cho rằng hạn chế nầy rất quan trọng. Nhiều vấn đề khác như làm rõ phong thái, sức mạnh thể thao của VĐV cờ vua, được Alekhine xem xét trong bài báo của mình. Một phần có giá trị nhận định về phong cách, sức mạnh, hình ảnh của mình về chiến thuật thi đấu giải.

Kho tàng của Alekhine trong học thuyết về thể thao, về mặt cuộc chiến cờ vua thật to lớn. Mổi VĐV mong muốn đạt thành tích trong thực tiễn cần phải cẩn thận nghiên cứu di sản cổ điển nầy của Alekhine.

Alekhine là người có tâm lý tinh tế về điểm nầy ông hoàn toàn khác biệt với Chigorin, người không bao giờ quan tâm tới cuộc chiến tâm lý. Trong những bài báo khi bình luận về ván đấu Alekhine có thể nhìn ra những điểm chuyển biến tinh tế của cá nhân địch thủ.

Bình luận ván đấu Nimzowitsch – Marsall (New York, 1927) ván đấu bắt đầu từ những nước 1.c4 ¤f6 2.d4 e6 3.¤f3 c5  Alekhine viết “ Liệu nước đi nầy có phải là một sai lầm cờ vua-thật khó nói, nhưng về tâm lý là chính xác. Marsall cần phải biết rằng đối thủ của ông ta không bao giờ chơi chính xác Gambit Hậu (có nghĩa là nước đi ¥c1-g5 và với áp lực lên d5) và do vậy khám phá áp dụng khai cuộc nầy ông ta có thể cảm xúc bản thân về nước nhẹ nhàng của mình (so sánh ván đấu Nimzowitsch – Capablanca từ vòng thi đấu thứ 2) Do đó nước đi đúng sẽ là 3...d7-d5 “Alekhine viết tiếp không có điều gì trong thế hệ chúng ta những VĐV cờ vua đạt được trong 40 năm gần đây vượt được thế hệ kiện tướng già nua (bao gồm cả Lasker) không chỉ là những sự ma mãnh, sự ma mãnh nầy thường xảy ra thể hiện tính chất yếu đuối. Nhưng bằng những sáng tạo kinh nghiệm khẳng định rằng phải giành cho cờ vua, cho cuộc chiến cờ vua, trước hết là cho những hiểu biết về tính cách bản chất con người hiểu được tâm lý đối thủ. Trước đây chỉ là cuộc chiến với các quân cờ, chúng ta phải chiến đấu (hoặc là cố gắng thử chiến đấu) với đấu thủ – với kẻ thù, với cảm xúc của đối thủ, với các dây thần kinh, với đặc điểm cá nhân của anh ta và không phải cuối cùng là sự ba hoa của anh ta.

Trong ván đấu nầy Marsall sẽ thua cờ vì ông ta thử cho trắng xây dựng lại thế trận, đối thủ của ông ta có không ít hoạt động tranh đấu tâm lý với người cầm quân Đen. Điều đó đã xảy ra như vậy.

Chính Alekhine trong lúc hoàn thiện cách làm chủ nghệ thuật liên kết địch thủ cụ thể là thế trận, thế trận mà ông không thích. Ông biết chính xác chọn chiến thuật tiến hành cuộc chiến dừng lại lựa chọn khai cuộc nầy hay khai cuộc khác, khai cuộc mà không có trong tâm hồn đối thủ.

“Những đặc điểm của Alekhine cần phải đóng góp là Đại kiện tướng Spilman viết: ông ta đã chuẩn bị cẩn thận cho giải đấu cho mỗi ván đấu. Về điều nầy có mức độ đáng kể cho là chuẩn bị cá nhân đối với đấu thủ tương lai của mình”

Cụ thể sự tiến bộ nầy Alekhine đã áp dụng trong những ván đấu quan trọng bản lề và trước hết là trận đấu tranh vô địch thế giới. Ông đã xử lý Euwe với một học viện đầy đủ các phương án một cách thông thái trong trận phục thù năm 1937. Lựa chọn phương án ít được nghiên cứu là khai cuộc Catalon và nhiều khai cuộc khác, những khai cuộc nầy ít được xử lý trong hệ thống khai cuộc. Về trận đấu với Capablanca Alekhine viết rằng sau chiến thắng ở ván 11 và 12 ông “ trước hết cố gắng giữ địch thủ của mình dưới ấn tượng đạo đức (tâm lý) của hai thất bại trước đó để đẩy đối thủ tới hành động mạo hiểm và không có cơ sở nền tảng. Sự khiêu khích chiến thuật nầy “cuối cùng cũng mang lại kết quả ở ván thứ 21”.

Cảm tưởng về lần gặp gỡ cuối cùng của trận đấu nầy, Alekhine nói: “Sau thắng lợi của tôi trong ván đấu trước đó (có nghĩa ván thứ 32 Alekhine) đã thể hiện ra bộ mặt đối thủ của tôi chỉ rõ nguồn gốc trận đấu đã được định đoạt”

Tóm lại Alekhine trong mỗi ván đấu cố gắng tính đến đặc điểm tâm lý của nó, trên cơ sở tỉ mỉ và cẩn thận nghiên cứu đấu thủ.

Những câu chuyện kể trên có thể rút ra kết luận sau: Alekhine là người tiếp tục truyền thống trường phái cờ vua Nga nổi tiếng.  Ông đã làm hồi sinh trường phái nầy, ông trước hết là người kế tục sự nghiệp người đặt nền tảng là Chigorin. Tất cả nguyên tắc sáng tạo, phát triển bổ sung cho học thuyết cờ vua về phương pháp thực hành tranh đấu cờ vua, Alekhine đã nâng cờ vua lên nấc thang nghệ thuật, một nghệ thuật sống đầy đủ trong huyết quản của sự sáng tạo cuộc sống và bằng tất cả hoạt động thực tiễn và lý thuyết đấu tranh vì việc nâng cao nghệ thuật ưa thích nầy.

Cùng lúc đó Alekhine học hỏi sử lý cho bản thân về các đặc điểm mạnh mẽ của VĐV cờ vua- nhà thực hành với lương tâm trong suốt 30 năm cầm ngọn cờ trường phái Nga trong cuộc chiến cờ vua khốc liệt. Ông đã 62 lần chiếm giải nhất trong các giải đấu. Chơi 23 trận đấu (trong đó có 5 lần tranh giải vô địch thế giới) và giữ được danh hiệu vô địch thế giới trong 17 năm. Alekhine giành được cho mình sự vinh quang nhất đến khi nào các VĐV cờ vua còn tồn tại.

Trích từ " Di sản cờ của Alekhine" Bài dịch từ Trung tâm HLTTQG thành phố Hồ Chí Minh.